عباس عبدی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: چند روز پیش خبری آمد که زیر بازار بزرگ تهران تونل های گوناگونی از سوی حفاران ناشناس ساخته شده است که استحکام و امنیت مغازه های بازار را تهدید می کند. خبر کامل را که خواندم، هیچ چیز دندان گیری دستگیرم نشد، نه به این علت که خبرنگار حرفه ای نبوده و نتوانسته خبر را خوب منتقل کند، بلکه به این علت که روشن بود یک جای کار مشکل دارد و مجاز به تهیه و انتشار جزییات خبر نیستند، یا امکان دسترسی به آن را ندارند.

هنوز هم نمی دانم که مساله چیست؟ از کی شروع شده؟ چه کسانی و به چه حقی و چه مجوزی و با چه سرمایه و هدفی آن را آغاز کرده اند؟ چگونه است که تاکنون خبر آن درز نکرده؟ اگر طرح دولتی و عمومی است که معمولا ده ها بار اطلاع رسانی می کنند و در مراسم افتتاح آن صف می بندند و روبان رنگی قیچی می کنند. اگر خصوصی است با مجوز کجا این کار را کرده؟ چرا بازاری ها متوجه نشده اند؟ یا اگر متوجه شده اند، چرا اعتراض نکرده اند؟ و چرا اکنون امکان انتشار اصل خبر فراهم شده؟ مشخصات تونل و عمق و اندازه آن چقدر است؟ خروجی های آن کجاست؟ تازه حالا هم که خبر منتشر شده درباره اصل ماجرا صحبتی نمی شود، بلکه فقط درباره خطراتی که برای امنیت ساختمان مغازه ها دارد بحث می شود.

خلاصه هر چه فکر کردم، دیدم محرمانگی چنین خبری در قلب بازار تهران و طی مدت ها، آن هم در روز روشن و زیر زمین بازار، فراتر از هر چیزی است که درباره وضعیت عدم شفافیت و نظامِ پاسخگویی در یک جامعه وجود دارد. این خبر که انتشار عمومی یافت، رییس شورای شهر مدعی است که؛ سال ها قبل (کی؟ معلوم نیست) طرحی را آوردند که برای اصلاح بازار و بردن اجناس به سراها، تونل های زیرزمینی زده شود، ولی این عملیاتی نیست و تونل خاصی نداریم و اینها قنات ها هستند! این خبر یعنی هیچی.

هنوز در کش و قوس فهم و هضم کردن این تونل بودم که خبر ترور یک نظامی سابق افغانستان که از نزدیکان احمد شاه مسعود بوده را در نزدیک محل کارش شنیدم، آن هم نه از هیچ رسانه داخلی، بلکه خبر از یک رسانه فرامرزی فارسی زبان منتشر شد و برخلاف روال متعارف، تاکنون هیچ واکنشی از سوی مقامات ایرانی نشان داده نشده و این سکوت، اصلا نشانه خوبی نیست..

در واقع با سکوت می خواهند مساله نادیده گرفته شود، ولی انتشار آن این خواست را غیر ممکن کرد. هنوز این خبر داغ بود که یک مجسمه 8-7 متری از آقای رییسی به نمایش در آمد که می خواهند روی پلی به همین نام در اردبیل نصب کنند. نه معلوم است بودجه این از کجا آمده؟ مرجع آن چیست و از همه مهم تر منطق و توجیه این کار چیست؟ مجسمه سیاسیون بیش از اینکه یادآور مفهومی فرهنگی و تمدنی باشد، پاشنه آشیل حامیانش می شود.

در همین شرایط بود که یک جریان خبری فرامرزی تعداد اعدامی های ایران در سال 2025 را اندکی بیش از 1900 نفر اعلام کرد، در حالی که در داخل کشور نه چنین آماری ارایه شده و نه اخبار کامل آنها در دسترس است و از همه مهم تر اینکه تکذیب هم نشده است و این رقم اصلاً پذیرفتنی نیست. فارغ از پذیرش یا عدم پذیرش آن، اعلام نکردن این آمار و خبر، عوارض سیاسی دارد و عدم انتشار آنها در رسانه های رسمی معنای خوبی ندارد. این یادداشت در پی طرح این مساله است که با این اندازه محدودیت و موانع در اطلاع رسانی و ممنوعیت ورود به این حوزه ها، نه تنها مشکلی حل نخواهد شد، بلکه بدتر می شود. به طور کلی اعتماد اجتماعی به دلیل وجود و انتشار خبرهای بد و منفی نیست، بلکه به علت عدم شفافیت و خبرهای جعلی است که اعتماد عمومی را زایل می کند. از این نمونه ها فراوان است.

حتی افراد رسانه ای در برابر شنیدن برخی از خبرها دچار تحیر و سرگردانی می شوند، چه رسد به مردم عادی که با بدترین احتمالات ممکن؛ اخبار را تحلیل و تفسیر می کنند که بعضاً هم درست از آب در می آید. بارها شده که برحسب احتیاط خیلی از خبرها را خوش بینانه نگاه می کنم، ولی بعداً معلوم می شود که وجه بدبینانه آن به واقعیت نزدیک تر بوده است. لذا کم کم به این مرحله می رسیم که مثل مردم عادی هر خبری را با بدترین احتمال ممکن درک و تحلیل کنیم و این محصول عدم شفافیت خبری است و برای کشور و حکومت بسیار پرهزینه است.