پروازهای فضایی، بخش مهم و جدایی ناپذیری از اکتشافات فضایی هستند. سال 2025 میزبان پروازهای فضایی بسیاری بود که این گزارش به 10 مورد از آنها پرداخته است.

به گزارش ایسنا، سال 2025 سال بسیار شلوغی در پروازهای فضایی بود و موفقیت های قابل توجهی را در حوزه هوافضا رقم زد.

به نقل از اسپیس، در طول 12 ماه گذشته شاهد شکسته شدن چندین رکورد پرواز فضایی، رونمایی از یک موشک جدید قوی و قابل استفاده مجدد و اولین فرود کاملاً موفق یک شرکت خصوصی روی ماه بودیم.

در ادامه، خلاصه ای از 10 پرواز فضایی برتر سال 2025 آورده شده است.

در روز دوم مارس، فضاپیمای رباتیک شبح آبی (Blue Ghost) شرکت فایرفلای ایرواسپیس (Firefly Aerospace) با موفقیت روی ماه فرود آمد. این فضاپیما پس از فرود آمدن، حدود دو هفته عملیاتی ماند و به تجهیزات علمی خود امکان داد تا کار برنامه ریزی شده را انجام دهند.

این یک دستاورد بی سابقه برای صنعت خصوصی و پروازهای فضایی بود. پیش از آن، شرکت اینتویتیو ماشینز (Intuitive Machines) مستقر در هیوستون، کاوشگر قمری ادیسیوس (Odysseus) خود را در فوریه 2024 روی ماه فرود آورد، اما آن کاوشگر خیلی زود واژگون شد و ماموریت خود و برخی از محموله هایش را کوتاه کرد. دومین کاوشگر قمری اینتویتیو ماشینز موسوم به آتنا (Athena) نیز اندکی پس از فرود در روز 6 مارس سال جاری میلادی، سرنوشت مشابهی را تجربه کرد.

موفقیت شبح آبی یک پیروزی برای ناسا نیز به شمار می رفت که این ماموریت و ماموریت های اودیسه و آتنا را از طریق برنامه خدمات تجاری حمل بار قمری (CLPS) خود رزرو کرد. قرار است ماموریت های CLPS بیشتری توسط فایرفلای ایرواسپیس، اینتویتیو ماشینز، استروبوتیک (Astrobotic) و سایر شرکت ها به زودی پرتاب شوند و مسیر ماه را برای تحقیقات بیشتر و فعالیت های اکتشافی انسانی و شاید حتی سکونت در آینده باز کنند.

موشک غول پیکر استارشیپ (Starship) که وسیله نقلیه کاملاً قابل استفاده مجدد شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) است، در سال 2025 پنج پرواز آزمایشی انجام داد. سه پرواز اول، پروازهایی با برد متوسط ​​بودند که به از دست رفتن حداقل یکی از دو مرحله استارشیپ ختم شدند، اما دو پرواز آخر که در ماه های اوت و اکتبر پرتاب شدند، موفقیت های بی قید و شرط بودند.

در هر دو ماموریت، تقویت کننده سوپر هوی (Super Heavy) استارشیپ برای فرود دقیق در خلیج مکزیک به زمین بازگشت. مرحله بالایی این موشک به فضا رسید، نسخه های آزمایشی ماهواره های استارلینک (Starlink) اسپیس ایکس را مستقر کرد و طبق برنامه در اقیانوس هند فرود آمد.

استارشیپ که بزرگترین و قدرتمندترین موشک ساخته شده تا به امروز است، هنوز باید پیش از پرتاب و عملیاتی شدن، برخی از مراحل نسبتاً بزرگ را طی کند. برای مثال، باید به مدار برسد و سوخت گیری در فضا را برای مرحله بالایی موشک نشان دهد که در همه ماموریت های ماه و مریخ مورد نیاز خواهد بود، اما استارشیپ با شتاب قابل توجهی وارد سال 2026 می شود.

امسال یک موشک قدرتمندتر و تا حدی قابل استفاده مجدد، بال و پر گرفت. موشک سنگین وزن نیو گلن (New Glenn) توسط شرکت بلو اوریجین (Blue Origin) متعلق به جف بزوس (Jeff Bezos) توسعه داده شده است.

نیو گلن در 16 ژانویه با موفقیت به مدار رسید و یک نسخه آزمایشی را از پلتفرم فضاپیمای حلقه آبی (Blue Ring) شرکت بلو اوریجین روی خود داشت. این شرکت تلاش کرد تا مرحله اول قابل استفاده مجدد موشک را در طول پرواز روی یک کشتی در دریا فرود بیاورد، اما این تلاش نتیجه نداد. با وجود این، تلاش دوم موفقیت آمیز بود. تقویت کننده نیو گلن در طول پرواز شماره دو که در 13 نوامبر انجام شد، فرود خود را در اقیانوس با موفقیت انجام داد. این موشک همان روز در ماموریت اصلی خود نیز موفق شد و کاوشگرهای دوقلوی مریخ ESCAPADE را برای ناسا به مرز نهایی فرستاد.

