روزنامه های اصولگرا به فیلمی که پگاه آهنگرانی برای ترانه علیدوستی ساخته و از تلویزیون بی بی سی پخش شده است حمله کردند.

روزنامه جوان آورده است: یک خانم بازیگر (پگاه آهنگرانی) درباره یک خانم بازیگر دیگر (ترانه علیدوستی) مستندی ساخته به اسم ترانه و بی بی سی فارسی پخش کرده است.

مطابق گزارش بی بی سی در این مستند آن خانم که بی حجاب است و می گوید نخستین بار است که این گونه بی حجاب ظاهر می شود، مدعی شده دیگر در هیچ شرایطی باحجاب بازی نخواهد کرد و از کنار گذاشتن بازیگری احساس بدی ندارد ؛ و بعد ادعا شده که مستند در شبکه های اجتماعی 25 میلیون بار دیده شده است و این را دلیل موفقیت و پذیرش آن و بیانگر نفوذ این مصاحبه در جامعه ایران و گروه های مختلف فرض کرده اند.

استدلال ساده ای علیه این ادعاها وجود دارد: هر ساختارشکنی آن هم اگر از طرف کسانی باشد که سال ها داخل چارچوب های قانونی کار کرده و با تلویزیون و سینما و شبکه نمایش خانگی قانونی به جامعه معرفی شده اند، معمولاً دیده می شود و تعجب برانگیز خواهد شد. چون همان گونه که آن ساختار رانتی بوده، این ساختارشکنی نیز در امتداد همان رانت قرار می گیرد و رانتی است.

هرچه قدر هم این ساختارشکنی بیشتر باشد، بیشتر دیده می شود. پس کسانی که می خواهند بگویند این مستند به خاطر حرف هایی که در آن زده شده، دیده شده، باید بتوانند مقایسه کنند که اگر همین حرف ها فقط به شکل صوتی یا با حجاب عرفی منتشر می شد، همین قدر دیده می شد یا نه. اگر امکان مقایسه ندارند، نمی توانند حکم قطعی بدهند، مگر این که با موضوع دیگری که دقیقاً شبیه به همین بوده باشد، مقایسه کنند.

با مقایسه می توان ادعا کرد که در همین مستند اگر حجاب از این هم بدتر بود، بسیار بیشتر دیده می شد. این یعنی ابزارشدن نه آزادشدن و آزادبودن و زن بودن.

روزنامه فرهیختگان نوشته است: مستند تازه پگاه آهنگرانی با محوریت ترانه علیدوستی و روایت او از وقایع موسوم به زن، زندگی، آزادی ، در ظاهر تلاشی است برای ثبت تجربه زیسته یک چهره مشهور، اما در عمل، بیش از آن که واجد خصیصه های یک مستند حرفه ای باشد، به پروژه ای برای بازسازی پسینی یک کنش سیاسی شباهت دارد.

فیلم از همان آغاز، با یک پیش فرض تثبیت شده حرکت می کند: ترانه علیدوستی به مثابه قهرمان . این پیش فرض هرگز به چالش کشیده نمی شود و مستند، به جای حرکت از پرسش به پاسخ، از پاسخ به تأیید می رسد. چنین رویکردی، مستند را از امکان کشف تهی می کند و آن را به بیانیه ای تصویری فرو می کاهد؛ بیانیه ای که قرار نیست چیزی را روشن کند و فقط قرار است تصویری مطلوب را از سوژه اش به دیگری ارائه دهد.

نکته عجیب اینکه علیدوستی تأکید می کند که هنگام بازداشت، اطلاعات تلفن همراهش را حذف کرده است! پرسش بدیهی و حرفه ای این است: اگر داده ها پاک شده اند، این ویدئو دقیقاً از چه مسیری به مستند راه یافته است؟ نسخه پشتیبان کجا نگه داری می شده؟ چه کسی آن را حفظ کرده؟ و چرا این جزییات که برای اعتبار روایت حیاتی اند، حذف شده اند؟

سکوت مستند در برابر این تناقض، نه سکوتی هنرمندانه، بلکه فرار از مسئولیت روایی است. پگاه آهنگرانی به جای حل گره، آن را زیر لایه ای از موسیقی، نماهای احساسی و مونولوگ های شخصی پنهان می کند. نتیجه، ازدست رفتن اعتماد مخاطب جدی است؛ مخاطبی که انتظار دارد فیلم و فیلمساز، دست کم با خودش صادق باشد. این بی صداقتی، به سطح رابطه کارگردان و سوژه نیز تسری پیدا می کند. آهنگرانی هیچ تلاشی برای فاصله گذاری انتقادی نمی کند. نسبت او با علیدوستی، نسبت پرسش گر و پاسخ گو نیست؛ نسبت همدل و تأییدکننده است.

