الجزیره در گزارش خود آورده است: از نگاه بسیاری، درگیری مستقیم میان ایران و رژیم صهیونیستی اجتناب ناپذیر بود؛ به ویژه پس از حوادث هفتم اکتبر و عملیات طوفان الاقصی که دو طرف بارها در آستانه تقابل قرار گرفتند. این روند در دو عملیات موشکی و پهپادی ایران با عناوین وعده صادق 1 (مورخ 13 آوریل 2024) و وعده صادق 2 (مورخ 1 اکتبر 2024) تجلی یافت، اما نقطه اوج این تقابل به جنگ 12 روزه ختم شد. مقدمه چینی برای این عملیات زمانی آغاز شد که رژیم صهیونیستی در دو نوبت، اجزای 4 آتشبار سامانه پدافندی اس-300 ایران در اصفهان و تهران را هدف قرار داد. تنها چند ماه پیش از آغاز عملیات، دو سایت راداری پیش اخطار در نزدیکی مرز عراق پس از وعده صادق 2 مورد هدف قرار گرفت که توان رصد دوربرد راداری ایران را تا حدودی تحت تاثیر قرار داد.

به گزارش ایسنا، الجزیره با توصیف کامل از اولین دقایق این حملات در گزارش خود آورده است:

حوالی ساعت 3:15 بامداد روز 13 ژوئن 2025 به وقت محلی انفجارهای متعددی تهران را لرزاند. حملاتی که سرآغاز یک عملیات پیچیده علیه برنامه هسته ای و موشکی ایران بود. نیروی هوایی رژیم صهیونیستی با همکاری عوامل خرابکار داخلی مجهز به پهپادهای انتحاری و تسلیحات ضدزره، در ابتدا با هدف گیری بخشی از شبکه پدافندی ایران در استان های شمال غربی راه خود را تا پایتخت باز کرد تا حوالی ساعت 6:30 بامداد با بیش از 200 جنگنده و در پنج موج متوالی به ده ها هدف در سراسر ایران حمله ور شود.

حملاتی که در چهارچوب طرح عملیاتی گسترده موسوم به نام خیزش شیران از آن یاد می شود.

در مقابل ایران با آغاز بزرگ ترین و فشرده ترین حملات موشکی بالستیک به این تهدید پاسخ داد. شلیک روزانه ده ها پرتابه و در مجموع بیش از 500 موشک بالستیک در این بازه زمانی کوتاه، برآوردهای پیشین طرف صهیونیستی را تغییر داد.

عملیات درست زمانی آغاز شد که بخشی از ظرفیت نیروی موشکی سپاه پاسداران و نیروهای دفاع هوایی مشترک ارتش و سپاه به اجرای یک رزمایش سالانه اختصاص یافته بود. عملیات صهیونیست ها، مبتنی بر دکترین شوک سیستمی برای وارد آوردن ضربه ای ناگهانی به منظور فروپاشی روانی و مختل سازی شبکه فرماندهی و کنترل، طراحی شده بود. در چارچوب این عملیات، خرده عملیات های متعددی برنامه ریزی شد: ترور هدفمند فرماندهان عالی رتبه سپاه از جمله شهیدان حسین سلامی، محمد باقری، امیر حاجی زاده و غلامعلی رشید در قالب عملیات عروسی خونین، و در عملیاتی جداگانه به نام نارنیا حملاتی علیه چند دانشمند مرتبط با برنامه هسته ای و خانواده هایشان در تهران.

در این نبرد، رژیم صهیونیستی سه هدف اصلی را دنبال می کرد: در گام نخست ناکارآمدسازی پدافند هوایی ایران با نابودی رادارهای پیش اخطار، پایگاه های هوایی و سامانه های موشکی زمین به هوا برای گشودن مسیر فازهای بعدی، در ادامه وارد آوردن ضربه ای سنگین به برنامه هسته ای ایران دنبال شد، حملاتی که با دخالت مستقیم ایالات متحده آمریکا و در چهارچوب عملیات چکش نیمه شب تاسیساتی همچون فردو، نطنز، مرکز تحقیقات اتمی اصفهان و راکتور ناتمام خنداب را در مورد هدف قرار داد.

پس از تجربه آسیب پذیری اسراییل در برابر حمله های موشکی عملیات های وعده صادق تضعیف برنامه موشکی ایران به اولویتی حیاتی برای رژیم صهیونیستی تبدیل شده بود. از این حمله به مراکز تولید و انبارهای ذخیره سازی موشک های بالستیک در دستور کار این رژیم قرار گرفت. اقدامی ناکام که تاثیری در پاسخ های متقابل ایران نداشت.

کمتر از سه ساعت پس از نخستین موج حملات رژیم صهیونیستی، بازوی پهپادی نیروی هوافضای سپاه پاسداران حوالی ساعت 6 بامداد نخستین موج حملات متقابل را به اجرا گذاشت. ده ها فروند پهپاد انتحاری بردبلند به سمت اهدافی در سرزمین های اشغالی روانه شدند.

