رضا حاجی کریم در هم میهن نوشت: بارش های اخیر تقریباً در هیچ نقطه ای به بارش نرمالی مورد انتظار در این روزها نرسیده است؛ به صورت مشخص در این فصل در تهران باید حدود 80 میلی متر بارندگی داشته باشیم، اما از ابتدای مهرماه و هم زمان با آغاز سال آبی تا امروز میزان این بارندگی ها در این استان به حدود 15 میلی متر رسیده است. باید در نظر داشته باشیم که ما هنوز تا رسیدن به نقطه ای پایدار از نظر بارش ها فاصله زیادی داریم.

علاوه بر این، آخرین گزارش تجمعی سدهای کشور که مربوط به 20 آذرماه است، نشان می دهد همچنان همه سدها خالی است؛ این واقعیت میدانی این روزهاست. این روند نشان می دهد که در کوتاه مدت نمی توان کار ویژه ای انجام داد؛ چون زمانی می توان انتظار چنین اقداماتی را داشت که تغییری در رفتارهای ما ایجاد شده باشد، اما همچنان تغییری در نظام حکمرانی، بهره برداری و سرمایه گذاری ها در حوزه آب صورت نگرفته است.

اما آیا امکان ذخیره سازی بارش ها وجود دارد؟ طبق مطالعات ناسا، پیش بینی می شود که ایران تا سال 2070 شاهد افزایش شدید بارش ها در نوار جنوبی و به صورت مشخص در منطقه مکران و قسمت هایی از هرمزگان خواهد بود.

این دورنما نشان می دهد، هرچه به سمت شمال و شمال شرق حرکت کنیم، شرایط خشکسالی تشدید و براساس شاخص های مختلف، سالی یک درصد به اراضی دچار خشکسالی کشور اضافه می شود؛ به همین دلیل باید هم زمان اقداماتی را برای سازگاری با این شرایط اقلیمی در شمال و برنامه هایی برای استفاده از بارش های جنوب کشور پیگیری کنیم. طبق پیش بینی ناسا، ویژگی بارش های جنوب کشور غیرخطی و مقطعی خواهد بود؛ یعنی این مناطق در بازه ای با بارش های شدید و در یک دوره زمانی با خشکی روبه رو می شوند.

برای مثال در بارش های اخیر جنوب کشور، در کمتر از 24 ساعت حدود 110 میلی متر باران در کیش باریده است. علاوه بر این، شاهد وضعیتی مشابه در سیستان وبلوچستان و جنوب دشتیاری هستیم که سالیانه 2/5 تا 4 میلیارد مترمکعب رواناب سطحی اما مقطعی در آن وجود دارد، اما اگر برنامه ای برای آن نداشته باشیم، نه تنها از مواهب آن استفاده نخواهیم کرد، بلکه باعث تخریب های زیادی خواهد شد. سازگاری با این شرایط نیز الزاماً از جنس سدسازی نیست، بلکه با اقداماتی آسان تر و کم هزینه تر و مداخلات محیط زیستی کمتر باید آن را انجام دهیم.

نظام سدسازی متعلق به شرایطی است که پراکنش بارندگی ها به صورت خطی و ممتد باشد، اما وقتی الگوی بارندگی ها به شکل پراکنش غیرخطی تغییر پیدا می کند، سدسازی دیگر پاسخگو نیست و باید به سمت استفاده از ظرفیت عوارض طبیعی و فروچاله ها برویم؛ برای مثال در منطقه مکران که این روند در آن تشدید خواهد شد، عوارض طبیعی گسترده ای مانند باهوکلات داریم که ظرفیت های طبیعی زیادی برای استفاده از این رواناب ها در اختیار بهره بردار قرار می دهد.

ما در پهنه های بکر مانند هرمزگان و مکران دیگر اجازه اشتباهات سایر نقاط پهنه سرزمینی را نداریم. اگر روانابی را به سمت فروچاله هدایت کردیم، باید حقابه های محیط زیستی و دشت های پایین دست را هم لحاظ کنیم؛ اقدامی که تا امروز صورت نگرفته و با اهریمن فرونشست روبه رو هستیم، وضعیتی که به شدت نسبت به خشکسالی وخیم تر است. درمجموع باید سلسله اقداماتی انجام دهیم که ما را به سمت پایداری بیشتر حرکت دهد.

نکته بسیار مهم این است که دولت در این شرایط منابع مالی کافی برای اصلاح این وضعیت ندارد و به همین دلیل باید به بخش خصوصی سپرده شود؛ به همین دلیل باید از مشوق هایی برای ترغیب بخش خصوصی استفاده شود تا علاوه بر حضور در این حوزه، به حفظ پایداری سرزمینی نیز کمک شود. در فدراسیون صنعت آب، طرحی برای ایجاد یک سازمان تنظیم مقررات (رگولاتوری) است که به صورت هم زمان، هم از منافع سرزمینی صیانت می کند، هم به سرمایه گذاری بخش خصوصی کمک می کند.