فرارو- رقابت فروش نفت ایران و روسیه به چین وارد فاز جدیدی شده است چرا که در بحبوحه تشدید تحریم های ایالات متحده، نفت خام اورال روسیه به 34 دلار در هر بشکه سقوط کرد و این موضوع یعنی رقابت روسیه و ایران در حوزه فروش نفت و ارائه تخفیف برای پیروزی در این رقابت. اما در مسیری دیگر، ایران و روسیه قرار است در حوزه توسعه نیروگاه های هسته ای با یکدیگر مشارکت کنند و اکنون این رقابت و مشارکت توامان پرسش هایی ایجاد کرده است.

به گزارش فرارو، با توجه به تشدید تحریم ها پس از اسنپ بک، مسئله فروش نفت برای ایران یک موضوع حیاتی در روند تامین بودجه است. آن هم در روزهایی که دولت چاره ای به جز بستن یک بودجه انقباضی ندارد. افزون بر این موضوع، سخنگو و معاون سازمان انرژی اتمی در رابطه با روابط ایران و روسیه در زمینه ی فناوری های هسته ای گفته است: افزون بر نیروگاهی که هم اکنون به مدت 11 سال در حال کار است، دو نیروگاه دیگر در دست ساخت داریم که پیشرفت خوبی هم داشته اند. همچنین، علاوه بر این سه نیروگاه با روسیه، برنامه های ما شامل ساخت نیروگاه های بزرگ و نیروگاه های کوچک مقیاس است. در حوزه های دیگر مثل رادیودارو هم ارتباط مان با روسیه خوب است.

با توجه به این موضوعات پرسش هایی درخصوص شرایط همکاری راهبردی ایران و روسیه در حوزه های مختلف و آینده سیاست خارجی ایران به ویژه با توجه به تهدیدهای اخیر اسراییل مطرح است. دکتر محسن جلیلوند، استاد روابط بین الملل به این پرسش های فرارو پاسخ داده است:

محسن جلیلوند به فرارو گفت: همکاری هسته ای روس ها با ما تابع شرایطی خاص است. برای مثال روس ها به ما قول ساخت چند نیروگاه را داده بودند. اما همین نیروگاه بوشهر نیز با منت و شرایط خاص و هزینه های گزاف ساخته شد. این نیروگاه کلا 1000 مگاوات برق تولید می کند که بخش کوچکی از 85000 مگاوات مصرف برق کشور است. سالی چند بار هم برای هزینه های تعمیر و نوسازی این نیروگاه هزینه لازم است. بنابراین شاید در طول سال، این نیروگاه، 8 الی 9 ماه کار کند. قرار بود در طول سال های اخیر، روس ها به ما کمک زیادی در حوزه توسعه نیروگاه ها کنند. اما این اتفاق نیفتاد و این کم کاری روس ها در حالی است که در همین مدت زمان، برای ترکیه به سرعت نیروگاه ساختند. این نیروگاه ترکیه با قیمت گزافی هم ساخته نشد بلکه با بودجه ای مناسب ساخته شد. به نظر می رسد روسیه در حوزه همکاری هسته ای با ایران ملاحظاتی را در نظر گرفته است.

وی افزود: اگر روسیه می خواست بدون ملاحظه و بی پروا با ایران همکاری کند، می توانست همکاری های بسیار گسترده تری داشته باشد. ایران با مطرح کردن همکاری های هسته ای با روسیه به نوعی به دنبال پیام رسانی به قدرت های غربی است. اما این نکته را هم فراموش نکنیم که هر نوع همکاری هسته ای باید در چارچوب آژانس انجام شود. روس ها هم تمایلی ندارند از چارچوب آژانس خارج شوند. روس ها چندان تمایلی ندارند ایران فناوری هسته ای مستقل داشته باشد، بلکه می خواهند این موضوع را در ایران مدیریت کنند. این مدیریت می تواند در حوزه های فنی یا تکنولوژیک باشد. بنابراین صحبت های آقای کمالوندی را بیشتر به یک بیانیه تبلیغاتی خطاب به غرب می بینم. یکی از مشکلات امروز ما این است که هم در NPT هستیم و هم نیستیم. ما از یک سو می خواهیم تحت قوانین پادمانی باشیم و از سوی دیگر اجازه بازرسی نمی دهیم. یکی از اصول قرار داشتن در NPT اعطای اجازه بازرسی است. گروسی نیز رابطه خوبی با ما ندارد که البته این موضوع دلایل مختلفی دارد.