با رسیدن به شبانگاه روز 13 ژوئن و متقارن با نخستین سخنرانی رهبر ایران، در حدود ساعت 21:30 به وقت محلی نخستین حمله موشکی ایران انجام گرفت. این تنها مقدمه ای بر 22 موج گسترده حمله موشکی در طول 12 روز جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی بود. که برخلاف عملیات های پیشین ایران، اهداف وسیع تری را دربرگرفتند.

حملات رژیم صهیونیستی نه تنها مراکز نظامی، تاسیسات اتمی، ساختمان های دولتی بلکه بیمارستان ها، منازل مسکونی و مناطق شهری را شامل می شد و درنتیجه مرزهای این درگیری را گسترده کرد. بیمارستان کودکان حکیم، بیمارستان کودکان، زنان و زایمان حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، بیمارستان شهید مصطفی خمینی، بیمارستان سوانح سوختگی شهید مطهری و بیمارستان لبافی نژاد در پایتخت ایران به علاوه بیمارستان فارابی کرمانشاه از جمله مراکز درمانی بودند که طی حملات هدف قرار گرفتن. از طرفی 9 دستگاه آمبولانس و 6 پایگاه اورژانس آسیب دیدند. پایگاه اورژانس هویزه و مرکز بهداشت کرمانشاه که به مراقبت از مادران باردار و نوزادان می پرداختند، به طور کامل تخریب شدند. 6 پزشک، 4 پرستار و 4 نیروی هلال احمر در این حملات به شهادت رسیدند.

حمله موشکی به بیمارستان های ایران

حمله به اهداف غیرنظامی به خصوص آپارتمان ها و منازل مسکونی نه تنها منجربه شهادت فرماندهان، دانشمندان و خانواده های آنها شد، بلکه تعداد انبوهی از شهروندان غیرنظامی را نیز مورد هدف قرار داد. با استناد به آمار وزارت بهداشت و درمان ایران، بر اثر این حملات حدود 700 غیرنظامی به شهادت رسیدند و بیش از 5000 غیرنظامی مجروح شدند. در میان شهدا اسامی دست کم 49 زن و 13 کودک به چشم می خورد. در موردی دیگر رژیم صهیونیستی در میانه جنگ تلاش کرد تا جلسه محرمانه سیاست مداران ایرانی حاضر در شورای عالی امنیت ملی ایران از جمله رییس جمهور و رییس مجلس شورای اسلامی را هدف قرار دهد.

ایران در طرح دفاعی خود، علاوه بر مراکز نظامی و امنیتی، اهداف دولتی و زیرساختی رژیم صهیونیستی را مورد حمله قرار داد. هرچند ایران آمار دقیق پرتابه ها را اعلام نکرده است، منابع عبری از پرتاب بیش از 500 موشک بالستیک خبر دادند؛ رقمی میان 574 تا 631 فروند که معادل متوسط روزانه 40 تا 52 شلیک محسوب می شود.

با آغاز حملات موشکی ایران، اداره سانسور نظامی ارتش رژیم صهیونیستی که به عنوان شاخه ای از اداره اطلاعات ارتش این رژیم (امان) محسوب می شود، اقدامات شدیدی برای سانسور اخبار، کنترل اطلاعات و همچنین محدود کردن تصاویر منتشر شده در نتیجه حملات موشکی ایران و پیامدهای آن را در رسانه های رسمی و غیررسمی انجام داد. با این وجود، تصاویر و اطلاعات محدود منتشر شده نشان داد که می توان اهداف ایران را در سه قالب نظامی امنیتی، اقتصادی زیرساختی و مسکونی بررسی کرد.

مهم ترین نقاط هدف قرار گرفته را به تفکیک مورد بررسی قرار می دهیم.

نمای کلی از موقعیت مناطق هدف قرار گرفته مورد بررسی در گزارش

بخش اول: اهداف نظامی امنیتی

اردوگاه رابین کریا تل آویو

گزارش های خبری متعدد درباره نخستین موج حملات موشکی ایران حاکی از هدف قرار گرفتن موقعیتی در مرکز تل آویو بود. این مو قعیت، اردوگاه رابین است که پیش تر با نام اردوگاه ماتکال-128 شناخته می شد و شامل پنج بخش اصلی است: برج ستاد کل که محل فعالیت ستاد کل ارتش و وزارت جنگ رژیم صهیونیستی است،

برج مارگانیت به عنوان ساختمان اداری ستاد کل ارتش و مرکز مخابرات، برج های قناری که دفاتر نظامی از جمله ستاد نیروی هوایی در آن مستقر هستند، ساختمان-22 معروف به خانه شیمون پرز که مورد استفاده وزارت جنگ و دفتر نخست وزیری بود و در نهایت پست فرماندهی عالی زیرزمینی معروف به گودال یا قلعه صهیون که در مواقع اضطراری مورد استفاده ستاد کل قرار می گیرد.