مستندساز می توانست بپرسد این چه مبارز انقلابی ای است که روزی با مفسدان اقتصادی و رانت خواران در محصولات ریزودرشت هم سفره بوده و دستمزد هنگفت دریافت می کرده است؟ آن هم باوجودآنکه بر کسی پوشیده نبود بودجه این آثار از جیب فرهنگیانی که بخش قابل توجهی از آنان را بانوان تشکیل می دادند تأمین شده است!؟

صدالبته که چنین انتظاری از آهنگرانی بعید و بسیار دور است؛ اما اصول حرفه ای مستندسازی این پرسش ها را خودبه خود طلب می کند. این فمینیسم سانتی مانتال، درست مانند عدالت خواهی سانتی مانتال، بیش از آنکه موضعی اخلاقی باشد، پروژه ای رسانه ای است؛ پروژه ای که در آن رنج برخی دیده می شوند و رنج برخی دیگر عامدانه نادیده گرفته می شوند، چون هزینه دارد، چون الگوریتم ها دوستش ندارند و چون روایت استاندارد را به هم می زند.

روزنامه همشهری نوشته است: پخش مستندی درباره ترانه علیدوستی، بازیگر زن با سابقه ضدامنیتی در بی بی سی فارسی، واکنش برانگیز شد. این مستند تلاشی آشکار برای تطهیر وقایع پاییز1401 و بازسازی روایت شکست خورده آن بود.

بی بی سی کوشید از آن رخداد ناکام با عنوان انقلاب یاد کند؛ واژه ای که حتی جریان های برانداز نیز از پذیرش آن طفره می روند.

مهم تر از محتوای مستند، حاشیه سازی های آن بود. فضاسازی رسانه ای تلاش داشت از سوژه اصلی با ایجاد حس ترحم و دلسوزی قهرمان سازی کند.

این مستند عملا یک رپرتاژ فرمایشی با پوشش مستند بود. نیروهای سایبری جریان برانداز به صورت هدفمند وارد میدان شدند. با دستکاری الگوریتم ها ویدئو پربازدید جلوه داده شد.

این القا صورت گرفت که بازیگر مذکور در قلب مردم نفوذ دارد. روایتی ساخته شد که با یک اشاره او مردم به خیابان می آیند. این تصویرسازی فاصله ای آشکار با واقعیت اجتماعی ایران دارد.

روزنامه خراسان نوشت: بی بی سی فارسی بعد از مدتی سکوت و فاصله گرفتن از چهره های پرحاشیه سینمای ایران، بار دیگر سراغ یکی از جنجالی ترین نام ها رفت: ترانه علیدوستی. انتخابی که از همان ابتدا نشان می داد با یک گفت وگوی معمولی روبه رو نیستیم، بلکه با تلاشی برای بازتولید یک روایت سیاسی اجتماعی مشخص مواجه ایم؛ روایتی که بیش از آن که بر تحلیل استوار باشد، بر مطلق سازی و تعمیم شتاب زده تکیه دارد. علیدوستی در این مصاحبه، بیش از آن که تصویری از بلوغ فکری یک هنرمند تجربه دیده ارائه دهد، نشان داد همچنان در همان ایستگاه ذهنی 15 سالگی متوقف مانده است.

نخستین تناقض، شکاف آشکار میان روایت ارائه شده و زندگی واقعی راوی است. علیدوستی خود تصریح می کند که از 16سالگی به طور حرفه ای در ایران بازیگری را آغاز کرده؛ یعنی در دهه ای که نه تنها سینمای ایران فعال بود، بلکه امکان رشد، شهرت، دستمزد بالا و حضور بین المللی برای او فراهم شد.

این در حالی است که همان سال ها، در بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج فارس که امروز بعضاً به عنوان الگو معرفی می شوند ابتدایی ترین حقوق اجتماعی زنان، از جمله رانندگی، ممنوع بود. این قیاس نه برای غیر واقع نشان دادن وضعیت ایران، بلکه برای نشان دادن نارسایی سیاه نمایی مطلق است. جامعه ای که به گفته خود او امکان پرورش یک ستاره سینما را فراهم کرده، چگونه به طور کامل و یکپارچه ضد زن تصویر می شود؟

اشکال دوم، به زبان و مفاهیم بازمی گردد. علیدوستی در جای جای مصاحبه از تعبیرهایی چون همه مردم، همه زنان یا زنان به مثابه یک تیپ واحد استفاده می کند و اعتراضات 1401 را انقلاب می نامد. این نوع نام گذاری، پیش از آن که توصیف واقعیت باشد، تحمیل یک چارچوب تفسیری است. جامعه ایران، جامعه ای متکثر، چندلایه و پر از شکاف های ارزشی، نسلی و طبقاتی است.

مطالباتی که او بیان می کند، بی تردید خواسته های بخشی از زنان ایران در دهه های اخیر بوده؛ اما خطا آن جاست که این خواسته ها به خواست عمومی همه زنان تعمیم داده می شود. خود او در جایی از مصاحبه می گوید: همیشه آرزو داشتم مردم این طور فکر کنند؛ همین جمله، ناخواسته پرده از فاصله میان آرزو و واقعیت اجتماعی برمی دارد.

