همه ما با خطرات دود سیگار (دست اول) و بودن در کنار فرد سیگاری (دست دوم) آشنا هستیم، اما دانشمندان آکادمی علوم چین از یک تهدید پنهان تر و پایدارتر پرده برداشته اند: دود دست سوم . این پدیده به باقیمانده های سمی سیگار گفته می شود که مدت ها پس از خاموش شدن نخ سیگار روی سطوح خانه باقی می مانند. تحقیقات جدید نشان می دهد که این ذرات تنها یک بوی بد ماندگار نیستند، بلکه یک منبع فعال و پویا از آلودگی هوا هستند که می توانند ساکنان خانه را مسموم کنند.

به گزارش Phys، دود دست سوم مخلوطی سمی از مواد شیمیایی است که روی دیوارها، مبلمان، فرش، پرده و سایر سطوح می نشیند. تفاوت اصلی در ماندگاری است. دود دست دوم (که مستقیماً در هوا پخش می شود) معمولاً سریع پراکنده می شود، اما دود دست سوم مانند یک لایه نامریی روی وسایل باقی می ماند و به طور مداوم آلاینده ها را دوباره به هوا بازمی گرداند. پژوهشگران می گویند که این پسماندها یک لکه ثابت نیستند، بلکه دائماً دچار تغییرات شیمیایی می شوند.

نکته ترسناک ماجرا تغییر ماهیت شیمیایی ذرات است. محققان با استفاده از فناوری های پیشرفته پایش هوا، متوجه شدند که اثرات شیمیایی ذرات دود دست سوم در طول زمان تغییر می کند. این ذرات به مرور غنی تر از نیتروژن می شوند که نشان دهنده سمی تر شدن آنهاست. این یعنی خانه ای که در آن سیگار کشیده شده، حتی اگر بوی دود ندهد، می تواند محیطی با سطح پایین اما مزمن از آلودگی سمی باشد.

مواد متخلخل مانند فرش های پشمی یا پارچه مبلمان، نقش مخازن این دودها را بازی می کنند. این وسایل مواد شیمیایی تنباکو را در خود جذب و سپس آنها را به آرامی و در طول ساعت ها یا حتی روزها آزاد می کنند. به همین دلیل است که بازکردن پنجره ها یا استفاده از سیستم تهویه معمولی تأثیر چندانی در از بین بردن دود دست سوم ندارد، زیرا منبع آلودگی در عمق الیاف وسایل خانه نفوذ کرده است.

تحقیقات نشان داده است که آزادسازی این سموم یک فرایند سه مرحله ای است. ابتدا یک انفجار ناگهانی از گازها رخ می دهد. در مرحله دوم که چندین ساعت طول می کشد، ترکیبات مرتبط با نیکوتین به صورت مداوم آزاد می شوند. درنهایت، مرحله سوم آغاز می شود که در آن سایر مواد شیمیایی به کُندی و در مدت طولانی در فضای خانه پخش می شوند و ساکنان را در معرض دوزهای پایین اما طولانی مدت قرار می دهند.

یافته های این پژوهش در ژورنال Building and Environment منتشر شده است.