براساس تصاویر منتشر شده از شب حمله، حداقل یک نقطه در این محدوده هدف قرار گرفته است. همچنین در گزارش خبری که در لحظه حمله منتشر شد نیز خبرهایی از هدف قرار گرفتن وزارت جنگ رژیم صهیونیستی منتشر شد.

تصویری که نشان می دهد ناحیه نزدیک به اردوگاه رابین مورد هدف واقع شده است.

پایگاه هوایی تل نوف کریات اکرون رخووت

پایگاه هوایی تل نوف ، که با نام پایگاه هوایی شماره-8 نیز شناخته می شود، میزبان اسکادران های 106 و 133 (جنگنده های F-15C/D)، اسکادران های 114 و 118 (بالگردهای CH-53K/D)، اسکادران 210 (پهپاد شناسایی-رزمی ایتان)، اسکادران 5601 (مرکز آزمایش پرواز)، واحد 555 (مرکز جنگ الکترونیک هوابرد)، واحد 669 (جستجو و نجات) و واحد 888 (نیروی ویژه) است. بر اساس تصاویر منتشر شده از ارتش رژیم صهیونیستی، جنگنده های مستقر در این پایگاه در حملات هوایی علیه ایران مشارکت داشته اند.

تصاویر ماهواره ای دریافتی از پایگاه تل نوف در تاریخ 12 جولای 2025 نشان می دهد که در جریان حملات موشکی ایران طی جنگ 12 روزه، حداقل چهار سازه در بخش مرکزی پایگاه دچار آسیب یا تخریب شده اند. همچنین بررسی دقیق این تصاویر حاکی از آن است که بخش خانه های سازمانی پایگاه نیز در حمله موشکی وعده صادق 2 ایران هدف قرار گرفته و دست کم هشت ساختمان در این ناحیه تخریب شده اند که اکنون در حال بازسازی آن ها هستند.

مناطق هدف قرار گرفته در پایگاه هوایی تل نوف که نواحی قرمز طی جنگ 12 روزه و نواحی نارنجی طی عملیات وعده صادق-2 مورد هدف قرار گرفته اند.

بخشی در ناحیه مرکزی پایگاه هوایی تل نوف که در جریان عملیات وعده صادق-2 مورد هدف قرار گرفته است.

ناحیه جنوبی پایگاه هوایی تل نوف که در جریان عملیات موشکی وعده صادق-2 هدف قرار گرفته است.

کمپ گلیلوت هرتزلیا شمال تل آویو

اردوگاه های گلیلوت در محدوده شمال تل آویو، واقع در تقاطع گلیلوت در هرتزلیا، با مساحتی حدود 2 کیلومتر مربع، پایگاه اصلی واحد 8200 اداره اطلاعات ارتش رژیم صهیونیستی (امان) را در خود جای داده است. این مجموعه شامل اردوگاه هرزوگ (محل استقرار دانشکده اداره اطلاعات نظامی)، کمپ دایان (محل استقرار کالج های نظامی) و مرکز میراث اطلاعاتی و یادبود کشته شدگان اطلاعاتی است که در شرق بزرگراه آیالون در تقاطع گلیلوت واقع شده اند.

در غرب این بزرگراه و مقابل کمپ های گلیلوت، ساختمان موساد قرار دارد. بر اساس تصاویر منتشر شده از حملات موشکی ایران در تاریخ 17 ژوئن به شمال تل آویو، حداقل یک اصابت موشکی به سوله ای در محوطه کمپ های گلیلوت گزارش شده است. اگرچه رژیم صهیونیستی تلاش کرد تا با اعمال سانسور نظامی از انتشار اخبار مرتبط با این رویداد جلوگیری کند اما تصاویر اولیه منتشر شده از محل اصابت که تابلویی با نشان اداره اطلاعات نظامی این رژیم را نشان می داد، تأیید کرد که محدوده هدف قرارگرفته متعلق به امان بوده است.

مؤسسه علوم وایزمن رخووت جنوب تل آویو

مؤسسه وایزمن ، به عنوان یک مرکز پژوهش محور، در زمینه های مختلفی از جمله ریاضیات، فیزیک، شیمی، زیست شناسی و زیست شیمی فعالیت می کند. این مؤسسه علاوه بر فعالیت های پژوهشی، در برخی پروژه های علمی مرتبط با شرکت های فناوری نظامی نیز مشارکت دارد. از جمله این پروژه ها می توان به فناوری های دوگانه (شامل ساخت سنسورها، سیستم های تصویربرداری، سنجش از دور و غیره) و پروژه ساخت ماهواره ULTRASAT اشاره کرد که به صورت مشترک توسط شرکت البیت ، سازمان هوافضای رژیم صهیونیستی و مؤسسه وایزمن در حال توسعه است.