در این روایت، جایی برای زنان دیگری که با زیست، باور یا انتخابی متفاوت زندگی می کنند، وجود ندارد؛ زنانی محجبه، تحصیل کرده، شاغل و فعال اجتماعی که الزاماً با همه سیاست های رسمی موافق نیستند، اما خود را در این تصویر سیاه و یکدست بازنمی یابند. همان طور که جایی برای انبوه سینماگران، هنرمندان و کنشگرانی که در این سال ها کار کرده اند، باقی نمی ماند.

وقتی علیدوستی می پرسد مگر چه فیلمی ساخته شده که جای من خالی باشد؟ گویی تمام آنان که زیر پرچم تحریم کامل نرفته اند، یا مرعوب اند یا متهم. این منطق دوقطبی، نه واقع بینانه است و نه منصفانه.

روزنامه قدس نوشته است: این روزها، گفت وگوی ترانه علیدوستی بازیگر شناخته شده سینمای کشور درباره وقایع سال 1401 و انتشار آن از سوی بی بی سی فارسی، واکنش های مختلفی را در پی داشته است. آمار دیده شدن این گفت وگو و واکنش ها به آن نشان می دهد ماجرای اعتراضات و اغتشاشات سال 1401 همچنان برای بخش قابل توجهی از جامعه مهم است، اگرچه آمار بازدیدکنندگان این گفت وگو را نباید به معنای موافقت و همدلی با آن دانست.

به طور خلاصه این گفت وگو روایت بازیگر مطرح کشورمان درباره همراهی اش با وقایع 1401 است. فارغ از اینکه این روایت، صرفاً روایت یک سویه ترانه علیدوستی است و نمی توان آن را حتی به تمامی معترضان وقایع آن سال تعمیم داد، سؤال اینجاست که روایت وقایع 1401 برای 1404 ایران چه دستاوردی به همراه دارد؟

واقعیت این است که سال ها کم کاری در حوزه های فرهنگی و همچنین قرار گرفتن در برهه ای از تاریخ که تغییرات اجتماعی در آن شتابان بوده موجب شده است که نحوه پوشش و به ویژه حجاب در جامعه تغییرات قابل توجهی داشته باشد. این تغییرات که بازنمایی رسانه ای آن به واسطه فراگیری شبکه های اجتماعی، ضریب قابل توجهی یافته، موجب شد مواجهه دستگاه های حاکمیتی با آن با نوعی نگرانی و شتاب زدگی همراه شود که نتیجه آن در سازوکار پرهزینه گشت ارشاد و به دنبال آن وقوع اعتراضات و سوار شدن ضدانقلاب بر آن و تبدیل آن به اغتشاشات شد.

اکنون که حاکمیت عملاً به این نتیجه رسیده است که در کف خیابان نباید برخورد قهری با بدحجابی و بدپوششی صورت گیرد که این به معنای پذیرش فقهی و عبور از حکم الهی درباره حجاب نیست، بلکه پذیرش این واقعیت است که چنین برخوردهایی راه حل نتیجه بخشی برای بهبود مسئله حجاب نیستند.

در چنین شرایطی تلاش برای بازخوانی وقایع 1401 را باید اقدامی در راستای زنده نگه داشتن آتشی دانست که اگرچه سرد شده است اما برخی امید دارند دوباره از آن خاکستر، شعله ای بلند شود. چه چیز این امید را در عده ای ایجاد کرده است که دوباره فتنه 1401 را بازتولید کنند؟

به نظر می رسد دو عامل مؤثر است؛ نخست تشدید مشکلات اقتصادی با محوریت جهش نرخ ارز و تورم بالای مواد غذایی و دوم تلاش های گاه و بیگاه عده ای برای تغییر رویکرد دستگاه های حاکمیتی در موضوع حجاب و بازگشت به رویکردهای گذشته. بی جهت نیست که می بینیم یکی از سخنگویان این دیدگاه در اعتراض به عدم اجرایی شدن قانون عفاف و حجاب که با نظر شورای عالی امنیت ملی متوقف شده است، می گوید: من به مسئولین هشدار دادم از روزی می ترسم که مردم از مسئولین عبور کنند و خودشان وارد میدان شوند .

در حقیقت بازخوانی وقایع 1401 و تلاش برای قهرمان سازی از بازیگری که سال ها با امکانات این کشور و بعضاً با پول های مشکوک به عنوان یک سینماگر مطرح شده است، به پشتوانه شرایط خطیر اقتصادی و تندروی برخی سوپرانقلابی ها صورت می گیرد، اما نباید از نظر دور داشت که جامعه ایران در جنگ 12روزه نشان داد از وقایعی نظیر 1401 عبور کرده و می داند امروز هر فتنه ای، بازی در زمین رژیم جنایتکار صهیونیستی است و اجازه نمی دهد میهنش درگیر فتنه های صهیونیستی ساز و شازده پسند شود.

منبع: خبرآنلاین