انفعال ، مخرج مشترک اغلب واکنش ها به عملکرد دولت مسعود پزشکیان است؛ دولتی که در مقطعی تاریخی بر سر کار آمده است که مجموعه ای از ابربحران ها، از ناترازی بودجه و انرژی گرفته تا خشکسالی، رکود و تورم، و همچنین مناقشات پیچیده سیاست خارجی، به طور هم زمان به یکدیگر رسیده اند.

به گزارش خبرآنلاین، این شرایط از نگاه ناظران نیازمند اعمال اقتدار است حال آنکه رییس دولت خود گاهی در مقام معترض به وضع موجود ظاهر می شود؛ طوری که به نظر می رسد نمی داند چه رویکردی باید داشته باشد.

این وضعیت باعث شده بسیاری از فعالان سیاسی به انتقاد از پزشکیان بپردازند و در خلال برخی سخنرانی ها و نامه ها با هشدار و اتمام حجت خود را با صدایی رسا نشان دهند. نکته قابل توجه آن است که این هشدارها نه از سوی رقبای سیاسی، بلکه عمدتاً از جانب اصلاح طلبان مطرح شده که شاکله اصلی حامیان پزشکیان در انتخابات گذشته را تشکیل می دادند.

از بارزترین مصادیق انفعال، سیاست خارجی دولت پزشکیان است، موردی که می تواند راه را برای ورود سرمایه به کشور باز کند و به کمک به حل تعدادی از ابربحران ها بینجامد. پزشکیان در شرایطی رأی آورد که بخش مهمی از رأی دهندگان او، با هدف دور کردن سایه جنگ از کشور و از بیم پیروزی رقیب، به او روی آوردند.

با این حال، سرنوشت دولت به گونه ای رقم خورد که در همان روزهای ابتدایی آغاز به کار، نشانه هایی از تنش و درگیری نظامی بروز یافت و کشور در مسیر جنگی 12روزه قرار گرفت. این وضعیت در ادامه نیز با انفعال در سیاست خارجی تشدید شد؛ تا جایی که فعال شدن سازوکار ماشه و بازگشت تحریم های سازمان ملل متحد به یک واقعیت جدی تبدیل شد.

بازتاب این رویکرد منفعلانه را می توان در اظهارات اخیر وزیر امور خارجه نیز دید. در حالی که حل وفصل پرونده هسته ای با سه ضلع آژانس بین المللی انرژی اتمی، آمریکا و کشورهای اروپایی گره خورده است، در ارتباط با دیپلماسی با هر سه ضلع آب پاکی را روی دست همگان ریخت؛ در مورد آمریکا اعلام کرد که واشنگتن باید از موضع احترام و قدرت برابر با ایران وارد شود تا تهران اساساً گزینه مذاکره را بررسی کند؛ درباره اروپایی ها گفت با فعال کردن مکانیسم ماشه، ظرفیت مذاکراتی خود را از دست داده اند؛ و در خصوص آژانس نیز تأکید می کند که توافق قاهره از نظر ایران منتفی است.

مجموعه این مواضع به گونه ای است که گویی اگر به جای مسعود پزشکیان، سعید جلیلی به ریاست جمهوری رسیده بود، تفاوت محسوسی در خروجی سیاست خارجی مشاهده نمی شد.

دولت چهاردهم تاکنون در عرصه اقتصادی هم تصویری منفعل از خود به نمایش گذاشته است. تنها در یک ماه گذشته، نرخ دلار حدود 17 درصد افزایش یافته و بازگشت آن به زیر مرز صد هزار تومان بیش از آن که یک سناریوی محتمل باشد، به رؤیایی دوردست شباهت پیدا کرده است.

آمارهای بانک مرکزی از تورم 40 درصدی حکایت دارد و هم زمان سخنگوی هیئت رییسه مجلس از تورم 100 درصدی در برخی اقلام خبر می دهد. در چنین شرایطی، گزارش ها نشان می دهد که فقر مطلق در سال 1403 به حدود 44 درصد رسیده است.

بی تردید بخشی از این وضعیت میراث دولت های پیشین است، اما این واقعیت را نیز نمی توان نادیده گرفت که تداوم انفعال دولت پزشکیان می تواند شرایط را در آینده وخیم تر کند. بسیاری از ناظران بر این باورند که طبقه متوسط نقشی تعیین کننده در پیروزی پزشکیان در انتخابات سال گذشته داشت و تضعیف اقتصادی این طبقه، می تواند دولت را با چالش های جدی سیاسی و اجتماعی مواجه سازد.

بازتاب این نگرانی ها را می توان در سخنان اصلاح طلبانی دید که حامیان اصلی پزشکیان در انتخابات بودند. روایت ها از جلسه اخیر رییس جمهور با جمعی از دبیران کل احزاب و شخصیت های سیاسی نشان می دهد که اصلاح طلبان، منتقدانه تر از سایرین با او سخن گفتند، و اصولگرایان نگران تضعیف دولت شدند طوری که انگار جای اصولگرا و اصلاح طلب در حمایت و انتقاد از دولت عوض شده بود. هرچند بیشتر روایت ها از این جلسه حاکی از آن بود که جلسه خروجی چندانی نداشته، تنش اندک به خاطر انتقادات پزشکیان برجسته ترین آن بود.

