روزنامه هم میهن در سرمقاله خود نوشت: آقای عراقچی در مقام وزیر امورخارجه کشور گفته اند که: من مشکلات تحریم را می دانم، اما برکاتش را هم می دانم . در شرایط کنونی شاید چندان پذیرفتنی نباشد که وزیرخارجه کشور را به نقد عمومی کشید، ولی برخی از سخنان به گونه ای است که بدترین تبعات را برای گوینده آن از حیث جایگاه و اعتباری که دارد، رقم می زند و سکوت در برابر آنها اعتبار رسانه را مخدوش می کند. در واقع، این دیگران نیستند که با نقد خود جایگاه وی را مورد سوال قرار می دهند؛ بلکه ایشان است که به نوعی خودزنی می کند، درحالی که هیچ ضرورتی برای این خودزنی وجود ندارد و این گفتار بیش از هر چیز ناشی از فقدان تجربه و ذهنیت فرد است.

این گونه مواضع، مخاطب را به این نتیجه می رساند که اگر کسی به فکر حفظ اعتبار مقام و جایگاه خود نیست و بی محابا و بدون ضرورت آن را تلف می کند، آیا می تواند از منافع کشور چنانچه شایسته است، دفاع کند؟ این جمله وی چه اشکالی دارد؟ برای نقد آن لازم است که ابتدا ایشان بفرمایند برکات آن چیست؟ چون هزینه ها را همه می دانند. کافی است که نمودار متغیرهای اقتصادی و اجتماعی کشور را از سال1390 تاکنون مرور کنند.

همه شاخص ها بدون استثنا از آن سال تاکنون روند نزولی داشت، جز سال های 1393 تا 1396 که دوره امید برجام بود. این روند نزولی همچنان ادامه دارد و اگر یک روز هم بتوانیم آن را معکوس کنیم، از یک سو، به دلیل رسیدن به کف است و از سوی دیگر، روند افزایشی احتمالی بسیار کند و ناپایدار خواهد بود، هرچند هنوز به آن مرحله نرسیده ایم. بنابراین، درباره مشکلات و تبعات تحریم نیازی به گفت وگو نیست.

ولی در مورد برکات آن جای بحث است. نه اینکه ندارد، بلکه برای عده ای خاص برکت دارد، همان ها که همچنان از آن دفاع می کنند. به علاوه، برکات احتمالی آن که جنبه عمومی داشته باشد، در مقایسه با هزینه هایش چندان نامتوازن است که گفتن آن از عقلانیت به دور است. مثل این است که شهری را به طرز وحشتناک بمباران کنند و گودال عمیقی در آن ایجاد شود و بتوان آن را تبدیل به حوضچه ای برای پرورش ماهی کرد و بگوییم این هم از برکات جنگ و بمباران است.

ساختار آن ذهنی و استدلالی که در مقایسه با این هزینه های گزاف، چنین برکات بی اهمیتی را می بیند، چگونه می تواند با مردمی که تحت فشار این تحریم هستند، همنوایی و همدردی کند و اعتماد مردم را به سیاست های جاری به دست آورد؟ آیا این گزاره به نحوی نشان نمی دهد که از نظر گوینده تحریم اهمیت چندانی ندارد؟

اغلبِ مردم متوجه مشکلات کشور در رابطه با جهان غرب هستند، زخم هایی که از این طریق به کشور و جامعه وارد می شود را می فهمند، ولی انتظار دارند که آقای وزیر امورخارجه نمک بر این زخم ها نریزند. تقریباً می توان گفت که کمتر جملات دیپلماتیک و هوشمندانه ای از ایشان شنیده می شود، چه در برخورد با کشورهای دیگر و چه در موضوعات داخلی مثل مورد فوق. وظیفه ایشان نیست که برکات نداشته تحریم را به مردم گوشزد کنند. اگر متوجه نباشند که معنای استفاده از اصطلاح برکات تحریم در ادبیات سیاسی داخل کشور چیست، چگونه می توانند درکی متعارف از سیاست داخلی پیدا کنند؟

البته، آقای عراقچی در سخنان دیگری سعی کردند که این گفتار را تعدیل کنند؛ هر چند اصل وجود برکات را رد نکردند و حتی با گزاره ای دیگر بدترش کردند، آنجا که گفتند: هیچ فعال اقتصادی به من نگفت برو تحریم ها را بردار. همه گفتند مشکل ما را در بانک مرکزی، گمرک، مالیات، جهاد و صمت حل کن. همه اش مشکلات داخلی است.

به نظر می رسد که این سخنان ایشان عذر بدتر از گناه بود. چون وجود برکاتی که ارزش گفتن را دارد، رد نکردند. به علاوه، اصلاح مواردی که از سوی فعالان فرضی اقتصادی گفته شده است، در حوزه کاری ایشان نیست و باید افراد دیگری اقدام کنند. شاید هم آن افراد از سیاره دیگری آمده اند یا گمان کرده اند که آقای عراقچی حساسیتی به مسئله تحریم ندارد که زحمت این درخواست مهم را نداده اند. شاید هم مجموعه ای از فعالان بوده اند که از تحریم بهره مند می شدند و می خواسته اند تحریم بماند و بانک مرکزی و نهادهای دیگر ارزهای 28500تومانی را به آنان بپردازند.

متأسفانه این رویکرد در مواضع خارجی ایشان نیز وجود دارد. قرار نیست که حرف های نادرستی زد، ولی قرار نیست هر چه را هم که معتقدید درست است، بگویید. به نظر می رسد که لحن دیپلماتیک که لازمه اشتغال به این حرفه است، در ادبیات آقای وزیر غایب است. شاید بگوییم که اینها فقط حرف است و اهمیت تعیین کننده ای ندارد، ولی چنین نیست؛ جملات و ادبیات بخش مهمی از تعاملات سیاسی و دیپلماتیک را شکل می دهند.