2 روز پس از حملات هوایی رژیم صهیونیستی به ایران، در جریان حملات موشکی ایران در تاریخ 15 ژوئن به مناطق مرکزی سرزمین های اشغالی، اخباری از هدف قرار گرفتن مؤسسه وایزمن منتشر شد. تصاویر و گزارش های خبری منتشرشده در صبح روز بعد، از تخریب 2 ساختمان در محوطه این مؤسسه و آسیب به آزمایشگاه های آن حکایت داشت. بررسی تصاویر ماهواره ای دریافتی از محوطه مؤسسه علوم وایزمن نشان دهنده اصابت مستقیم موشک بالستیک ایرانی به دو ساختمان، شامل ساختمان اولمان (با کاربری زیست شناسی) و ساختمان جدید شیمی (که از سال 2021 در حال ساخت بوده) است. همچنین آثار موج انفجار بر حداقل چهار ساختمان دیگر، شامل ساختمان ایزاک ولفسون ، ساختمان ولفسون ، تأسیسات لوکی و ساختمان موسکوویتز ، مشاهده می شود. این مرکز احتمالا در پاسخ به حملات اسراییل علیه سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی ایران (سپند) هدف قرار گرفته است.

2 ساختمان در محوطه موسسه وایزمن که به طور مستقیم هدف 2 موشک بالستیک ایران قرار گرفته است (قرمز) که در اثر آن موج انفجار سبب وارد آمدن خساراتی در سطوح مختلف به ساختمان های مجاور شده است (نارنجی).

براساس اخبار منتشر شده 3 حمله موشکی ایران به وایزمن باعث شد تا علاوه بر تخریب دو ساختمان این مؤسسه، 112 ساختمان وایزمن دچار آسیب شوند که در این میان، 52 ساختمان مسکونی و 60 ساختمان آزمایشگاهی بوده اند. در بین ساختمان های صدمه دیده پنج ساختمان نیاز به بازسازی داشته و 52 آزمایشگاه تحقیقاتی و شش آزمایشگاه خدماتی نیز تخریب شدند. خسارات وارده به این مؤسسه باعث تعطیلی یک پنجم تا یک چهارم کار این مؤسسه و وارد آمدن خسارات مادی حدود 450 تا 600 میلیون دلار به آن شد.

دو ساختمان در محوطه موسسه وایزمن که به طور مستقیم هدف دو موشک بالستیک ایران قرار گرفته است (قرمز) که در اثر آن موج انفجار سبب وارد آمدن

خساراتی در سطوح مختلف به ساختمان های مجاور شده است (نارنجی).

ساختمان درحال ساخت شیمی موسسه وایزمن که هدف یک موشک بالستیک قرار گرفته است؛ محل برخورد موشک در تصویر قابل تشخیص است.

ساختمان اولمان که بخش شمالی آن هدف یک موشک بالستیک ایرانی قرار گرفته است.

نمای کلی از ساختمان اولمان در نقشه موسسه وایزمن (5)

بخش دوم: اهداف اقتصادی زیرساختی

پالایشگاه نفت حیفا

پس از حمله رژیم صهیونیستی به انبار نفت شهران در شمال تهران در تاریخ 14 ژوئن، ایران در پاسخ به این حمله هوایی در تاریخ 16 ژوئن با حمله موشکی پالایشگاه نفت حیفا را هدف قرار داد. این پالایشگاه که پیش تر تحت مالکیت گروه ICL بود، در سپتامبر 2022 به گروه پتروشیمی بازان واگذار شد. بر اساس اطلاعات سال 2024، گروه بازان 65 درصد سوخت دیزل موردنیاز حمل ونقل رژیم صهیونیستی، 59 درصد بنزین مصرفی و 52 درصد نفت سفید مورد استفاده ناوگان هوایی این رژیم را تأمین می کند.

در پی حمله ایران، حداقل سه نقطه از محوطه پالایشگاه حیفا هدف قرار گرفت و بازگشت آن به مدار فعالیت به ماه اکتبر موکول گردید. منابع عبری اعلام کردند که این حمله بین 150 تا 200 میلیون دلار خسارت به همراه داشته که تنها 48 میلیون دلار آن به عنوان پیش پرداخت از سوی صندوق غرامت تأمین شده است.

لحظه اصابت یکی از موشک های بالستیک ایران به پالایشگاه حیفا

برج های دوقلو رامات گن تل آویو

برج های دوقلوی رامات گن به عنوان یکی از چند ساختمان تجاری منطقه بورس الماس در تل آویو شناخته می شود که براساس اطلاعات موجود، در کاربری تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. در جریان حمله موشکی ایران در تاریخ 19 ژوئن، منطقه بورس الماس رامات گن و به طور خاص محدوده ای در نزدیکی برج های دوقلوی رامات گن از جمله مناطقی بود که مورد هدف موشک های ایرانی قرار گرفت. براساس گزارش های خبری منتشر شده، در اثر این حمله حداقل یک ساختمان تخریب و ساختمان های مجاور شامل برج های دوقلوی رامات گن نیز در اثر موج انفجار دچار صدمه شدند.

