فرارو- علیرضا زاکانی نمی تواند شهردار بعدی تهران باشد. ماده 4 آیین نامه اجرایی می گوید برای انتخاب شهردار بعدی، فرد مورد نظر باید در رشته مرتبط تحصیل کرده باشد؛ اما شهردار فعلی تهران مدرک پزشکی هسته ای دارد. با این وجود، برخی همچنان بر مدیریت اجرایی او تأکید دارند و نفوذ اجتماعی و سیاسی اش را مطرح می کنند. اما سؤال اصلی این است: آیا این نفوذ، تهران را جایی بهتر برای زندگی کرده است؟

به گزارش فرارو، در آیین نامه مصوب هیأت وزیران ماده ای وجود داشت که در دور قبل زاکانی را نجات داد؛ ماده 4. ماده ای که اشاره داشت افرادی که حداقل سه سال سابقه شهردار بودن دارند، از شرط دارا بودن مدرک تحصیلی مرتبط معافند. اما در روزهای گذشته محمدباقر قالیباف و مسعود پزشکیان این ماده قانونی را اصلاح کردند. اگرچه پیش تر قالیباف گفته بود معاف کردن برخی افراد از شرط مدرک تحصیلی مرتبط، فراتر از اختیارات دولت است و باید حذف شود، اما حالا با اصلاح این ماده، خبری از استثنا نیست.

بنابراین وقت پرسیدن سوالاتی جدی تر رسیده: آیا واقعاً لازم است شهردار پایتخت تحصیلات آکادمیک مرتبط با شهر داشته باشد؟ نبود این شرط چه آسیب هایی را متوجه تهران کرده است؟ و در نهایت، انتخاب مناسب بعدی برای اداره پایتخت چه کسی می تواند باشد؟

فریبرز ناطقی الهی، دکتری مهندسی سازه از دانشگاه کلمبیای آمریکا و فوق تخصص در مقاوم سازی از مرکز اروپایی زلزله و دانشگاه اکسفورد و ویسکانسین آمریکا در گفت وگویی با فرارو به بررسی این مساله پرداخته و می گوید: اگر امروز تهران را با چند سال قبل، پیش از شهردار شدن آقای زاکانی، مقایسه کنیم، زندگی در تهران سخت تر، گران تر، آلوده تر شده و ترافیک نیز افزایش یافته است؛ حمل ونقل عمومی هم وضعیت بدتری دارد.

فریبرز ناطقی الهی به فرارو می گوید: سوابق آقای زاکانی نشان می دهد که دغدغه ایران را داشته و در جوانی فعالیت های متفاوتی انجام داده است، اما بهتر بود زمانی که پیشنهاد شهردار شدن به ایشان داده شد، آن را نمی پذیرفتند. قبول این مسئولیت با پیشینه فعالیت این فرد مطابقت ندارد، به ویژه آنکه مدرک تحصیلی وی نیز مدرک محکمی نیست. به هر حال، این سمت، سمتی تخصصی است. درست است که مدیریت یک شهر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و فنی دارد، اما قالب شهر و آنچه از شهر تعریف می شود متفاوت است.

او در مورد هسته مرکزی مدیریت شهری می گوید: شهر باید به روش های مهندسی و فنی اداره شود و این، هسته مرکزی مدیریت آن است. در کنار این هسته، باید به سایر ابعاد نیز پرداخته شود، اما آقای زاکانی تجربه تخصصی در این حوزه نداشت. برگزیدن او در سمت شهردار تهران، نوعی جبران مافات بود. در ادامه نیز به دلیل نبود تخصص، ناچار به انتخاب افرادی در دستگاه شهرداری تهران شدند تا این کمبودها را جبران کنند، اما آن ها هم تحت عنوان نیروهای فنی وارد شدند، در حالی که واقعاً متخصص نبودند.

