در سرمقاله روزنامه هم میهن آمده است: برخی شاخص ها هستند که فراتر از یک مفهوم ساده دارند. یکی از مهم ترین نمونه های آن، تعداد تلفات ناشی از تصادفات است.

بدترین مقدار این شاخص 20سال پیش بود و پس از آن روند کاهش یافت و در شرایط عادی پیش از کرونا به حداقل مقدار خود در سال1395 با حدود 16هزار فوتی رسید که به منزله 43درصد کاهش بود و این رقم چشمگیری بود. در این فاصله، برنامه پنجم مصوب کرد که دولت باید سازوکارهایی را بیاندیشد که تا پایان برنامه سالانه 10درصد از تلفات جاده ای کم شود و طبعاً از رقم بالای 20هزار و پانصد فوتی در سال1389 باید به حدود 10هزار فوتی در پایان سال1394 برسد.

در این فاصله، تعداد فوتی ها کم شد و به حدود 16هزار نفر رسید. در واقع، سالانه به طور متوسط 800 فوتی کاهش یافت که مطابق برنامه نبود؛ ولی نسبتاً خوب بود. شاید اهداف برنامه خیالی بود. برنامه ششم از سال1396 آغاز شد. بر اساس این برنامه، قرار بود که تعداد تلفات در طول برنامه به ازای هر 10هزار دستگاه خودرو، 31درصد کم شود. شاید باید در پایان1400 به حدود 12هزار نفر می رسید که در عمل کمتر نشد؛ بلکه افزایشی بود و در این 5سال، 5درصد هم بیشتر شد.این روند افزایشی در دوسال 1401 و 1402 نیز ادامه یافت و جهش کرد و به بالای 20هزار فوتی رسید.

برنامه هفتم از سال1403 اجرایی شد و دوباره برگشتیم به هدف کاهش 10درصد مرگ و میر ناشی از تصادفات. گرچه در سال 1403 نسبت به 1402 با کاهش 3درصدی مواجه شدیم؛ ولی در 7ماه اول سال جاری دوباره با 3درصد افزایش مواجه شده ایم. علت اصلی مسئله، عدم تخصیص منابع مالی لازم برای راهداری ها، پلیس راهور، اورژانس و هلال احمر و وزارت بهداشت و درمان و... است.

در واقع، از حدود 40همت بودجه سال 1403 هیچ رقمی تخصیص نیافت. در سال 1404 هم فقط بخشی و در حد 12درصد از کل بودجه مصوب به دستگاه ها داده شد. در نتیجه نه تنها 10درصد از تلفات کاهش نیافته است، بلکه احتمالاً تا 3درصد هم بیشتر شود. پرسش اساسی این است که چرا با چنین وضعی مواجهیم؟

واقعیت این است که در ایران همه اهداف عالی و بیش از ظرفیت و بدون اولویت انتخاب می شوند و از آن مهم تر، چندان دغدغه ای برای تحقق و نظارت بر آن ندارند. لذا شکست آن را هم ارزیابی و از آن درس آموزی نمی کنند. سه ماه دیگر سال1404 تمام می شود که پایان موعد سند چشم انداز 20ساله است. تقریباً هیچ هدف مهمی از آن سند محقق نشده ؛ سهل است که در همه اهداف مهم به نحو چشمگیری عقبگرد کرده ایم.

ولی یک نفر نیست که به طور رسمی بگوید که چرا چنین شد؟ همیشه و در بدترین شرایط هم رشد اقتصادی خود را 8درصد در سال هدف گذاری می کنیم؛ درحالی که در مقاطعی درآمدهای نفتی بسیار زیادی داشته ایم و در مقاطع دیگر بسیار اندک بوده و برای هر دو مقطع، رشد یکسانی را هدف گذاری کرده ایم و هیچکدام هم محقق نشده و هیچ توضیحی هم داده نشده است.

در واقع، برنامه ریزی در ایران فقط یک اسم است که از رسم برنامه ریزی خالی است. برنامه درست باید واجد این ویژگی ها باشد:

1- هدف گذاری مشخص و واقع بینانه: این ویژگی در بخش های محدودی از برنامه ریزی های ایران وجود دارد و نه همه آنها.

2- تحلیل وضعیت فعلی: قبل از برنامه ریزی باید دانست کجا هستیم و نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها چیست؟ قطعاً در اغلب موارد فاقد این ویژگی هستیم.

3- تعیین اولویت ها: معمولاً فاقد اولویت بندی هستیم. جالب اینکه در برنامه ریزی برای کاهش تلفات تصادفات 100اقدام تعیین کرده اند؛ ولی اولویت بندی وجود ندارد.

4- زمان بندی: معمولاً هست ولی اغلب غیردقیق است.

5- منابع کافی: روی کاغذ هست و در عمل محقق و پرداخت نمی شود.

6- واقع بینی و انعطاف پذیری: معمولاً از انعطاف پذیری استقبال نمی کنند تا قاطعیت و اراده مستحکم خود را نشان دهند!

7- نظارت و کنترل، ارزیابی و بازخورد: کم ترین ویژگی برنامه ریزی ایرانی دو مورد اخیر، یعنی برنامه ریزی در ایران است یعنی خبری از نظارت مؤثر و ارزیابی و بازخورد نیست.

8- پایبندی و تعهد: به گمان سخن گفتن از انضباط شخصی و تعهد در برنامه ریزی این امری اضافی است.