رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با اشاره به عدم آمادگی فرهنگ مصرف آب در ایران، ، پیام آب هست را نادرست عنوان کرد و عاملی برای تداوم رفتار مصرف نادرست دانست.

به گزارش ایسنا، احد وظیفه با اشاره به ضرورت مدیریت مصرف آب بر لزوم ورود جدی رسانه ها، نهادهای اجرایی و خود مردم به این موضوع تأکید و اظهار کرد: متأسفانه آنچه در جامعه شاهد هستیم، بیانگر غفلت گسترده نسبت به وضعیت آب است. فرهنگ عمومی مصرف آب همچنان متعلق به دهه های گذشته است؛ این نگاه، مصرفی، ریشه دار و مقاوم در برابر تغییر است.

وظیفه با بیان اینکه الگوهای مصرفی فعلی به ویژه در طبقه متوسط، نادرست و غیرمنطبق با شرایط فعلی است، گفت: سواد اجتماعی و درک عمومی از وضعیت آب با واقعیت های امروز فاصله زیادی دارد. این وضعیت فقط با کار فرهنگی و اقناع عمومی قابل اصلاح است، نه با اجبار یا برخوردهای پلیسی.

وی به تجربه برخی کشورها اشاره و اظهارکرد: در دوره ای از خشکسالی شدید در آفریقای جنوبی، شهرداری ها تابلوهایی نصب کرده بودند که شمارش معکوس تا پایان ذخایر آبی شهر را نشان می داد. این اقدام باعث شد مردم به شکل معناداری در مصرف آب صرفه جویی کنند و بحران تا حدودی کنترل شود. متاسفانه در کشور ما رفتار عمومی هنوز متناسب با شرایط بحرانی نیست. اگرچه گروهی از مردم رعایت می کنند، اما در سطح کلان، هنوز محدودیت های آبی در ذهن عموم جای نگرفته است.

وظیفه با بیان اینکه قطعی روزانه آب در برخی مناطق ناشی از کمبود شدید منابع آبی است، گفت: استان هایی مانند تهران و سمنان امسال کمتر از 50 درصد بارش های معمول را دریافت کرده اند و این وضعیت برای چندمین سال متوالی تکرار شده است. اکنون وضعیت از مرحله هشدار عبور کرده است و وارد وضعیت بحرانی شده ایم. اطلاع رسانی ها باید جدی تر و دقیق تر باشد و جامعه را نسبت به تبعات ادامه این روند آگاه کرد.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با اشاره به اهمیت رسانه ها به عنوان کانال ارتباطی بین وضعیت کلان کشور و جامعه هدف گفت: در شرایط فعلی، راهی جز فرهنگ سازی عمومی وجود ندارد. نمی توان خانه به خانه رفت و مردم را متقاعد کرد. این کار رسالت رسانه هاست.

وظیفه با تأکید بر اینکه بحران آب موضوعی نیست که به مرور زمان و بدون مداخله حل شود، گفت: اگر مشارکت عمومی در مدیریت مصرف آب شکل نگیرد، این بحران در آینده حل ناشدنی خواهد شد. مسئله ای که امروز با آن مواجهیم، به تدریج پیچیده تر و جدی تر خواهد شد.

وی با اشاره به دیدگاه برخی کارشناسان درباره لزوم توقف ساخت وساز در تهران اظهار کرد: برخی بر این باورند که به دلیل محدودیت منابع، نباید جمعیت جدیدی به این شهر افزوده شود. منابع آبی ثابت هستند و نمی توان آن ها را خلق کرد. سهم آبی که در اختیار داریم، محدود است، و وارد کردن آب از سایر حوضه ها به تهران، تخریب زیست محیطی در مناطق مبدأ را به همراه دارد.

وظیفه افزود: انتقال آب از حوزه هایی مثل سد طالقان به تهران، فشار شدیدی به منابع آب زیرزمینی در مناطق مبدأ وارد می کند. میزان آبی که از سفره های آب زیرزمینی برداشت می شود، بیش از ظرفیت تجدید آن هاست. این روند باعث افت سطح آب زیرزمینی، نشست زمین و در نهایت مرگ طبیعت در آن مناطق می شود.