این مهندس سازه می گوید: اگر بدون تعصب به عملکرد شهر تهران در دوره ایشان نگاه کنیم، پیشرفتی حاصل نشده است. قرار بود شهر کوچک شود، اما بزرگ تر شد؛ قرار بود تراکم فروخته نشود، اما فروخته شد؛ قرار بود هوای پاک داشته باشیم، اما فعالیت موثری در این زمینه انجام نشد. شهر باید برای سکونت، محیطی معتدل باشد. اگر امروز تهران را با چند سال قبل، پیش از شهردار شدن آقای زاکانی، مقایسه کنیم، زندگی در تهران سخت تر، گران تر، آلوده تر شده و ترافیک نیز افزایش یافته است؛ حمل ونقل عمومی هم وضعیت بدتری دارد.

او می افزاید: در نتیجه، به جز چند شوی ساده درباره زلزله و بحران ها، فعالیت قابل توجهی برای تهران دیده نشد. حتی در همین مانورها نیز عموم مردم هرگز مشارکت داده نشدند. یک شهردار ممکن است تنها به بخشی از زرق وبرق شهر بپردازد، اما 99 درصد وظیفه او این است که شهر را به سمت پایداری سوق دهد و آن را قابل سکونت کند؛ به گونه ای که شهروند بگوید من شهرم را دوست دارم ، نه اینکه فقط بیلبوردهای تهران را دوست داشته باشد.

به گفته او: در حال حاضر، اگر از هر کسی، از ثروتمندترین افراد تا کسانی که با مشکلات معیشتی دست وپنجه نرم می کنند، پرسیده شود که آیا از زندگی در شهر تهران لذت می برند یا نه، پاسخ همه یک چیز است: نه . همین موضوع نشان می دهد که اصلاح این ماده قانونی لازم بوده است. حتی اگر چنین ماده ای هم وجود نداشت، باید می پذیرفتیم که شهردار باید از دل جنبه های فنی شهرسازی، معماری، ساخت وساز و حوزه های مرتبط بیرون بیاید. حالا برای تاکید بر اهمیت این موضوع، قانون وضع شده تا از آن تخطی نشود، اما دیده می شود که همچنان در برخی موارد تلاش می شود این قانون دور زده شود.

ناطقی الهی با اشاره به کارنامه فعالیت های شهردار فعلی تهران می گوید: آقای زاکانی بهتر بود با همان پیشینه ای که دارند، به عنوان مثال در نهادهای انقلابی فعالیت می کردند؛ نهادهایی که حضور در آن ها زور سیاسی بیشتری می خواهد تا فرد بتواند موفق باشد. اما در شهر تهران عملکرد خوبی نداشتند. ما کاری به جبهه و اخلاق ایشان نداریم و تنها به عملکرد او اشاره می کنیم. باید مقایسه کرد که شرایط تهران در این چهار سال چه تغییراتی داشته است. این عملکرد، نشانه شکست است. در اینجا باید به شورای شهر بازگشت و پرسید چرا او را پذیرفتند و به او رأی دادند. درست است که ایشان لابی سیاسی و اجتماعی قوی دارند و افراد انقلابی کشور نیز پشت او هستند، اما شایسته بود در مسند دیگری فعالیت کنند و در همان جایگاه، عملکردی قوی از خود نشان دهند.

این فوق تخصص در مقاوم سازی از مرکز اروپایی زلزله می گوید: به عنوان مثال، در مورد زلزله که حوزه تخصصی من است، می دانم که هیچ مسئله ای تا این حد در پهنه بزرگ ایران اهمیت ندارد. زلزله آتی تهران حتی نگران کننده تر از حمله کشورهای متخاصم است؛ آن ها ممکن است تنها چند ساختمان از شهر را نشانه بگیرند، اما زلزله به هیچ یک از نقاط شهر رحم نخواهد کرد. شهری که 70 درصد آن از بین برود و 80 درصد بیمارستان های آن تخریب شود و سیستم های آب، برق و گازرسانی و تمامی شبکه های حیاتی تهران از کار بیفتد، چه شهری خواهد بود؟

