هادی خانیکی استاد دانشگاه در نشست بررسی آخرین تحولات اجتماعی ایران که پنجشنبه به همت حوزه تهران حزب توسعه ملی ایران اسلامی برگزار شد، گفت: امروز سالگرد درگذشت مجید تهرانیان و روز ملی آینده است؛ فردی که بحث آینده نگری را در ایران مطرح کرد. او معتقد بود باید به دو مؤلفه تغییرات اجتماعی و نسبت ما با آینده توجه شود.

به گزارش ایسنا، وی افزود: در طرح آینده نگری، سه گزاره مطرح می شود؛ نخست اینکه جامعه ایران از گذشته خود گسسته است که ریشه آن به شکاف سنت و مدرنیته بازمی گردد، دوم اینکه جامعه نسبت به آینده بیمناک است و سوم اینکه دچار اکنون زدگی شده و در روزمرگی به سر می برد.

وی با اشاره به انتخابات سال 1400 افزود: در انتخابات 1400 دو نگاه در اصلاح طلبان وجود داشت؛ اینکه وارد انتخابات شوند و به آقای همتی کاندیدای آن زمان رأی دهند یا وارد انتخابات نشوند. در آن مقطع، سه پرسش اساسی مطرح شد؛ اینکه اقدام سیاسی چه زمینه اجتماعی دارد، تکلیف ما چیست و اصلاح طلبان چه باید کنند.

خانیکی ادامه داد: در همان مقطع مقرر شد مطالعه ای برای آسیب شناسی اصلاحات در ایران انجام دهم که هم زمان با بیماری من شد و این کار در بیمارستان ادامه پیدا کرد. نتیجه این آسیب شناسی نشان داد که در طول 30 سال تلاش اصلاح طلبان، جامعه ایران به جامعه ای متکثر، متنوع و سیال تبدیل شده و در این بیت ساختار حزبی در آن شکل نگرفته است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: این نتیجه بر اساس 24 پژوهش و مطالعه ملی به دست آمده است که نشان می دهد سبک زندگی، دینداری، میزان مصرف رسانه ای و فرهنگی، نگاه به انتخابات و احساس عدالت در جامعه ایران تغییر کرده است.

وی با تشریح عوامل اجتماعی مؤثر بر سیاست اصلاح طلبانه در اکنونِ خطیر ایران گفت: در این شرایط باید بدانیم در کدام زمین سیاست می ورزیم و سیاست ورزی در خلأ انجام نمی شود. یکی از اشتباهات ما این است که زمانه خود را نمی شناسیم. نخستین الزام سیاست ورزی اصلاح طلبانه، شناخت وضعیت کنونی است؛ ایران در وضعیت آرامی قرار ندارد و با اکنونِ خطیر مواجه است.

خانیکی افزود: بحران ها در هم تنیده شده و پدیده ای مطلق در حوزه اجتماعی و سیاسی وجود ندارد. حوزه های مختلف به هم گره خورده اند، افق ها کوتاه شده و جامعه با فرسایش اقتصادی، روانی و ارتباطی دست وپنجه نرم می کند. جامعه آسیب دیده و رنجور است و سیاست ورزی با الگوهای گذشته پیش نمی رود و با تاکتیک های انتخاباتی حل نمی شود. سیاست ورزی امروز، اجتماعی شدن سیاست است.

وی ادامه داد: تغییرات جامعه ایران به گونه ای است که سیاست در زمینی تازه قرار گرفته است. جامعه ایران دچار تغییرات عمیق و چندجانبه شده؛ فردیت تقویت شده، ارزش های مادی غلبه یافته، گسست های نسلی و ارزشی رخ داده و تاب آوری و تحمل اجتماعی کاهش یافته است. جامعه سرشار از خشم و فریاد شده است.

