رضا رییسی در یادداشتی در روزنامه هم میهن نوشت: از تند ترین لایه های محافظه کار و جدی ترین منتقدان تا خوشبین ترین حامیان تعامل گرایی در روابط ایران و ایالات متحده در پایتخت های دو سوی اقیانوس، کسی نیست که شرایط بغرنج و برزخی امروزی در منظومه نیم قرنی پرفرازونشیب روابط فی مابینی را حامل ارزش و مزیتی در ارتباط با منافع ملی خود ببیند. همه متفق القول هستند که این حالت نه جنگ، نه صلح ِ فرسایشی و اصطکاک مدار، نه منافع تخاصم جویان را تامین می کند و نه آبی به آسیاب مداراجویان می ریزد.

در این وضعیت برزخی، در این وانفسای گرگ ومیش و در این حالت معلق گونه، بن بست شکنی و راه حل نمایی با آن همه عقبه سخت و پرتلاطم، امر سهل و آسانی نیست؛ به خصوص که مخالفان و معارضان هرگونه تلطیف وضعیت، دستمایه های ملموسی برای ساخت و پرداخت دیوار بلند بی اعتمادی و ذهنیت های مشوشی از تخاصم گرایی سهمگین و مهلک را در مخیله دور و نزدیک خود دارند.

به رغم چنین فضا و عقبه ای، محمدجواد ظریف، وزیرخارجه پیشین جمهوری اسلامی ایران، نه مانند بسیاری از دیگران، به جای عافیت طلبی و کناره گیری یا طرح شعارهای کلی و نسخه پیچی های شعاری و لفاظی های کلامی، آن هم به رغم همه نوسانات و حملات و نامهری هایی که دیده، تمام قامت به میدان آمده و در فضای رکود دیپلماسی رسمی، از هر زمینه و فرصتی برای روزنه گشایی و راه نمایی برای عبور از فضای نابهنجار کنونی اهتمام می ورزد.

در آخرین نمونه، ظریف در قالب مقاله ای مشترک در یکی از معتبرترین رسانه های دیپلماسی محور ایالات متحده (فارین افرز)، ضمن ترسیم واقعیات کنونی و مرور بسترها و رویکردهای منجر به پیدایش وضعیت موجود، سعی کرده است که راه حل های ملموسی برای برون رفت از وضعیت باخت-باخت موجود را برای تصمیم گیران در هر دو سو ترسیم و تبیین کند.

نکته آنکه یکی از مهم ترین عوامل مناقشه برانگیز در طول نیم قرن روابط ایران و ایالات متحده، فقدان میانجیگرانی بوده که با تسلط و اشراف به فضای داخلی در هر دو جبهه و اردوگاه منفک از هم، با بهره گیری از دیپلماسی عمومی به واقعیت نمایی و ظرفیت نمایی قابل اتکا در منافع مشترک به رغم فضاسازی تخریبگران ثالث بپردازند؛ ظرفیتی که ظریف برخوردار از آن است و وی را در این عرصه و سپهر ممتاز و متمایز می کند.

ظریف در یادداشت خود به خوبی سراغ سرمنشأ های چالش افزا و اختلال زا در منظومه روابط فیمابینی رفته و به درستی به طرف غربی گوشزد می کند که راهبرد امنیتی سازی از ایران که پروژه دور و دراز اسراییلی هاست، نه تنها منجر به نتیجه ای نشده و نتوانسته چالش ایران انقلابی را برای آمریکا در طی چند دهه در هارتلند انرژی جهان حل وفصل کند که برعکس سیکل باطلی از واکنش متقابل و بدیهی ایران در حفظ استقلال و کوشایی در راستای امنیت ملی خود را رقم زده است.

او همچنین گوشزد می کند که مسئله سازی از ایران در ابعاد منطقه ای و جهانی، ره به جایی نبرده و نتوانسته آنچه از آن با عنوان نظم و صلح جهانی یاد می شود، تسهیل کند و برعکس دور باطلی را منجر شده که به هدررفت فرصت و امکان ها انجامیده است.

ظریف ضمن تشریح و تبیین رویکردهای اشتباه گذشته با برشمردن ظرفیت های ممکن و بالقوه پتانسیل های موجود با اشاره به تجربیات مثبت گذشته در خصوص برجام، این نکته را نیز متذکر می شود که دو طرف به رغم تفاوت و تعارضات ایدئولوژیک یا اختلافات سیاسی، می توانند به تفاهمات راهبردی در حوزه های غیرتخاصمی نائل آیند و برای دستیابی به آن لازم نیست که از اصول و چارچوب های معطوف به امنیت ملی خود عدول و یا کوتاهی کنند.

تضمین هایی که می شود در راستای ترک مخاصمه و تلطیف وضعیت روی آن متمرکز بود و نیاز به تصمیمات سخت و مناقشه برانگیز ندارد و می توان با همین ابتکارات در صورت اراده و عزم جدی در پایتخت ها در دیوار بلند بی اعتمادی موجود رخنه ایجاد کرد و دست به روزنه گشایی زد. لازم هم نیست که اقدامات کن فیکون کننده و انتحاری و غافلگیرکننده داشت.

تنها کافی است در چارچوب اصول و خطوط قرمز مشخص، از این مسیر قهقرایی، تغییر الگو داد و این نکته را لحاظ کرد که حفظ و هدم هیچ یک از طرفین از معادلات منطقه ای و جهانی ممکن و میسر نیست و دو طرف می توانند با کمترین هزینه نوعی موازنه و تعادل در روابط دیپلماتیک خود ایجاد کنند که منجر به حذف هیچ یک از طرفین نیست و در آن بازنده ای وجود ندارد و بازی برد-برد با لحاظ منافع همه طرفین اعم از داخلی و منطقه ای و جهانی رقم می خورد.