او در ادامه اشاره می کند: آقای زاکانی در مدتی که شهردار بودند، چه تدبیری برای این مسئله اندیشیدند؟ به خاطر دارم که مدتی قبل ایشان گفتند تا 3000 سال دیگر در تهران زلزله ای رخ نمی دهد؛ این سخن دقیقاً خلاف تمام اطلاعات علمی موجود، چه در ایران و چه در خارج از ایران است. همه دانشمندان منتظر این زلزله هستند و حتی دانشمندان زمین شناسی دنیا نیز نسبت به زلزله تهران نگران اند. هر از گاهی در سمینارهایی که در سفارتخانه ها درباره مقاوم سازی سفارت ها در تهران برگزار می شود، به این موضوع اشاره می کنند. به عنوان مثال، در سفارت سوییس پشت میز هر فرد یک کیف امداد قرار دارد. آن ها این خطر را جدی گرفته اند، اما ما چه کاری انجام داده ایم؟

ناطقی الهی می گوید: البته نگرانی درباره وضعیت تهران تنها به دوره آقای زاکانی بازنمی گردد. اغلب شهرداران پیشین تهران نیز در این حوزه عملکرد ضعیفی داشته اند. اما تفاوتی که وجود دارد این است که در چهار سال گذشته، هشدارها بیشتر و جدی تر شده است.

جدای از بحث زلزله او در مورد سایر زیرساخت ها می گوید: حتی در وضعیت کنونی خشکسالی نیز، زمانی که باران می بارد، زیرساخت های مناسبی برای مدیریت منابع آب باران نداریم. مسئله فقط آب نیست؛ برق، گاز و زیرساخت های مربوط به آن ها نیز مطرح است. بارها گفته شده که گاز هم امسال ممکن است دچار مشکل شود؛ اگر یک موج سرمای دیگر شبیه آنچه اکنون تجربه می کنیم رخ دهد، گاز نخواهیم داشت، چون شهر برای آن برنامه ریزی مناسبی ندارد. برنامه ای که فقط روی کاغذ باشد، وقتی امکانات و منابع لازم برای اجرای طرح ها وجود ندارد، چه فایده ای دارد؟

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین المللی زلزله می گوید: باید یک سؤال اساسی پرسید و مدام آن را تکرار کرد: شما امسال در تهران راحت تر زندگی می کنید یا چهار سال پیش؟ شهر به جبهه های مختلفی تبدیل شده است. ترسناک ترین نگرانی من این است که در اطراف تهران حدود سه میلیون نفر از افراد کم بضاعت را در حاشیه نشینی اسکان داده ایم؛ این مسئله ای بحرانی است که کمتر به آن توجه می شود.

او تاکید می کند: اگر حاشیه تهران دچار بحران شود، این سه میلیون نفر در صورت ورود به تهران مرکزی، پایتخت را با چه مشکلاتی روبه رو خواهند کرد؟ چه مشکلاتی برای خود این افراد به وجود خواهد آمد؟ اگر بحرانی مانند زلزله رخ دهد و این افراد به سمت شهری روانه شوند که خود دچار تخریب شده است، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در چهار سال گذشته، حاشیه نشینی به مراتب بیشتر شده است.

ناطقی الهی در مورد فردی که مناسب سمت شهردار تهران است می گوید: بهتر است فردی جایگزین آقای زاکانی شود که متخصص باشد. اگرچه گفته می شود شهردار باید شخصی اجرایی باشد، اما اساساً نیازی به اجرایی بودن نیست، زیرا می تواند از افراد متخصص کمک بگیرد. شخصی باید شهردار باشد که دانشگاهی، علمی، شهرشناس و مهندس باشد؛ کسی که بداند شهر چیست و برای آن برنامه داشته باشد.

او در نهایت اشاره می کند: در این 36 سالی که درباره تهران کار کرده ام، به خوبی می دانم که پایتخت از نظر فنی فاقد ابتدایی ترین مسائل شهری است؛ بنابراین باید برای آن برنامه ریزی انجام داد و شرایط آن را با سایر نقاط دنیا مقایسه کرد. درست است که شهرداران در دیگر نقاط دنیا نیز دارای پشتوانه سیاسی هستند، اما اصل ماجرا این است که باید متخصص و فنی باشند، نگاه علمی داشته باشند و بتوانند شهر و مشکلات آن را ببینند. بزرگ شدن شهر، به جز وارد کردن صدمات عجیب به پیکر تهران، کار دیگری نکرده است.