این فعال سیاسی با اشاره به تحولات نهادهای مرجع گفت: گروه های مرجع سیاسی، سنتی و اجتماعی تضعیف شده اند و میدان سیاست از نهادها به زیست جهان مردم منتقل شده است. روز گذشته جلسه ای میان آقای خاتمی و دانشجویان برگزار شد که در ذهن آنان، محیط زیست و زیست ایرانی اهمیت محوری داشت و فاصله معناداری با احزاب، نهادهای رسمی، دولت و حکومت دیده می شد. اگر اصلاح طلبی بخواهد با مختصات جامعه دیروز سیاست ورزی کند، نمی تواند با جامعه امروز سخن بگوید.

خانیکی تأکید کرد: اشتباه است اگر تصور کنیم هم سخنی با جامعه به معنای رادیکال شدن است؛ در حالی که میدان مشترک سیاست ورزی تغییر کرده است. ما با نارضایتی طبقه متوسط مواجه هستیم؛ طبقه ای که پایگاه اجتماعی سیاست دموکراتیک و آزادی خواهانه بود اما به دلیل شرایط اقتصادی، شاهد ریزش آن به سمت طبقات پایین تر هستیم.

وی افزود: امروز حتی استاد دانشگاه، هنرمند و روزنامه نگار را می توان زیر خط فقر دید. افرادی که پیش تر سبک زندگی فرهنگی داشتند، اکنون توان آن را ندارند و دچار خشم شده اند. این افراد در معرض ریزش اعتقادی، سیاسی و روانی قرار گرفته اند و احساس سقوط و تبعیض دارند نه صرفا فشار اقتصادی.

این استاد دانشگاه گفت: در همه سطوح جامعه ایران احساس تبعیض وجود دارد و ریشه نارضایتی ها به تبعیض بازمی گردد. طبقه متوسط مطالبه گر عدالت، معیشت و امنیت است، به وعده ها بی اعتماد شده و سطح نارضایتی بالایی دارد. اگر سیاست ورزی اصلاح طلبانه نتواند خود را تغییر دهد، پایگاه اجتماعی اش را از دست خواهد داد. امروز تبعیض به مفهوم کانونی جامعه تبدیل شده است.

خانیکی با بیان اینکه با بحران شنیده نشدن مواجه هستیم، افزود: صدای مردم در حکومت شنیده نمی شود و صدای حکومت نیز در میان مردم شنیده نمی شود. دولت اعلام می کند پول ندارد، اما بیش از 70 درصد جامعه این را باور نمی کنند و این خود ناشی از احساس تبعیض است. در جامعه حرف زیاد زده می شود، اما گفت وگوی مؤثر شکل نمی گیرد.

وی با توصیف وضعیت جامعه ایران گفت: جامعه امروز پر از من های تنها ست و کمتر ما شنیده می شود. همبستگی اجتماعی و سرمایه اجتماعی کاهش یافته و در چنین شرایطی، اگر سیاست ورزی اصلاح طلبانه نتواند تغییر کند، پایگاه اجتماعی خود را از دست می دهد.

این فعال سیاسی تأکید کرد: سیاست ورزی فقط خلاصه کردن در جابجایی آدم ها و کسب مسئولیت ها و برنده شدن در انتخابات نیست بلکه شامل گفت و گو با جامعه و شنیدن نارضایتی ها و نقد ها شود. زبان اصلاح طلبی صادقانه تر و فروتنانه باشد. مساله اصلح طلبی چگونه در سیاست بمانیم، نیست و مساله این است که چه طور با جامعه بمانیم و سیاست در خدمت آن باشد.

خانیکی خاطرنشان کرد: مطالعات نشان می دهد سطح نارضایتی افکار عمومی به حدود 92 درصد رسیده و شدت این نارضایتی در حال شتاب گرفتن است. سیاست ورزی در امتداد گذشته کارآمد نیست و نیازمند تأسیس سیاست ورزی جدید هستیم و در شرایط فعلی، زبان را به عنوان یک مُسکن، نه درمان، بسیار تعیین کننده می دانم.