در حوزه یارانه و پرداخت های انتقالی نیز باید براساس معیارهای مصرفی عمل کرد؛ بایستی امکان تجمیع اطلاعات در این حوزه فراهم باشد.

به گزارش ایلنا، در این صورت شما خواهید فهمید که دهک دقیق مصرفی افراد چیست و برهمان مبنا سیاستگذاری توزیعی می کنید. اگر چنین باشد، دیگر شاهد این نخواهید بود که ثروتمندی یارانه بگیر شود و کارگر یا بازنشسته ای ناگهان از دریافت یارانه محروم بماند.

تمرکز مجموعه وزارت کار و دولت برای اصلاح شیوه اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی ادامه دارد؛ نگاه وزارت کار و دولت به شیوه های کنونی اجرای طرح به این صورت است که این شیوه ها تاکنون به هدف تعیین شده اصابت نکرده و شیوه های ارزیابی دهک ها نیز به دلیل محدودیت های آماری همواره با ضریبی از خطا مواجه بوده است.

به همین دلیل، از ابتدای پاییز، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی چند مدل را برای تغییر شیوه کنونی پرداخت یارانه در قالب کالابرگ مطرح کرده است؛ از ایده توزیع مستقیم کالا یا یارانه تخفیفی روی اقلام متعدد، همگی تنها بخشی از ایده های این وزارتخانه بوده است. البته در زمینه محاسبات استحقاق یارانه نیز اختلافاتی میان دولت و مجلس وجود داشته است.

کار به جایی رسید که هفته گذشته وزیر کار در طرحی جدید، بحث سطح بندی درآمدی را برای ارزیابی استحقاق دریافت کالابرگ الکترونیکی مطرح کرد.

احمد میدری پنجم دی ماه از پیشنهاد جدید سطح بندی درآمدی برای دریافت یارانه خبر داد و گفت: در قانون گفته شده دهک های 8 و 9 و 10 مشمول یارانه نیستند، از این رو تصور عمومی بر این قرار گرفته که این سه دهک خیلی پولدارند در حالی که جمعیت این سه دهک به 27 میلیون نفر می رسد، در همین راستا ما آمدیم و سطوح درآمدی دیگری را به دولت پیشنهاد کردیم، در این آیین نامه سطوح درآمدی مشخص شده که یک نفر با چه سطح درآمد و دو نفر با چه سطح درآمد باید یارانه بگیرند یا نگیرند.

او صرفاً با انتقاد از شیوه فعلی توزیع یارانه و کالابرگ در کشور تاکید کرده است: فکر می کنم باید بگذاریم خبرنگار بیاید بررسی کند. بگوییم که خبرنگار واقعا بیاید کالابرگ ما را ارزیابی کند و به این نتیجه برسد که خوب بوده است یا بد و این نتایج را به اطلاع مردم نیز انتقال دهد. ولی اگر من خودم بگویم کالابرگ من اینگونه بوده است و خوب بوده و این که خودمان انجام دهیم و خودمان هم از خودمان تعریف کنیم و خوشحال باشیم، دردی را دوا نمی کند.

میدری البته در سخنان خود به جزییات ایده خویش اشاره نکرد. چطور قرار است این سطح بندی صورت بگیرد؟ آیا اساساً ممکن است؟

علیرضا حیدری (کارشناس اقتصادی و نایب رییس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری) در این ارتباط توضیح داد: اگر ما بخواهیم برای یک خانوار تفکیک درآمدی قائل شویم، باید بگوییم ابتدا بُعد خانوار چه قدر است. خانوار می تواند تک نفره، دو نفره یا چند نفره باشد. خانوار مجرد تک نفره در چنین حالتی نمی تواند سرپرست خانوار تعریف شود. تشخیص خانواده بودن این افراد بسیار دشوار است. تصور کنید خانواده ای شامل پدر و مادر و چند فرزند باشند، ولی اصولاً استقلالی از نظر مسکن ندارند. ممکن است پدر، مادر و هر دو فرزند شاغل باشند اما فرزندان از نظر درآمدی در شرایطی نیستند که تشکیل زندگی مستقل داده و خانه ای برای خود اجاره کنند.

وی افزود: در یک نظام تنبیهی ممکن است سیاستگذار بخواهد چنین افرادی را در ذیل یک خانواده تعریف کند که باوجود درآمد همه این افراد، همگی از دریافت کالابرگ و یارانه حذف می شوند. از آنجا که ما در حوزه درآمدی اطلاعات کافی نداریم، برخی اطلاعات ناقص در تصمیمات ما تاثیرات معنادار و موثر خواهند داشت. ما نمی توانیم درآمد را صرفا ناشی از حقوق در نظر بگیریم.

