سال 2025 میلادی با موجی از تحقیقات انقلابی برای حفظ سلامت مغز در سالمندی همراه بوده است. از برنامه های برخطی که می توانند حدود 10 سال پیری مغز را معکوس کنند تا کشف ارتباط غیرمنتظره واکسن زونا با کاهش خطر زوال عقل، این دستاوردها مسیرهای جدیدی برای تقویت تاب آوری مغز در برابر پیری گشوده اند.

به گزارش ایرنا، وبگاه نیفتی 50 پلاس در گزارشی آورده است:

با افزایش سن جمعیت جهان، سال 2025 میلادی، موجی چشمگیر از تحقیقات جدید با هدف کمک به سلامت مغز در سنین بالاتر به همراه داشته است. چه برنامه های سبک زندگی که نشان داده اند شناخت را تقویت می کنند و چه ابزارهای نوظهور هوش مصنوعی که تشخیص آلزایمر را از نو تعریف می کنند، اکتشافات امسال خوش بینی واقعی را برای سالمندان و خانواده هایشان به ارمغان می آورد. نگاهی دقیق تر به تأثیرگذارترین مطالعات سلامت مغز در سال 2025 میلادی می اندازیم:

یک مطالعه از دانشگاه مک گیل نشان داد که یک برنامه 10 هفته ای شناختی دیجیتال به نام برِین اِچ کیو/ BrainHQ می تواند عملکرد سیستم کولینرژیک مغز، که مسئول حافظه و یادگیری است، را احیا کند. این بازی های مبتنی بر سرعت که با پیشرفت کاربر سخت تر می شوند، در 92 سالمند شرکت کننده موجب تقویت حافظه و یادگیری تا سطحی شد که گویی مغز آن ها حدود 10 سال جوان تر شده است. این نخستین بار است که هر گونه مداخله (دارویی یا غیردارویی) چنین تأثیری در انسان نشان می دهد.

یک کارآزمایی بالینی بزرگ منتشرشده در جاما (مجله انجمن پزشکی آمریکا) ثابت کرد برنامه های ساختاریافته چندوجهی شامل فعالیت بدنی، رژیم غذایی سالم (مانند رژیم مایند)، چالش های شناختی و مشارکت اجتماعی می توانند عملکرد مغز را در سالمندان بهبود بخشند. این مداخله منسجم در مقایسه با تغییرات خودمحور و بدون ساختار، نتایج به مراتب بهتری داشت.

پژوهش ها نشان دادند مزیت اجتماعی تجمعی، یعنی داشتن شبکه های قوی خانوادگی، عاطفی، مذهبی و اجتماعی، تأثیری قابل اندازه گیری بر کُند شدن فرآیند پیری و فرسودگی سلول های مغز و کاهش التهاب عصبی دارد. این یافته بر نقش تعیین کننده عوامل غیر پزشکی در سلامت مغز تأکید می کند.

یکی از شگفت انگیزترین کشف های سال، اثر محافظتی واکسن زونا بر مغز بود. یک مطالعه جمعیتی بزرگ نشان داد سالمندانی که این واکسن را دریافت کرده بودند، 30 درصد کمتر در معرض مرگ ناشی از علل مرتبط با زوال عقل بودند. این یافته حاکی از منافع درمانی فراتر از پیشگیری از بیماری زونا است.

سامانه های هوش مصنوعی مانند برِینز/ BRAINS (با استفاده از داده های بالینی و تصویربرداری) و اسپیچ کِر/ SpeechCARE (با تحلیل الگوهای گفتار) در سال 2025 میلادی قابلیت خود را در شناسایی زودهنگام و دقیق تر علائم آلزایمر و اختلال شناختی به نمایش گذاشتند. این ابزارها می توانند تحولی در نظارت بر سلامت مغز سالمندان ایجاد کنند.

در مرحله آزمایشگاهی، پژوهشگران با استفاده از فناوری کریسپر (CRISPR) و ویرایش ژن، موفق به بازگرداندن حافظه از دست رفته در موش های سالخورده شدند. این موفقیت اولیه، راه را برای توسعه درمان های دقیق برای نقص شناختی مرتبط با پیری در آینده هموار می کند.

برخلاف نگرانی رایج درباره زوال عقل دیجیتال، یک فراتحلیل بزرگ نشان داد سالمندانی که به طور منظم از تلفن هوشمند، رایانه و تبلت استفاده می کنند، 42 درصد کمتر در معرض خطر اختلال شناختی قرار دارند. به نظر می رسد استفاده هدفمند از فناوری با درگیر نگه داشتن مغز در ارتباط، حل مسئله و یادگیری مداوم، از آن محافظت می کند.

مطالعه ای روی نزدیک به 11 هزار سالمند نشان داد که گوش دادن منظم به موسیقی با 39 درصد کاهش خطر اختلال شناختی و نمرات حافظه بالاتر همراه است. نواختن ساز نیز با 33 درصد کاهش خطر زوال عقل مرتبط بود. این یافته بر نقش محافظتی فعالیت های هنری و لذتبخش بر مغز تأکید دارد.

دستاوردهای سال 2025 میلادی یک پیام کلیدی دارند: سلامت مغز در سالمندی سرنوشتی تغییرناپذیر نیست. ترکیبی از فناوری های نوین (هوش مصنوعی، برنامه های دیجیتال)، مداخلات سبک زندگی (ورزش، رژیم غذایی، ارتباطات)، و حتی اقدامات پیشگیرانه پزشکی (مانند واکسیناسیون) و فعالیت های لذتبخش (مانند موسیقی) می توانند با هم یک سپر محکم در برابر پیری مغز تشکیل دهند. این تحقیقات نه تنها امیدواری که راه هایی عملی و در دسترس برای حفظ شفافیت ذهنی در طول عمر ارائه می دهند.