رویکرد مشابهی هم در استان خراسان جنوبی هم رخ داد؛ جایی که محمدرضا آقاابراهیمی، فعال سیاسی اصلاح طلب استان خراسان جنوبی سخنانش خطاب به پزشکیان این روزها جنجال آفرین شد و برخی آن را توهین به رییس دولت پیشین تعبیر کردند. با وجود این، روح کلی سخنان این فعال سیاسی ناظر بر انتقادی جدی و مطالبه تغییر در شیوه مدیریت کشور بود.

آقاابراهیمی در بخشی از سخنانش خطاب به پزشکیان به ترور میهمان خارجی در آغاز کار دولت، تحمیل جنگ 12روزه، آثار ویرانگر تحریم های طولانی مدت، فعال شدن سازوکارهای فشار خارجی، خودتحریمی ها و کارشکنی جریان های قدرت طلب داخلی، اشاره کرد اما این را نیز گفت که این واقعیت ها بر کسی پوشیده نیست اما رییس جمهور با علم به همین شرایط مسئولیت را پذیرفته است.

آقاابراهیمی همچنین با انتقاد از تکرار برخی کلی گویی ها تصریح کرد که تأکید صرف بر پرهیز از دعوا یا واگذاری حل مشکلات به دیگران، بدون فراهم بودن بسترهای واقعی مشارکت و اختیار، پاسخگوی مطالبات مردم نیست؛ به ویژه آن که بسیاری از نیروهای متخصص و توانمند سال هاست از چرخه مدیریت کنار گذاشته شده اند.

او در پایان با اشاره به ابرچالش هایی همچون تورم، کاهش ارزش پول ملی، تضعیف کرامت انسانی، آسیب دیدن اخلاق اجتماعی و فشارهای معیشتی، خواستار گفت وگویی صریح، شفاف و صادقانه رییس جمهور با نهادهای اصلی قدرت شد؛ گفت وگویی که یا به کسب اختیار برای اصلاحات واقعی بینجامد، یا در صورت عدم امکان تغییر مؤثر، به وفاداری به آخرین عهد بسته شده با مردم منتهی شود.

این اتمام حجت ها در نامه اخیر جبهه اصلاحات به مسعود پزشکیان نیز به وضوح دیده می شود. در این نامه، اصلاح طلبان نسبت به نشانه های نگران کننده ای از کندی اصلاحات، ضعف انسجام و ناهماهنگی در مدیریت اجرایی کشور هشدار داده و تأکید کرده اند که تداوم این وضعیت می تواند به فرسایش توان دولت و تضعیف پشتوانه مردمی آن منجر شود.

آن ها از رییس جمهور خواسته اند در کوتاه مدت اقداماتی نظیر بازنگری در سیاست خارجی، کاهش محدودیت های اینترنت، اصلاح ساختار بودجه، ایجاد سازوکارهای پیشگیری از فساد و استقرار نظام مالیاتی شفاف و عادلانه را در دستور کار قرار دهد.

در نامه ای دیگر، جواد امام، دبیرکل حزب اصلاح طلب مجمع ایثارگران ، با خطاب قرار دادن پزشکیان، به صراحت یادآور شده است که هرچند شعار وفاق در ظاهر امری پسندیده و عقلانی است و ارتباط حسنه با ارکان نظام قابل استقبال است، اما نباید فراموش شود که رییس جمهور نماینده جمهور نیز هست.

او در بخش دیگری از این نامه تأکید کرده است که حمایت انتخاباتی اصلاح طلبان با هدف کسب پست و موقعیت نبوده و انتقاد کرده که رییس جمهور و دفتر او در بیش از یک سال گذشته حتی زمانی برای شنیدن دغدغه ها و مشورت های این مجمع اختصاص نداده اند؛ در حالی که هم زمان از آمادگی برای گفت وگو با مخالفان و حتی اپوزیسیون سخن گفته می شود.

در کنار همه این موارد، ناظران معتقدند دولت از منظر رسانه ای نیز فاقد خروجی مؤثر و اقناع کننده است. با وجود برخورداری از امکانات گسترده رسانه ای از پایگاه های متعدد اطلاع رسانی ریاست جمهوری و دولت گرفته تا سخنگو، معاونت و شورای اطلاع رسانی آنچه به جامعه مخابره می شود، نشانه ای از تحرک و تغییر نیست. در حالی که در شرایط بحرانی، اقدامات رسانه ای الزاماً به معنای انتشار خبر و اطلاعیه نیست؛ گاهی حتی جابه جایی مدیران ناکارآمد، ولو برای حفظ ظاهر، می تواند این پیام را منتقل کند که دولت در حال واکنش و اصلاح است.

با این حال، نه تنها چنین تغییری دیده نمی شود، بلکه استعفاهایی که از درون دولت به بیرون درز کرده، بیشتر از جنس ناامیدی است و خود به گسترش یأس اجتماعی دامن می زند.

در چنین فضایی، بیش از هر زمان دیگری نیاز به خون تازه در رگ های حکمرانی احساس می شود. تجربه نشان داده است که اگر دولت ها خود دست به تغییر و اصلاح مقتدرانه نزند، تغییر به شکل غیرضروری به آن تحمیل خواهد شد.

اکنون میدان برای نمایندگان تندرو مجلس باز است که به جای کمک به حل مسائل، به دنبال اقدامات نمایشی برای اثبات موجودیت خود نزد پایگاه اجتماعی محدودشان هستند. اگر دولت در مسیر اصلاح و تحول گام برندارد، بعید نیست بار دیگر شاهد استیضاح های غیرضروری، مانند استیضاح عبدالناصر همتی، و تشدید فشارهای سیاسی بر دولت باشیم.