ناحیه هدف قرار گرفته در منطقه رامات گن در نزدیکی برج های دوقلو

بخش سوم: مناطق مسکونی

در بررسی مناطق مورد اصابت قرار گرفته توسط موشک های بالستیک ایرانی طی جنگ 12 روزه، مناطق مسکونی نیز از جمله محدوده هایی بودند که آثار برخورد در آنها مشاهده می شود. یکی از مهم ترین علت هدف قرار گرفتن این مناطق را می توان استفاده ایران از موشک های بالستیک قدیمی خود عنوان کرد؛ محدودیتی که به دلیل غیرعملیاتی شدن پایگاه های غربی ایران که به عنوان میزبان موشک های نسل جدید سوخت جامد ایران شناخته می شوند به وجود آمد و سبب شد تا ایران برای انجام حملات موشکی خود، به طور گسترده به موشک های سوخت مایع نسل قدیمی خود متکی شود. موشک های سوخت مایع ایران که به طور عمده بر پایه خانواده موشک های شهاب توسعه یافته اند و در این جنگ در نسخه های قدر و عماد به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند، به دلیل داشتن دایره خطای بیشتر به نسبت موشک های بالستیک سوخت جامد خانواده خیبرشکن و فتاح در کنار استفاده از سیستم هدایت مبتنی بر هدایت ماهواره ای GPS/GNSS، تحت تأثیر جنگ الکترونیک و اخلال سیستم ناوبری در فاز ترمینال (ورود مجدد کلاهک های RV / MaRV به جو) با خطای بیشتر مواجه خواهند شد.

خطای ذاتی موشک های بالستیک ایران در کنار استقرار برخی مناطق نظامی و امنیتی اسراییل در نزدیکی کیبوتص ها، مناطق شهری و مسکونی پرجمعیت از جمله دلایل اصابت موشک های بالستیک به مناطق مسکونی بود. جهت ارائه مثال می توان به استقرار لانچرهای پدافند هوایی ضدبالستیک اسراییل در محدوده اردوگاه رابین واقع در منطقه هاکیریا واقع در مرکز تل آویو اشاره کرد که براساس تصاویر منتشر شده مربوط به نخستین موج حمله موشکی ایران در شامگاه 13 ژوئن به تل آویو که به حداقل یک برخورد نیز انجامید، استقرار لانچرهای سیستم های پدافندی در مرکز تل آویو و در پوشش مناطق مسکونی به وضوح قابل مشاهده است.

ساختمان 11 طبقه بیت یام تل آویولحظه برخورد موشک بالستیک ایران به محدوده اردوگاه رابین واقع در تل آویو که آثار دود موجود پیش از برخورد نشان می دهد سامانه های دفاع هوایی اسراییل در محدوده مسکونی مستقر شده و درحال فعایت بوده اند.

در شب 15 ژوئن، منطقه مرکزی سرزمین های اشغالی شامل تل آویو از جمله مناظقی بود که مورد حمله موشک های ایرانی قرار گرفت. در شب 15 ژوئن بر اثر اصابت موشک های بالستیک ایران به منطقه بیت یام در جنوب تل آویو، یک ساختمان 11 طبقه به همراه یک ساختمان 4 طبقه در این محدوده مورد هدف موشک هایی ایران قرار گرفت که در اثر آن دست کم 7 نفر کشته شدند. با بررسی تصاویر ماهواره ای دریافتی از محدوده مورد هدف مربوط به تاریخ 12 جولای، می توان آثار تخریب در ساختمان های مورد اشاره را مشاهده کرد.

منطقه نِو یام بیت یام تل آویو

بخش مسکونی نو یام در منطقه ریشون لتسیون واقع در جنوب تل آویو، از جمله مناطقی بود که در شامگاه 14 ژوئن هدف حملات موشکی ایران قرار گرفت. ریشون لتسیون با جمعیتی بیش از 250 هزار نفر، تا سال 2023 پنجمین شهر پرجمعیت صهیونیست ها به شمار می رفت. بر اساس تصاویر منتشر شده از حملات موشکی 14 ژوئن ایران به این منطقه و تحلیل تصاویر ماهواره ای دریافتی در تاریخ 12 جولای، دو ساختمان در منطقه نو یام بر اثر اصابت مستقیم موشک بالستیک ایران کاملاً تخریب شده و سازه های آن ها اکنون برچیده شده است. همچنین، تصاویر خبری منتشر شده نشان می دهد که دست کم 11 ساختمان دیگر در این محدوده بر اثر موج انفجار موشک های بالستیک ایران دچار تخریب و آسیب هایی در سطوح مختلف شده اند.

