در یک مطالعه علمی جدید، محققان سعی کرده اند به این سؤال پاسخ دهند که آیا میان کم خونی و مشکل های خواب در بزرگسالان ایرانی ارتباطی وجود دارد و این بررسی با نگاه دقیق به الگوهای خواب و وضعیت خونی افراد انجام شده است.

به گزارش ایسنا، کم خونی یکی از مشکل های رایج در جهان است و بسیاری از افراد بدون آن که متوجه شوند با آن زندگی می کنند. این مشکل زمانی رخ می دهد که تعداد گلبول های قرمز خون کمتر از حد طبیعی باشد یا میزان هموگلوبین پایین بیاید. هموگلوبین مولکولی است که اکسیژن را در بدن جابه جا می کند. وقتی مقدار آن کم شود، بدن به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمی کند. این کمبود اکسیژن باعث خستگی، ضعف، سرگیجه و حتی تپش قلب می شود. کمبود آهن مهم ترین عامل کم خونی است و تقریباً نیمی از موارد کم خونی در جهان به آن مربوط است. بسیاری از افراد ممکن است سال ها با درجات خفیف کم خونی زندگی کنند بی آن که بدانند ریشه مشکل های روزانه مثل بیحالی، خواب آلودگی یا کاهش تمرکز چیست. از سوی دیگر کم خونی می تواند پیامد بیماری هایی مانند اختلال های گوارشی، خونریزی های پنهان، برخی بدخیمی ها یا مشکلات تغذیه ای باشد. اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام این مشکل به دلیل اثر آن بر سلامت عمومی، قلب و عروق و کیفیت زندگی بسیار بالاست.

خواب نیز نقش اساسی در سلامتی دارد. بدن در خواب خود را بازسازی می کند و برای فعالیت های روز بعد آماده می شود. هر اختلالی در خواب می تواند بر جسم و روان اثر بگذارد. کیفیت خواب تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد. از استرس و شرایط محیطی گرفته تا بیماری هایی که شاید به ظاهر ربطی به خواب نداشته باشند. برخی مطالعات نشان داده اند که کمبود آهن می تواند عملکرد مواد شیمیایی در مغز را مختل کند. این مواد در تنظیم خواب نیز نقش دارند. همین یافته ها این پرسش را پیش می آورند که آیا کم خونی می تواند به بی خوابی، خواب آلودگی روزانه یا مشکل در به خواب رفتن منجر شود. چون خستگی و بیحالی از نشانه های شناخته شده کم خونی هستند، طبیعی است که این حالت ها می توانند الگوی خواب را به هم بریزند. در این باره بررسی هایی در برخی کشورها انجام شده بود اما اطلاعات کافی درباره جمعیت بزرگسال ایرانی وجود نداشت و همین موضوع ضرورت انجام مطالعه ای جدید را پررنگ می کرد.

در این میان، مهدیه ممیزی اربابی از مرکز تحقیقات مدل سازی داده های سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد همراه با دو همکار خود پژوهشی را درباره رابطه میان کم خونی و اختلال های خواب در میان بزرگسالان ایرانی انجام داده اند. این گروه علمی تلاش کرد الگوهای خواب و وضعیت هموگلوبین افراد را در کنار هم قرار دهد تا روشن شود آیا میان این دو عامل رابطه قابل توجهی وجود دارد یا نه.

شیوه انجام پژوهش به گونه ای بود که بتوان تصویر روشنی از واقعیت به دست آورد. داده ها از فاز اولیه یک مطالعه در منطقه شاهدیه یزد استخراج شده بودند. این مطالعه روی بزرگسالان 35 تا 70 ساله ساکن شاهدیه، زارچ و اشکذر انجام شده است و با استفاده از داده های آن، ارتباط میان کم خونی و الگوهای خواب در یک بازه زمانی مشخص بررسی شد.

نتایج این بررسی ها نشان دادند کم خونی در زنان بیشتر از مردان است. مردان کم خون خواب طولانی تر داشتند و دیرتر به خواب می رفتند. این گروه چرت روزانه بیشتری داشتند و مصرف قرص های خواب آور در میان آن ها بالاتر بود. مردان کم خون همچنین بیشتر دچار حرکت های ناخواسته پا در خواب بودند. در زنان یائسه نیز چرت روزانه در میان افراد کم خون بیشتر بود و زنان غیر یائسه کم خون هم خواب شبانه کوتاه تر و هم تأخیر بیشتری در به خواب رفتن داشتند.

پژوهش در جمع بندی خود نشان داد اختلال های خواب در افراد کم خون بیشتر دیده می شود. این یافته اهمیت توجه به علت کم خونی را بالا می برد. درمان درست کم خونی می تواند مشکلات خواب را کاهش دهد و به بهبود سلامت روانی و جسمی کمک کند. همچنین همکاری پزشکان و روانپزشکان پیش از تجویز قرص های خواب اهمیت زیادی دارد.

جزییات تکمیلی مطالعه حاکی از آن هستند که چرت های روزانه زیاد در مردان کم خون سبب تأخیر دوبرابری در خواب شب می شود و همین موضوع مصرف قرص های خواب آور را تقریباً چهار برابر می کند.

اگر ریشه کم خونی فقر آهن باشد، درمان درست آن می تواند کیفیت زندگی و خواب را بهتر کند. توجه کارکنان پزشکی به الگوهای خواب در هنگام ارزیابی بیماران و آموزش روش های بهبود خواب مانند کاهش خواب آلودگی روزانه و استفاده ایمن از روش های گیاهی می تواند به بیماران کمک کند.

قابل ذکر است مقاله علمی پژوهشی برگرفته از این تحقیق مهم در مجله علمی پزشکی جندی شاپور منتشر شده است. این نشریه وابسته به دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز است و از نشریه های فعال در رشته پزشکی در کشور محسوب می شود.