ناصرالدین شاه قاجار در خاطرات روز جمعه 7 شوال 1287 (9 دی 1249) صبح از خواب برخاسته، سوار شده رفتم رو به بالای شط، به گردش خرابه های شهر سامره و غیره. کسالت زیاد از نبودن آذوقه و سیورسات داشتیم. میان مردم همهمه غریبی بود. اغلب مردم مال هاشان و خودشان چه از راه خان نجار به یعقوبیه، چه از راه قراتپه به قصرشیرین رفتند و فرستادند، معرکه بود.

به گزارش خبرآنلاین، خلاصه راندیم. اول به خرابه عمارتی که از آجر ساخته بودند رسدیم، ترکیب طاق کسری بود اما کوچک. قلعه خرابه و دیوارخرابه زیاد بود، اما هیئت قلعه ها معلوم بود. جمیعا خرابه شهر است. الی دو فرسنگ راه که رفتیم، باز به دو قلعه رسیدیم که در کنار شظ، روی بلندی ساخته شده است. دیوار و بروجش بودند. آن جا کنار یک شاخه از شط ناهار خوردیم. سیاچی میاچی، علی رضاخان، عکاس باشی، باشی غلام بچه، یوسف و غیره.

این جاها شط در بعضی جاها مثل رودخانه کرج، جاجرود به سنگ های زیاد می خورد، صدا می دهد. یک جا گدار هم داشت، اسب هم زدند، آن طرف رفتند.

دهی در این نزدیکی بود شناس نام، زیر زمین کاه سراغ کرده بودند قاطرچی ها. آدم حسام السلطنه، عسکر و غیره ریخته بودند کاه را می بردند پول هم می دادند پسر شاطرباشی هم از قاطرچیِ حسام السلطنه کتک خورده بود.

آن جا بالای شط، همه جا کال های [کال=مسیل] بزرگ بود که آن طرفش همه خرابه شهر و قلاع است. جزیره گزداری به نظر آمد که حالا به علت کم آبی می توان آن جا رفت، اسمش زنگور بود. احتمال شکار داده شد، رفتیم. تیهوی زیادی توی گزها بود، درّاج هم پرید. دو تا من زدم. عبدالقادرخان قوش می انداخت. یک درّاج کج پرید، من هم کج شدم از عقب، کون گوشه تیز قنداق تفنگ را هم گذاشتم روی استخوان بازو، تفنگی بی خود انداختم، بدتر شد، دیگر نتوانستم شکار کنم.

لب شط آمدم پایین، فرش انداختند، آفتاب گردان زدند نماز کردم. عکاس باشی چند شیشه عکس ما را گروپ [گروهی] انداخت. عربی را با خیک آوردند. دو خیک داشت باد کرد سرش را بست، انداخت توی آب؛ خودش هم افتاد روی خیک، مثل قرباقه [قورباغه] شنو کرد رفت آن طرف آب، باز برگشت این طرف، عکسش را انداختند.

بعد سوار شده، از ده شناس [و] الحاوی گذشته، رفتم منزل. غروبی یعنی وقت اذان وارد چادر شدیم. حرم تازه از زیارت برگشته بودند. من امروز زیارت نرفتم. والده شاه هنوز با عزت الدوله نیامده اند. امشب رسیدند با حالت بد. عزت الدوله خوب شده است، اما دو روز و دو شب در کشتی آلوس مانده بودند، مراوده با ساحل نداشتند. یحیی خان، طولوزون، والده شاه، عزت الدوله با اتباع همه مانده بودند. شام و ناهار نداشتند، رختخواب نداشتند، گریه می کرده اند. آخر یک قُفّه گیر آورده بودند، به واسطه قُفّه کم کم بیرون آمده بودند؛ بعضی پیاده، بعضی سوار خر، بعضی کالسکه، اسب، این طور آمده بودند سامره.

شب را خوبیدیم. هوا هم مهتاب و خوش است.