لحظه برخورد موشک بالستیک ایران به محدوده اردوگاه رابین واقع در تل آویو که آثار دود موجود پیش از برخورد نشان می دهد سامانه های دفاع هوایی اسراییل در محدوده مسکونی مستقر شده و درحال فعایت بوده اند.

موشک های مورد استفاده ایران

یکی از نکات برجسته جنگ، ترکیب غیرمنتظره موشک های بالستیک ایران بود. بیشتر پرتاب ها بر موشک های سوخت مایع و نسل های قدیمی تر قدر و عماد تکیه داشت. نمونه هایی مبتنی بر شهاب-3 که خانواده قدر با کلاهک جداشونده ساده در سال 1388 و عماد با کلاهک جداشونده هدایت پذیر در سال 1394 رونمایی شد. همچنین نسخه بهینه شده دیگری در سال 1403 عرضه شد. این سامانه ها در مقایسه با نسل های مدرن مانند حاج قاسم و خیبرشکن ، جثه بزرگ تر، دقت کمتر، سرعت پایین تر و نرخ خطای بالاتری دارند و رهگیری آن ها برای دشمن ساده تر است.

این چالش در شرایطی ایجاد شد که ذخایر موشکی مدرن ایران عمدتاً در پایگاه های غربی، جنوب غربی و شمال غربی مستقر بودند و رژیم صهیونیستی بر اساس تجربیات پیشین، پایگاه های موشکی را در استان های مرزی آذربایجان غربی، لرستان، کرمانشاه و خوزستان که بیش از 10 پایگاه با ذخایر مدرن را میزبانی می کنند، بارها مورد هدف قرار داد.

هرچند بخش های زیرزمینی عمدتاً سالم ماندند، اما ورودی های آسیب دیده سبب شد که بخش های زیرزمینی محبوس بمانند. در عمل، بار اصلی حملات موشکی پس از روز چهارم به پایگاه های مرکزی و شمالی در استان های اصفهان، تهران، فارس و قزوین انتقال یافت که غالباً مجهز به موشک های بردبلند اما قدیمی تر بودند. شمار محدودی از موشک های مدرن مانند خیبرشکن2 و حاج قاسم با وسواس بالا مورد استفاده قرار گرفتند؛ این روند شامل شلیک همزمان بالستیک های سوخت مایع برای اشباع پدافند و پرتاب محدود سوخت جامدهای پیشرفته علیه اهداف خاص بود.

نقش سپر دفاع موشکی آمریکا در حمایت از رژیم صهیونیستی

در سوی دیگر شبکه ضدبالستیک رژیم صهیونیستی به شکلی بی سابقه تقویت شد. در جریان نبرد، آمریکا و رژیم صهیونیستی همکاری گسترده ای در حوزه اطلاعات، فرماندهی، عملیات و دفاع موشکی یکپارچه نشان دادند. هم زمان با کاهش ذخایر رهگیرهای صهیونیست ها در برابر حملات سنگین ایران، وابستگی تل آویو به سامانه های دفاعی آمریکا افزایش یافت. برآوردها حاکی از آن است که آمریکا برای دفاع از صهیونیست ها بیش از 230 موشک رهگیر ضدبالستیک شلیک کرد. سپر چندلایهٔ دفاعی رژیم صهیونیستی در این دوره شامل موشک های رهگیر برون جوی استاندارد-3، پیکان-3، تاد و همچنین موشک های رهگیر درون جوی پیکان-2 و استاندارد-6 بود.

هزینه ی سنگینی که ایالات متحده برای مصرف ذخایر محدود رهگیرهای بالستیک خود پرداخت کرد، نشان دهنده اهمیت نقش سپر دفاع موشکی آمریکا در حمایت از رژیم صهیونیستی بود. پشتیبانی از سامانه دفاعی پیشرفته اما محدود صهیونیست ها، به عنوان یکی از عوامل کلیدی جنگ ایران و رژیم صهیونیستی شناخته می شود، زیرا توان رهگیری صهیونیست ها در مدت کوتاهی تقریباً دو برابر شد.

برآوردها نشان می دهد رژیم صهیونیستی قادر است تا 100 موشک ضدبالستیک آرو را به طور همزمان شلیک کند؛ پرتاب گرهای متحرک و پناهگاه های بتنی در 4 سایت شناخته شده پالماخیم، عین شمر، تل شاهار و ایلات این ظرفیت را بدون نیاز به بارگذاری مجدد فراهم می سازند. ایالات متحده نیز دو سامانه ی تاد را برای پشتیبانی رژیم صهیونیستی مستقر کرد: آتشبار نخست در جنوب کریات گت پیش از پایان اکتبر 2024 و آتشبار دوم در آوریل 2025 در نزدیکی پایگاه هوایی نِواتیم استقرار یافتند. هر آتشبار تاد با 6 پرتابگر، 48 موشک رهگیر در اختیار داشته و قابلیت گسترش تا 9 پرتابگر را دارد. بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، در جریان نبرد 12 روزه بیش از 150 موشک تاد و حدود 80 موشک استاندارد-3 شلیک شد، رقمی که معادل مصرف کامل سه آتشبار تاد است.

