رییس فرهنگستان علوم با بیان اینکه از هر 400 تا 450 مقاله ایران در سطح جهانی تنها یک مقاله منجر به ثبت اختراع می شود، گفت: این در حالی است که ژاپنی ها از هر دو مقاله یک اختراع ارائه می دهند؛ بنابراین باید نسبت تبدیل مقاله به ثبت اختراع ایران به زیر صد برسد.

به گزارش ایسنا، دکتر محمدرضا مخبر دزفولی، ضمن بیان این مطلب با اشاره به وضعیت کلی علم و فناوری در کشور اظهار کرد: خوشبختانه امروز جریان علم کشور در مسیر رو به جلو قرار دارد و به یک بلوغ قابل قبول رسیده است، اما این پیشرفت ها نباید ما را از شناسایی دقیق نقاط ضعف بازدارد.

وی به تربیت دانشمندان شایسته علمی در کشور اشاره کرد و گفت: این امر موجب شد تا یک درصد از دانشمندان کشور در سطح جهانی قرار گیرند؛ به طوریکه بیش از 2000 دانشمند برجسته ایرانی در سطح جهانی حضور دارند.

رییس فرهنگستان علوم با استناد به آمار جهانی، میزان تولید علم ایران را یک دستاورد مهم برشمرد و تاکید کرد: در حال حاضر جمعیت ایران یک درصد جمعیت جهان است، اما ما دو درصد تولید علم دنیا را تولید می کند؛ بنابراین این امر یک چیز غیرقابل کتمان است.

وی افزود: در فناوری های پیشرفته ای نظیر هوش مصنوعی، سلول های بنیادی و فناوری های زیستی (بیوتکنولوژی)، نام ایران در رتبه بندی های جهانی در کنار چند کشور برتر دیده می شود. اگر چه رتبه کلی علم ایران در سطح جهانی با افت دو پله از 15 به 17 رسیده است. اما این رتبه بندی ها نشان دهنده سهم روشن کشور در بازی رقابت علمی جهان می باشد.

دکتر مخبر بزرگترین چالش پیش روی اکوسیستم علمی کشور را ضریب تبدیل دانش به محصول دانست و اظهار کرد: با این وجود اهمیت مقالات علمی به عنوان نشانگر توان دانشی کشور قابل انکار نیست. اما باید بر ثبت اختراع و تولید محصول در دنیا نیز تمرکز داشته باشیم.

رییس فرهنگستان علوم با تاکید بر اینکه نسبت تبدیل توان دانشی مان به ثبت اختراع و محصول نسبت به بسیاری از کشورها ممکن است پایین تر باشد و ما این را باید جبران بکنیم، گفت: در حال حاضر از هر 400 تا 450 مقاله ایران در سطح جهانی، یک پتنت (ثبت اختراع) اتفاق می افتد. در حالی که این امر برای کشورهای دیگر خوب نیست؛ مثلاً ژاپنی ها از هر دو مقاله یک و ترکیه حدودا از هر 100 مقاله یک ثبت اختراع می دهد.

به گفته این مقام مسئول، میزان ثبت اختراع ایران در سطح جهانی باید به عدد زیر صد برسد. یعنی به ازای هر 50 تا 60 مقاله بتوانیم یک ثبت اختراع یا یک تولید محصولی را طراحی کنیم. به طوریکه این زنجیره ارزش را تا انتها طی و به مرحله تجاری سازی برسد.

دکتر مخبر همچنین به لزوم اصلاحات ساختاری در آموزش عالی اشاره کرد و گفت: در افزایش کمیت ها، هندسه نامتوازن دیده می شود؛ به این معنی که گاهی کمیت بدون توجه به مزیت های نسبی جغرافیایی افزایش یافته است. بنابراین وزارتخانه های علوم، آموزش عالی و دانشگاه آزاد باید خود را با جریان آمایش کشور تطبیق دهند؛ به طوریکه اگر جایی دانشجوی بی رویه جذب شده است، رشته ای که مزیت نسبی منطقه ای نداشته باشد یا اعضای هیئت علمی کارآمدی لازم را ندارند، باید بازنگری و به روزرسانی صورت بگیرد.