به گفته بلو اوریجین، هر کدام از مراحل اول نیو گلن برای حداقل 25 بار پرواز طراحی شده است. اگر این شرکت بتواند به چنین سطحی از استفاده مجدد در حد اسپیس ایکس دست یابد، می تواند در آینده به دستاوردهای بسیار بزرگی برسد.

شرکت چینی لنداسپیس (Landspace) نسخه مخصوص خود را از موشک فالکون 9 (Falcon 9) اسپیس ایکس توسعه داده است. این موشک که ژوکو-3 (Zhuque-3) نام دارد، دارای یک مرحله اول قابل استفاده مجدد است که با 9 موتور کار می کند. ژوکو-3 برای اولین بار در روز سوم دسامبر پرواز کرد و با موفقیت به مدار رسید و یک تقویت کننده را نیز تقریباً به زمین نشاند. با وجود این، مرحله اول ژوکو-3 ظاهراً به دنبال از دست دادن موتور در زمان فرود، در نزدیکی منطقه فرود خود سقوط کرد و سوخت.

ژوکو-3 در پرواز بعدی خود ممکن است اولین موشک مداری چین را به زمین بنشاند یا شاید وسیله نقلیه دیگری بتواند این جایگاه را از آن خود کند. جایگزین های احتمالی عبارتند از موشک تیان لانگ-3 (Tianlong-3) شرکت اسپیس پایونیر (Space Pioneer) یا لانگ مارچ 12ای (Long March 12A) که توسط شرکت علوم و فناوری هوافضای چین (CASC) توسعه داده شده است. هر دوی این موشک ها دارای مراحل اولیه قابل استفاده مجدد هستند و قرار است به زودی اولین پروازهای خود را انجام دهند.

اسپیس ایکس رکورد پرتاب های سالانه خود را در سال 2025 شکست. این شرکت متعلق به ایلان ماسک (Elon Musk) تاکنون 170 بار در سال جاری پرتاب انجام داده است که 165 پرواز با موشک قدرتمند فالکون 9 و پنج پرواز برای ماموریت های آزمایشی زیرمداری استارشیپ بوده اند. بیش از 70 درصد از پرتاب های فالکون 9 به ساخت مجموعه بزرگ ماهواره های استارلینک اسپیس ایکس اختصاص داشته اند که بیش از 9000 ماهواره عملیاتی را شامل می شود و همچنان در حال افزایش است.

این ششمین سال متوالی بود که اسپیس ایکس رکورد پرتاب جدیدی را ثبت کرد. این رکورد از 25 در سال 2020 به 31 در سال 2021 و 61 در سال 2022 و 98 در سال 2023 و 138 در سال 2024 رسید و اکنون به 170 افزایش یافته است. اسپیس ایکس در حال برنامه ریزی برای پرتاب دو ماموریت دیگر فالکون 9 پیش از پایان سال 2025 است. بنابراین، این تعداد احتمالا به 172 خواهد رسید.

چین امسال با پرتاب اولین ماموریت جمع آوری نمونه از سیارک، به پیشروی جسورانه خود به سمت مرزهای نهایی ادامه داد. این پروژه که تیان ون 2 (Tianwen 2) نام دارد، هیچ سیارک قدیمی را هدف قرار نمی دهد، بلکه در مسیر رسیدن به سیارک Kamo'oalewa یا 2016 HO3 است. این سیارک امکان دارد تکه ای از ماه باشد که در اثر یک برخورد بزرگ به فضا پرتاب شده است. سیارک Kamo'oalewa از یک جنبه دیگر نیز عجیب است. این قمر یکی از هفت شبه قمر شناخته شده زمین است. شبه قمرها اجرامی هستند که به دور سیاره ما نمی چرخند، بلکه همگام با آن به دور خورشید می چرخند.

تیان ون 2 در 28 مه پرتاب شد. اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، نمونه هایی از Kamo'oalewa را در سال 2027 به زمین باز خواهد گرداند و اولین نگاه نزدیک را به یک جرم جذاب و مرموز به دانشمندان خواهد داد.

آخرین اقامت فضایی سونی ویلیامز (Suni Williams) بسیار طولانی تر از آنچه او یا هر کس دیگری انتظار داشت، طول کشید و این تمدید برنامه ریزی نشده به او امکان داد تا رکورد پیاده روی فضایی را بشکند.

ویلیامز و بوچ ویلمور (Butch Wilmore) فضانورد دیگر ناسا در روز پنجم ژوئن 2024 در اولین پرواز سرنشین دار فضاپیمای استارلاینر (Starliner) شرکت بویینگ (Boeing) به سمت ایستگاه فضایی بین المللی پرتاب شدند. قرار بود ماموریت آنها فقط 10 روز یا بیشتر طول بکشد، اما استارلاینر در مسیر صعود با مشکلات مربوط به پیشرانه و نشت هلیوم روبه رو شد. بنابراین، ناسا بازگشت این وسیله نقلیه را برای بررسی مشکلات به تعویق انداخت. این آژانس فضایی در نهایت تصمیم گرفت استارلاینر را بدون سرنشین به خانه بازگرداند که این کار بدون هیچ حادثه ای در روز هفتم سپتامبر 2024 انجام شد و ویلیامز و ویلمور را تا مارس امسال در ایستگاه فضایی بین المللی نگه داشت. آنها در نهایت سوار بر کپسول دراگون (Dragon) شرکت اسپیس ایکس به زمین بازگشتند.