این تحلیلگر ارشد حوزه سیاست خارجی در ادامه گفت: در خصوص قیمت نفت، آمریکایی ها عامدانه یک بازی را شروع کرده اند. آن ها از یک سو ونزوئلا را به مرحله ای رسانده اند که فروش نفت این کشور متوقف شده و کار به جایی رسیده که در کاراییب بازرسی های گسترده ای برای مبارزه با ونزوئلا انجام می شود که مبادا نفت فروخته شود. حتی برخی نفت کش ها دور زده و مسیر رفته را برگشته اند. آن ناوگان موسوم به ناوگان اشباح که نفت را چراغ خاموش جا به جا می کرد، تحت تاثیر این شرایط قرار گرفته است. البته ایران هم بی تفاوت نیست. برای مثال وقتی کشتی های ما توقیف می شود ما هم برخی کشتی ها را در خلیج فارس می گیریم اما به هر حال دشواری ها به قوت خود باقیست.

وی افزود: بزرگ ترین مشتری نفت ایران و روسیه چین است. چین هر چه نفت را ارزان تر بخرد به نفعش است. بنابراین چین نهایت استفاده را از رقابت بین ایران و روسیه می برد. روس ها نسبت به ایران یک مزیت در فروش نفت دارند. روس ها با چین هم مرز هستند و در نتیجه زمان تحویل نفت در چین سریعتر است. همچنین خط لوله روسیه به سمت چین در حال تقویت است. طبیعتا هم ایران و هم روسیه در سایه تحریم ها، نفت خود را با تخفیف قابل توجهی نسبت به قیمت جهانی می فروشند. تولید نفتی روسیه از ما بیشتر است و بین 7 تا 8 میلیون بشکه در روز تولید دارند. مشکل دوم ما در حوزه فروش نفت، بازگشت پول به ایران است. چین با ما تهاتر می کند. اما تهاتر کافی نیست. ما به ارز نیاز داریم تا بتوانیم مایحاج کشور را تامین کنیم. دولت به استان های مرزی اجازه داده با ارز آزاد، کالاهای اساسی را وارد کنند، اما ارز از کجا قرار است تامین شود؟ فقط صادرات نفتی ما با مشکل ارز مواجه نیست. بلکه حتی صادرات غیرنفتی ما همین وضعیت را دارند.

این استاد روابط بین الملل در ادامه گفت: آمریکا، برخی مسیرهای دور زدن تحریم ها را شناسایی کرده و در تلاش است این مسیرها را مسدود کند. این مسیرها در کشورهای همسایه از جمله در عراق نیز در حال مسدودی است. در حال حاضر بزرگ ترین شریک تجاری ما امارات است. اما آمریکایی ها در امارات نیز لابی و نفوذ گسترده ای دارند و به محض این که حس کنند اتفاق خاصی در جریان است، کارشکنی خواهند کرد. به طور کلی شرایط موجود، شرایط مناسبی نیست.

وی در خصوص گمانه زنی های اخیر درباره حمله مجدد اسراییل به ایران گفت: تجربه نشان داده هر بار نتانیاهو شخصا به ایالات متحده سفر می کند، یک برنامه جدید در راه است. به هر حال پیش از چنین سفری، مشاوران وی بارها در حال رایزنی با طرف آمریکایی بوده اند و بحث های اولیه انجام شده است. در مورد ایران، برنامه ریزی در تل آویو و تصمیم سازی در واشنگتن انجام می شود، سپس اجرای آن در سطح جهان غرب خواهد بود. به طور مثال فعال سازی مکانیسم ماشه از همین شیوه پیروی کرد. اینطور نیست که اسراییل بدون هماهنگی آمریکا و ناگهانی تصمیم به حمله بگیرد. اسراییل مدام بر این نظریه پافشاری می کند که برنامه هسته ای ایران، تهدیدی برای موجودیت اسراییل است. به هر حال این تصور آن ها است و بر آن اصرار دارند. برنامه موشکی را نیز تهدید امنیتی در سطح بالا خطاب می کنند. آن ها در تلاشند سطح تهدید ایران را کاهش دهند و در همین راستا نیز به ایران فشار وارد می کنند. من نمی توانم پیشگویی کنم اما به نظر من بازه زمانی اسفندماه تا فروردین سال آتی، بسیار زمان مهم و تعیین کنده ای در حوزه سیاست خارجی ما خواهد بود.