رییس فرهنگستان علوم تصریح کرد: جبران اشتباهات آموزش عالی در یک جریان وسیع علمی رو به جلو، امری طبیعی است و باید با دقت انجام پذیرد تا گره های بعدی مسیر علمی کشور باز شوند.

دکتر مخبر با اشاره به دستاوردهای علمی کشور پس از انقلاب، این موفقیت ها را مرهون جهادگری علمی و فداکاری محققان دانست و هشدار داد: روش های پیشین برای حفظ نخبگان کارساز نخواهد بود.

در همین باره: رییس فرهنگستان علوم چالش اصلی علم در ایران را نیروی انسانی عنوان کرد و گفت: متاسفانه ما در ایران نیروی کارآمد قابل قبولی تربیت کرده ایم، اما در نگهداشت آن ها با مشکل مواجه هستیم. به طوریکه زیست بوم متناسب برای حفظ این مغزهای متفکر طراحی نشده است.

دکتر مخبر به مؤلفه های اصلی زیست بوم علم اشاره کرد و گفت: اولین مولفه توجه به منزلت محققان است. به طوریکه دانشمندان باید در جامعه احساس ارزش گذاری قابل قبول کنند. مولفه دوم نیز معیشت قابل قبول می باشد. این در حالی است که سطح معیشت محققان در مقایسه با منطقه در سطح بسیار نازلی قرار دارد و نگهداری استادان کنونی نیز عمدتاً ایثارگرانه است و این امر منجر به ریزش نخبگان شده است.

رییس فرهنگستان علوم با انتقاد از وضعیت بودجه ای، سهم تحقیق و توسعه (R&D) از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تنها شش دهم درصد دانست و تصریح کرد: تقریبا این عدد یعنی هیچ بودجه ای برای این بخش در نظر گرفته نشده است. این در حالی است که کشورهای دانش بنیان بیش از دو درصد برای این حوزه سرمایه گذاری می کنند و این عدد در برخی کشورها به بیش از 6 درصد نیز می رسد.

وی با بیان اینکه دیگر نمی شود همه نخبگان را با این روش فعلی در کشور نگه داشت، افزود: نخبگان جوان ما ظرفیت های بزرگی هستند و باید برای آن ها برنامه ریزی کنیم. ضمن اینکه فرسودگی تجهیزات و امکانات علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی در تمامی بخش ها (مهندسی، علوم پایه، پزشکی، کشاورزی و علوم انسانی) عامل دیگر حفظ نخبگان می باشد که باید در این زمینه ها سرمایه گذاری ویژه صورت بگیرد.

دکتر مخبر در خصوص بهره گیری از نخبگان جوان، راهکار خود را تعریف خوشه های نخبگانی در زمینه های اولویت دار علمی دانست و اظهار کرد: در حال حاضر مواردی چون غذای کشور، آب، انرژی، سلامت، خدمات دیجیتال و زیست از اولویت های کشور به شمار می رود. بنابراین جوانان و نخبگان ما نبوغ، خلاقیت و نوآوری دارند؛ بر این اساس می توانیم با تشکیل این خوشه ها برایشان طرح و پروژه تعریف کنیم.

رییس فرهنگستان علوم به حوزه حکمرانی علم پرداخت و اظهار کرد: در حوزه سیاست گذاری جریان علمی کشور، من تکثر سیاست گذاری را به صلاح نمی دانم. بر این اساس سیاست گذاری ها باید هم افزایی یکجا و متمرکز داشته باشند تا از تضاد و بازگشت به عقب سیاست ها جلوگیری شود، هرچند در مرحله اجرا، تکثر هدفمند مبتنی بر مأموریت کاملاً درست است.

دکتر مخبر بر لزوم رسیدن مسئولین و دولت به این جمع بندی تأکید کرد و گفت: با وجود سختی های تأمین مالی، باید سهم تحقیق و پژوهش به حداقل دو درصد از تولید ناخالص داخلی افزایش یابد تا تأثیر دانش در زندگی مردم ملموس شود.