حیدری با انتقاد از شیوه محاسبه درآمدی دولت که بسیاری از درآمدها در آن نمی گنجند، گفت: بسیاری از افراد ممکن است اجاره بگیرند، زمین های مسکونی و کشاورزی بی شناسنامه و قول نامه ای خود را به صورت غیررسمی اجاره سالانه دهند، سود سپرده بگیرند و به خرید و فروش رمز ارز و طلا و ارز بپردازند و مازاد سود خود را به جای شبکه بانکی داخلی در کیف پول های الکترونیکی خارجی نگه دارند. همچنین ممکن است افراد تراکنش مالی بالایی داشته باشند اما این وجوه را به عنوان استادکار یا پادوی یک شرکت خصوصی بین افرادی توزیع کنند. تمامی این موارد می تواند خطاهای گسترده ای را در شیوه سنجش درآمدی ایجاد کند.

نایب رییس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری تاکید کرد: استحقاق سنجی باید براساس الگوی مصرفی انجام شود؛ بسیار موارد استثنایی ممکن است پیدا شود که فردی با ثروت فراوان هیچ مصرفی قابل ملاحظه ای نداشته باشد و با استاندارد یک کارگر ساکن حاشیه تهران زندگی کند و برعکس فردی با ثروت اندک مصارف لوکس متعدد داشته باشد. حتی همین موارد استثنایی نیز در صورت وجود قوانین استحقاق سنجی مصرفی رفع و رجوع می شود.

او ادامه داد: اگر دولت بخواهد سطوح رفاه را طبقه بندی کند، باید بررسی کند که یک سرپرست خانواده از کارت بانکی خود و خانواده اش چه مصرفی و به چه میزانی دارد. میزان مصرف است که در بسیاری از کشورهای دنیا سطح ثروت هر دهک را تعریف می کند و استحقاق سنجی را ممکن خواهد ساخت. خرید افراد و میزان آن و اینکه از کجا چه کالایی خریده یا سفارش داده شده، نسبت مستقیمی با رفاه و ثروت افراد دارد.

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: اصلی ترین شاخص سنجش رفاه، همین موضوع مصرف است. خانوار چهارنفره ای که فرزند خود را در مدرسه غیرانتفاعی با شهریه بالا ثبت نام کرده و مصرف پروتیین گوشت قرمز با کیفیت اش هفته ای 5 کیلوگرم است و بنزین سوپر به خودروی لوکس خود می زند و هزینه اسنپ فرزندانش در ماه بالغ بر چند میلیون تومان است، قاعدتاً سطح ثروت و رفاه بالایی را دارد؛ چنین مصارفی در زندگی کارگران و بازنشستگان فرودست و سایر دهک های درآمدی ضعیف دیده نمی شود. بخش زیادی از این طبقات به جز مترو و اتوبوس و موتورسیکلت شخصی یا خودروی ایرانی قدیمی، از هیچ وسیله نقلیه دیگری استفاده نمی کنند.

این کارشناس حوزه رفاه تصریح کرد: در بسیاری از کشورهای دنیا بخصوص در حوزه اسکاندیناوی و اروپای شمالی، شاخص استحقاق افراد برای حمایت دولت همین میزان مصرف است. سیستم ارزشیابی هرینه-درآمد خانوار در نروژ بسیار کارآمد است، تا حدی که حتی شهریه مدرسه فرزندان نیز در سطح بندی در نظر گرفته می شود. باید کارت های بانکی یک خانوار مشخص و قابل رصد باشد و تمامی مصرف خانوار ثبت و به نسبت آن اندازه گیری شود. در این صورت باوجود تغییرات درآمدی و مصرفی افراد، دیگر لازم نیست افراد مدام تلاش کنند استحقاق سنجی یارانه ای خود اعتراض کرده و درخواست تجدیدنظر بدهند.

حیدری در پایان خاطرنشان کرد: متاسفانه ما چنین اطلاعاتی را فعلا نداریم؛ برای سیاستگذاری درست باید اطلاعات مصرفی به دست آید. خود دولت برای مالیات ستانی یکی از معیارها را مالیات بر مصرف قرارداده که از طریق مالیات بر ارزش افزوده از افراد گرفته می شود. در حوزه یارانه و پرداخت های انتقالی نیز باید براساس همین معیارهای مصرفی عمل کرد؛ بایستی امکان تجمیع اطلاعات در این حوزه فراهم باشد. در این صورت شما خواهید فهمید که دهک دقیق مصرفی افراد چیست و برهمان مبنا سیاستگذاری توزیعی می کنید. اگر چنین باشد، دیگر شاهد این نخواهید بود که ثروتمندی یارانه بگیر شود و کارگر یا بازنشسته ای ناگهان از دریافت یارانه محروم بماند.