اگرچه آثار برخورد موشک های ایرانی به سرزمین های اشغالی تحت سانسور شدیدی قرار گرفت اما برآوردهای اعلام شده حاکی از آن است که از میان حدود 574 موشک بالستیک شلیک شده توسط ایران، رژیم صهیونیستی در رهگیری حدود 200 مورد موفق بوده است.

موازنه بازدارندگی آینده به نفع ایران است

ایران در آینده نزدیک فرصت های قابل توجهی در عرصه موشکی خواهد داشت. این فرصت ها در قالب بازنگری در تاکتیک های نظامی، بازسازی زیرساخت های صنعتی مرتبط با توان موشکی، چابک سازی سامانه های موجود و ورود نسل جدیدی از تسلیحات به چرخه ی عملیاتی قابل تعریف است. این توانمندی ها با بازسازی شبکه پدافندی و نیروی پدافندی به حداکثر بازدهی خود خواهد رسید. در مقابل، بازسازی و ترمیم توان ضدبالستیک اسراییل، فرایندی پرهزینه و زمان بر خواهد بود که می تواند موازنه ی بازدارندگی را در میان مدت به نفع ایران تغییر دهد.

بر اساس اظهارات رسمی مقامات بلندپایه ایرانی از جمله دریابان علی شمخانی ، نماینده ی رهبر معظم انقلاب و دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی و محمدباقر قالیباف ، فرمانده اسبق نیروی هوایی سپاه پاسداران و رییس فعلی مجلس شورای اسلامی، ایران تا پیش از آوریل 2024 هیچ گونه تجربه ی مستقیم جنگ با رژیم صهیونیستی را نداشت.

به تبع، عملیات وعده صادق 1 نخستین تجربه ی عملیاتی ایران در مواجهه مستقیم با سامانه های پدافندی رژیم صهیونیستی محسوب می شود. در نگاه فرماندهی عالی نیروهای مسلح ایران، نتایج این عملیات اگرچه از نظر فنی ارزشمند بود، اما از منظر اثربخشی عملیاتی رضایت بخش تلقی نشد. در این عملیات بیش از 150 پهپاد و 100 موشک بالستیک به طور همزمان به سمت اهدافی در عمق سرزمین های اشغالی شلیک شد. با این حال، تفاوت چشمگیر در پروفایل پروازی این سامانه ها (شامل زمان پرواز 9 تا 10 ساعت برای پهپادها، حدود 2.5 ساعت برای موشک های کروز و تنها 12 تا 20 دقیقه برای موشک های بالستیک) موجب شد هماهنگی زمانی دقیق بین موج های حمله چالش برانگیز شود. این تجربه مستقیماً در طراحی عملیات های بعدی، یعنی وعده صادق 2 و وعده صادق3 لحاظ شد؛ به گونه ای که فرماندهی موشکی سپاه در مراحل بعدی، با استقلال تاکتیکی بیشتر و زمان بندی متوالی شلیک ها، موفق به افزایش نرخ اصابت و نفوذ به سامانه های دفاعی رژیم صهیونیستی شد.

به نظر می رسد بخش قابل توجهی از دارایی های استراتژیک ایران عمداً مورد استفاده قرار نگرفت. موشک های بالستیک دوربردی همچون سجیل، خرمشهر-3 و خرمشهر-4، پهپاد شبه کروز شاهد-238 و همچنین موشک های کروز سطح به سطح مانند ابومهدی و پاوه در زرادخانه باقی ماندند.

با توجه به عدم وجود محدودیت برد در هدف گیری عمق خاک سرزمین های اشغالی، این تصمیم نشان دهنده ملاحظات بازدارندگی و نگه داشت توان برای فازهای احتمالی بعدی درگیری است. خانواده موشک های خرمشهر، از جمله جدیدترین دستاوردهای بالستیک ایران، دارای زیرسامانه های مدرن ناوبری، سامانه های کنترل پرواز پیشرفته و طراحی بهینه برای غلبه بر سامانه های دفاع موشکی چندلایه هستند. عدم استفاده از این موشک ها در جنگ 12 روزه اخیر را می توان نشانه ای از ذخیره توان استراتژیک برای درگیری های آتی دانست.

