مقدمه

سیاست توسعه ای کانادا، که عمدتاً توسط وزارت امور جهانی کانادا (GAC) مدیریت می شود، ترکیبی از کمک های بشردوستانه و ابزارهای استراتژیک برای پیشبرد منافع ملی است. کمک های رسمی توسعه (ODA) کانادا و مجموع کمک بین المللی در سال مالی 2023 2024 در گزارش رسمی دولت حدود 11.1 میلیارد دلار کانادا اعلام شده است؛ بخشی از این مبلغ کمک های بشردوستانه، بخشی وام و اموری است که دولت برای ثبات و سیاست خارجی به کار می گیرد (برای نمونه حدود 2 میلیارد دلار در قالب تسهیلات/وام برای اوکراین گزارش شده است). سیاست فمینیستی کمک بین المللی (FIAP) و ادغام نهادهای توسعه ای در ساختار GAC نشان می دهد که کانادا کمک را عملاً با دیپلماسی و تجارت هماهنگ می کند؛ برخی تحلیلگران معتقدند این هماهنگی باعث می شود کمک ها هم زمان توسعه محور و ابزاری برای نفوذ نرم و منافع اقتصادی-امنیتی کانادا باشد.

شمول مالی و توانمندسازی جوانان: پروژه هایی مانند تقویت اشتغال و آموزش فنی برای جوانان در شرق آفریقا یا برنامه های تقویت نهادهای جامعه مدنی در اتیوپی و غنا، نمونه های روشنی از تمرکز FIAP و اولویت های GAC هستند که در بانک پروژه آمده اند.

پشت پرده و دلایل پنهان سیاست های توسعه ای کانادا

برخی تحلیلگران و نهادهای پژوهشی معتقدند دلایل زیر عمدتاً در پسِ سیاست توسعه ای کانادا فعال است:

2.بازارسازی و حمایت غیرمستقیم از شرکت های کانادایی:در حالی که اسناد رسمی GAC چنین هدفی را اعلام نمی کنند، برخی اقتصاددانان و پژوهشگران توسعه بر این باورند که بخشی از کمک های بین المللی کانادا می تواند نقش گشایش بازار برای شرکت های کانادایی را ایفا کند.هنگامی که کانادا در پروژه هایی مانند انرژی تجدیدپذیر، فناوری های سبز یا دیجیتالی سازی دولت ها سرمایه گذاری می کند، زمینه برای ورود شرکت های کانادایی فعال در این حوزه ها فراهم می شود.حمایت از ظرفیت سازی در حوزه معدن و مواد معدنی حیاتی در کشورهای آفریقایی — که دقیقاً هم زمان با سیاست رسمی کانادا برای تضمین زنجیره های تأمین مواد معدنی حیاتی است — می تواند به افزایش حضور شرکت های استخراجی کانادا کمک کند.کمک های فنی و آموزشی با استانداردهای کانادایی، عملاً وابستگی فنی به شرکت های خصوصی کانادایی ایجاد می کند.

مطالعات مستقل در حوزه پیوند کمک تجارت نشان داده اند که کشورهای کمک دهنده معمولاً در ازای کمک های توسعه ای، افزایش صادرات، نفوذ شرکت ها و قراردادهای بیشتر دریافت می کنند. اگرچه کانادا آمار دقیقی مانند برخی کشورها (مثلاً آلمان یا ژاپن) منتشر نمی کند، اما الگو در ادبیات توسعه بین الملل کاملاً شناخته شده است.

3. رقابت ژئوپولیتیک با چین، روسیه و قدرت های نوظهور

تحلیلگران معتقدند بخش مهمی از سیاست توسعه ای کانادا در دو دهه اخیر تحت تأثیر رقابت راهبردی با چین به ویژه در آفریقا و اقیانوس هند و اقیانوس آرام شکل گرفته است.

این رقابت خود را در چند حوزه نشان می دهد:

الف) رقابت با چین در آفریقا

چین بزرگ ترین سرمایه گذار خارجی در آفریقاست و پروژه های زیرساختی عظیمی اجرا می کند. کانادا با تمرکز بردموکراسی و حکمرانی ،آموزش و سلامت،پروژه های انرژی تجدیدپذیر و ظرفیت سازی نهادی می کوشد نمونه ای غیر چینی ارائه دهد که حمایت همراه با ارزش های لیبرال است، نه وام های بزرگ بدون شروط سیاسی مانند BRI چین.

ب) مقابله با نفوذ روسیه در برخی مناطق

در حوزه هایی مانند اوکراین، شرق اروپا و بخشی از خاورمیانه، کمک های کانادا هم زمان نقش اقتصادی، سیاسی و امنیتی ایفا کرده اند.برخی تحلیلگران می گویند کمک های مالی گسترده به اوکراین، از جمله بسته های چند میلیارد دلاری، تنها کمک انسانی نیست .

4.دسترسی به زنجیره های تأمین و مواد استراتژیک: گزارش های دولت و اطلاعیه های اخیر نشان می دهد کانادا به دنبال تأمین زنجیره های مواد معدنی حیاتی و حمایت از سرمایه گذاری های مرتبط است؛ برخی تحلیلگران این را بخشی از امنیت اقتصادی می دانند.

نتیجه گیری

در پایان باید گفت سیاست توسعه ای کانادا هم جنبه توسعه ای واقعی دارد و هم در خدمت منافع راهبردی کشور قرار می گیرد. ادغام CIDA در وزارت امور جهانی، کمک های توسعه ای کانادا را به بخش جدایی ناپذیر سیاست خارجی تبدیل کرده است. هرچند در ظاهر شعار مبارزه با فقر و نابرابری سر داده می شود، اما واقعیت این است که این سیاست ها بخشی از شبکه نفوذ نرم کانادا در عرصه بین المللی هستند. در حالی که کشورهای دریافت کننده معمولاً از کمک های مالی استقبال می کنند، منتقدان یادآور می شوند که این الگو باعث وابستگی ساختاری تکنولوژیک به شرکت های کانادایی می شود. بدین ترتیب، کمک های توسعه ای کانادا را باید نه فقط اقدامی انسان دوستانه، بلکه ابزاری هوشمندانه برای پیشبرد منافع ملی و گسترش نفوذ ژئوپلیتیک در جهان دانست.