وی ادامه داد: خاک های فشرده شده دیگر ظرفیت جذب آب را ندارند و حتی در صورت بارش بالا، سفره ها قابل احیا نخواهند بود. این روند به ویژه در دشت هایی مثل دشت قزوین، نشانه هایی از فرو نشست و از بین رفتن اکوسیستم را به وضوح نشان می دهد.

وظیفه با اعلام هشدار نسبت به پیام نادرستی که سیاست های انتقال آب به جامعه مخابره می کند، گفت: وقتی آب از دیگر حوزه ها به تهران منتقل می شود، این تصور ایجاد می شود که کمبود برطرف شده و شرایط عادی است. همین امر منجر به ادامه رفتارهای نادرست مصرفی می شود. این پیام باعث می شود دستگاه هایی مانند وزارت راه و شهرسازی نیز همچنان به ساخت وساز ادامه دهند، در حالی که توان اکولوژیک منطقه سال هاست که اشباع شده است. پتانسیل طبیعی تأمین آب برای این میزان بارگذاری جمعیتی وجود ندارد.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی در ادامه توضیح داد: در حال حاضر، کمبود آب عمدتاً از منابع زیرزمینی جبران می شود. این منابع با چشم دیده نمی شوند و همین عامل موجب بی توجهی عمومی نسبت به وضعیت بحرانی آن ها شده است. مردم تصور می کنند این منابع بی پایان هستند، در حالی که هر سال نسبت به سال قبل سطح آن ها پایین تر می رود.

وی اضافه کرد: زمانی بود که افت سالانه سطح سفره های آب زیرزمینی حدود 10 سانتی متر بود اما اکنون این میزان در برخی مناطق به نیم متر در سال رسیده است. این روند، زنگ خطری جدی برای آینده منابع آبی کشور است که با رشد جمعیت و تداوم خشکسالی، شدت بیشتری خواهد گرفت.

وظیفه با اشاره به روند رو به وخامت وضعیت منابع آبی کشور گفت: بسیاری از زمین های کشاورزی که با چاه های آب تغذیه می شدند، به دلیل خشکی رها و در نتیجه تبدیل به بیابان شده اند. این وضعیت برای مناطقی که آب شرب آن ها از منابع زیرزمینی تأمین می شود، تهدیدی جدی محسوب می شود. اگر این منابع نیز خشک شوند، سرنوشت مشابهی در انتظار شهرها خواهد بود. از بین رفتن رودخانه هایی مانند کرج و کاهش شدید جریان آب در جنوب تهران و البرز، موجب خشک شدن تالاب ها و دریاچه های طبیعی شده است. برای مثال دریاچه نمک قم زمانی دارای آب بود که از خیزش گردوغبار جلوگیری می کرد اما امروز حتی با باد سرعت متوسط، ذرات گرد و نمک به راحتی در هوا بلند می شوند و شهرهایی مانند قم، اراک، تهران، کاشان و گاهی اصفهان را تحت تأثیر قرار می دهند.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی با بیان اینکه دو کانون گردوغبار جدید نیز اخیراً در این مناطق شناسایی شده اند، گفت: برداشت بی رویه آب و کاهش سطح آب های زیرزمینی باعث از بین رفتن پوشش گیاهی می شود. درختانی که ریشه آن ها به منابع زیرزمینی نمی رسد، خشک می شوند و این فقدان سبزینگی موجب افزایش سرعت باد، تشدید فرسایش خاک و بی ثباتی سطح زمین می شود. زمانی که خاک لخت شود و چسبندگی آن از بین برود، با کوچک ترین وزش باد ذرات خاک از زمین جدا می شوند و این روند به شکل گسترده ای بیابان زایی را گسترش می دهد. هرچند دیگر راهی برای بازگرداندن شرایط گذشته نیست اما همچنان می توان با اقدامات مدیریتی، شدت آسیب را کاهش داد.