ناسا ویلیامز و ویلمور را به خدمه تمام وقت ایستگاه فضایی بین المللی ملحق کرد و این دو نفر از وقت اضافی خود به خوبی استفاده کردند. به عنوان مثال، ویلیامز دو پیاده روی فضایی انجام داد که یکی در 16 ژانویه و دیگری در 30 ژانویه بود. زمان پیاده روی فضایی او که طی 9 فعالیت خارج از فضاپیما به دست آمده بود، به 62 ساعت و 6 دقیقه رسید. این پیاده روی، رکورد جدیدی را برای فضانوردان زن ثبت کرد و از زمان کلی پیاده روی پگی ویتسون (Peggy Whitson)، فضانورد ناسا که یک ساعت و 45 دقیقه پیاده روی کرد، بهتر بود. رکورد کلی پیاده روی فضایی، 82 ساعت و 22 دقیقه است که در اختیار آناتولی سولویف (Anatoly Solovyev)، فضانورد روسیه قرار دارد.

ویتسون هنوز رکورد بیشترین زمان اقامت در فضا را با 675 روز در اختیار دارد. ویلیامز در مجموع 608 روز بیرون از زمین بوده است.

یک دستگاه خورشیدگرفتگی در سال 2025 به کار افتاد. ماموریت آژانس فضایی اروپا برای پرتاب دو ماهواره پروبا-3 (Proba-3) در دسامبر 2024 به مدار زمین پرتاب شد و وظیفه آن ایجاد خورشیدگرفتگی مصنوعی از طریق پرواز دقیق بود. یکی از فضاپیماهای پروبا-3 خورشید را از دید فضاپیمای دیگر مسدود می کند که این پدیده را با استفاده از تلسکوپ داخلی خود می بیند.

پروبا-3 برای کمک به دانشمندان در بررسی تاج نازک و فوق العاده داغ خورشید یا جو بیرونی آن طراحی شده بود که در روشنایی خیره کننده خورشید غرق می شود؛ به جز در هنگام گرفتگی کامل خورشید. پروبا-3 برای اولین بار در 23 مه با ثبت خورشیدگرفتگی که خود ایجاد کرده بود، این کار را انجام داد.

هند اندکی پس از آغاز سال 2025 به یک نقطه عطف بزرگ دست یافت. در روز 15 ژانویه دو فضاپیمای آزمایش اتصال فضایی (SpaDex) این کشور در مدار زمین به هم متصل شدند. این موفقیت، هند را پس از اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا و چین به چهارمین کشوری تبدیل کرد که تاکنون موفق به ایجاد اتصال در فضا شده است.

همه کشورهای دیگر قدرت های فضایی هستند و هند نیز به دنبال دستیابی به این جایگاه است. ماموریت SpaDex گامی در این مسیر است. تسلط بر فناوری اتصال برای دستیابی به دستاوردهای بزرگ در مرزهای نهایی مانند ساخت ایستگاه فضایی و آوردن نمونه ها از ماه ضروری است.

اسپیس ایکس در روز 31 مارس ماموریت خصوصی فرم 2 (Fram2) را آغاز کرد که طی آن چهار فضانورد در یک ماموریت خصوصی 3.5 روزه سوار بر کپسول دراگون به مدار زمین فرستاده شدند. این هفدهمین ماموریت سرنشین دار اسپیس ایکس تا به امروز بود، اما نوآوری های جدیدی را رقم زد. فرم 2 بر فراز قطب های سیاره ما دور زد؛ کاری که هیچ پرواز فضایی قبلاً انجام نداده بود.

دلایل متعددی وجود دارد که چرا برنامه ریزان پروازهای فضایی سرنشین دار از این مسیر دوری کرده اند. مهم ترین آنها این است که رایج ترین مقاصد فضانوردان این روزها -ایستگاه فضایی بین المللی و ایستگاه فضایی تیانگونگ (Tiangong) چین- مسیرهای قطبی را طی نمی کنند. همچنین، پرواز بر فراز قطب ها فضانوردان را در معرض سطوح بالاتری از تشعشعات قرار می دهد و چالش های ارتباطی را ایجاد می کند.

خدمه فرم 2 به فرماندهی چون وانگ (Chun Wang)، سرمایه گذار و تأمین کننده مالی ماموریت در طول پرواز خود ده ها آزمایش علمی انجام دادند. همچنین، آنها مناظر بی سابقه ای را از مناطق یخی سیاره ما مشاهده کردند که برخی از آنها را با ما که روی زمین هستیم، به اشتراک گذاشتند.