در خلال این جنگ، شماری از تاسیسات مرتبط با تولید سوخت جامد، مواد منفجره و بخش هایی از زیرساخت های مرتبط با برنامه موشکی ایران، هدف حملات هوایی رژیم صهیونیستی قرار گرفت. پرسش کلیدی آن است که آیا این حملات قادر به مختل کردن زنجیره تولید موشک های بالستیک ایران بوده اند یا خیر؟

شواهد تصویری منتشر شده از سوی رسانه ها و منابع تحلیلی مستقل نشان می دهد که بخشی از فرایند تولید موشک های ایرانی در تاسیسات زیرزمینی و مقاوم انجام می شود، که از جمله می توان به نمایش تاسیسات خط مونتاژ موشک بالستیک دزفول در فوریه 2019 اشاره کرد. این موضوع در عمل امکان انهدام کامل زنجیره تولید موشک های ایران را با قابلیت های فعلی رژیم صهیونیستی غیرممکن می سازد. به نظر می رسد روند انتقال خطوط تولید موشک به زیر زمین در آینده با سرعت بیشتری ادامه یابد. اگرچه فرایند تولید سوخت و مواد منفجره در تاسیسات زیرزمینی می تواند بسیار چالش برانگیز باشد اما در میان مدت به نفع ایران عمل خواهد کرد.

در صورت اختلال در روند تولید، برآورد می شود ذخایر موجود ایران قادر خواهند بود چندین دور درگیری متوالی را پشتیبانی کنند. به ویژه موشک های خیبرشکن و فتاح با پیشران سوخت جامد و سرعت شبه هایپرسونیک که احتمالاً در انهدام پالایشگاه حیفا نقش داشته اند، از منظر پدافند ضدبالستیک بسیار چالش برانگیز تلقی می شوند. تخمین زده می شود که بخش قابل توجهی از این ذخایر در پایگاه های غرب ایران دست نخورده باقی مانده و هم اکنون به صورت پراکنده در نقاط مرکزی ایران استقرار یافته باشند.

در نقطه مقابل، هزینه های دفاعی رژیم صهیونیستی در یک درگیری مشابه سرسام آور و تقریباً غیرقابل تحمل برآورد می شود. هرچند آمار دقیق ذخایر موشکی صهیونیست ها محرمانه است، اما مقامات آمریکایی وضعیت آن را بحرانی توصیف کرده اند.

طبق گزارش فایننشال تایمز در 15 اکتبر 2024، رژیم صهیونیستی با خطر جدی کمبود موشک های رهگیر مواجه است. به گفتهٔ دانا استرول ، معاون پیشین وزارت دفاع آمریکا در امور خاورمیانه، مسئله مهمات رژیم صهیونیستی بسیار جدی است. همچنین مدیرعامل صنایع هوافضای رژیم صهیونیستی (IAI) اعلام کرده که خطوط تولید موشک های رهگیر به صورت سه شیفته و با حداکثر ظرفیت فعالیت می کنند تا تنها بخشی از ذخایر مصرف شده جایگزین شود.

در ایالات متحده نیز وضعیت چندان مطلوب نیست. تا سال 2025 تنها حدود 900 موشک رهگیر تالون توسط لاکهید مارتین ساخته شده که از این تعداد، 192 فروند به امارات و 50 فروند به عربستان تحویل داده شده است. از میان 658 فروند باقی مانده در اختیار آمریکا، حدود 25 فروند در رزمایش ها مصرف و نزدیک به 150 فروند در جنگ اخیر شلیک شده اند. این یعنی موجودی عملیاتی آمریکا به کمتر از 500 فروند کاهش یافته است و در عمل یک چهارم از 8 آتشبار عملیاتی آمریکا تنها معطوف به سرزمین های اشغالی شدند. آمریکا در سال جاری فقط 12 رهگیر جدید و در سال 2026 تنها 37 فروند دیگر دریافت می کند. حتی با ظرفیت کامل تولید سالانه 100 فروند، بازسازی ذخایر بیش از 18 ماه زمان می برد و ممکن است تحویل سفارش های خارجی مانند 360 فروند موشک عربستان را مختل کند.

لازم به ذکر است که سامانه ایجیس نیروی دریایی آمریکا نیز حدود 80 فروند موشک استاندارد-3 در این نبرد شلیک کرد. درحالی که تا سال 2024 تنها حدود 398 فروند از این موشک ها به نیروی دریایی آمریکا تحویل شده بود. از سال 2023 تا ژانویهٔ 2025 بیش از 400 پرتابه برای مقابله با پهپادها و موشک های کروز و بالستیک انصارالله یمن استفاده شد، این آمار شامل 120 موشک SM-2، حدود 80 فروند SM-6 و 20 تیر SM-3 و تعدادی ESSM می شود. با احتساب استفاده ی 12 تیر در عملیات وعده صادق 2 و 80 تیر در وعده صادق 3، حدود 23٪ از کل ذخایر موشک های استاندارد-3 تاکنون مصرف شدند. این موشک ها با برد 700 تا 900 کیلومتر از معدود ابزارهای دفاعی آمریکا در برابر موشک های قاره پیمای اتمی به شمار می روند.

در هرگونه درگیری آتی، درصورتی که ایالات متحده نتواند چتر پدافندی موثر خود برفراز سرزمین های اشغالی را حفظ کند، خسارات وارده به رژیم صهیونیستی چندین برابر و ویران گر خواهد شد.