وظیفه با تأکید بر ضرورت اصلاح رفتار مصرفی شهروندان گفت: کاشت چمن در شهرهایی مانند تهران باید متوقف و جای آن درختان کم آب بر کاشته شود. آبیاری های روزانه با شلنگ باید جای خود را به روش های قطره ای بدهد همچنین باید شهروندان را به استحمام و دوش گرفتن کوتاه تر و مصرف بهینه در زندگی روزمره عادت داد. استخرهای روباز را نباید به طور مرتب با آب پر کرد چراکه تبخیر سریع باعث هدررفت قابل توجهی از منابع می شود همچنین نباید اجازه داد آب های سطحی بالادست به صورت کامل برای مصارف کشاورزی یا باغ های شخصی برداشت شود چراکه منجر به خشک شدن رودخانه ها در پایین دست می شود.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با اشاره به نقش بخش خصوصی در آگاه سازی جامعه گفت: حضور برندهای بزرگ با توجه به جایگاه اجتماعی شان می تواند اثرگذاری زیادی در اطلاع رسانی و تغییر نگرش عمومی داشته باشد و به واسطه اعتماد عمومی، می توانند بر بخشی از جامعه تأثیر قابل توجهی بگذارند. بحران آب یک مسئله صرفاً دولتی نیست بنابراین مشارکت مردم و نهادهای عمومی در کنار بخش خصوصی ضروری است. اگر رسانه ها، صداوسیما و سایر نهادها تبلیغ کنند اما مردم توجه نکنند، نتیجه ای حاصل نمی شود. به طور مثال، روزانه 3 میلیون مترمکعب آب فقط در استان تهران مصرف می شود، که بخش عمده آن مربوط به شهروندان است.

وظیفه با اشاره به اهمیت حوزه های آبی بالادست مانند رودخانه های جاجرود و کرج گفت: باید بررسی شود که چگونه در بالادست این رودخانه ها آب ها برداشت و استفاده می شوند. بسیاری از مشکلات فعلی نه تنها نتیجه خشکسالی بلکه ناشی از سوء مدیریت منابع آبی است. حفظ منابع بالادست برای تأمین آب پایین دست حیاتی است و باید با حساسیت بالا مورد نظارت و اصلاح قرار گیرد.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ادامه داد: در برخی مناطق، زمین هایی که پیش تر بخشی از طبیعت بکر بودند و درختانی مانند زرشک به صورت طبیعی در آن ها روییده بودند، اکنون به باغ های گردو با نیاز آبی بالا تبدیل شده اند.

وی توضیح داد: این زمین ها با انتقال و انشعاب از آب های سطحی و بالا دست رودخانه ها و بصورت غرقابی و سنتی و مداوم آبیاری می شود که به دلیل تبخیر شدید، بخش زیادی از آب به هدر می رود. در چنین مناطقی، نه تنها از پوشش گیاهی طبیعی حفاظت نشده، بلکه قانون نیز به درستی اجرا نشده است.

وظیفه با انتقاد از انسداد مسیرهای عمومی به حریم رودخانه ها اظهار کرد: در حوزه رودخانه های کرج و جاجرود، دسترسی عمومی به آب تقریباً ناممکن شده است. کافی است بخواهید از یک کوچه خود را به لب رودخانه برسانید، با دیوارها، درهای قفل شده و ملک های شخصی مواجه می شوید. این روند سال هاست ادامه دارد و محدود به امسال یا سال گذشته نیست. حتی در مواردی مشاهده شده که ساخت وسازهای غیرمجاز در حریم رودخانه ها تخریب شده اند اما پیگیری حقوقی و اجرای قانون در همان جا متوقف مانده است و این موضوع به مرور زمان به یک رویه عادی تبدیل شده است.

این کارشناس اقلیم با هشدار نسبت به گسترش ساخت وسازهای غیرمجاز و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی در اطراف شهرهای بزرگ گفت: هزاران روستا در حاشیه تهران، البرز، قزوین، سمنان و دیگر استان ها، بدون نظارت مؤثر و با تساهل شوراهای روستا، به مناطق پرساخت وساز و پرمصرف آب تبدیل شده اند.

وظیفه در پایان تاکید کرد: منابع طبیعی به ویژه آب، سرمایه های ملی هستند و بهره برداری بی ضابطه از آن ها به معنای تجاوز به حقوق عمومی است. قانون باید در این حوزه ها به شکل جدی اجرا شود وگرنه با تخریب غیرقابل بازگشت طبیعت و تشدید بحران های محیط زیستی مواجه خواهیم شد.