چین در یکی از دورافتاده ترین و صعب العبورترین نقاط هیمالیا، پروژه ای را پیش می برد که در صورت تکمیل، به قدرتمندترین سامانه برق آبی جهان تبدیل خواهد شد.

این طرح 168 میلیارد دلاری بر روی رودخانه یارلونگ تسانگپو در تبت ساخته می شود؛ رودی که با یک پیچ نعل اسبی عظیم موسوم به پیچ بزرگ بیش از 2000 متر افت ارتفاع را در فاصله ای کوتاه تجربه می کند.

این پروژه قرار است برق بیشتری از سد سه دره چین، که اکنون بزرگ ترین نیروگاه برق آبی جهان است، تولید کرده و نقشی کلیدی در آینده انرژی چین ایفا کند؛ آینده ای که در آن خودروهای برقی، ابررایانه ها و مدل های هوش مصنوعی به حجم عظیمی از برق نیاز دارند.

با وجود ابعاد بی سابقه و پیامدهای بالقوه منطقه ای و بین المللی، این پروژه به شدت محرمانه باقی مانده است.

اطلاعات رسمی درباره طراحی، میزان آب ذخیره شده، تعداد دقیق سدها و حتی تأثیرات زیست محیطی آن بسیار محدود است. همین فقدان شفافیت، نگرانی ها را در داخل و خارج از چین افزایش داده است.

شی جین پینگ، رهبر چین، در جریان سفر نادری به تبت در سال جاری، خواستار پیشبرد قاطعانه، نظام مند و موثر این پروژه شد؛ سفری که خود نشانه ای از اهمیت راهبردی آن برای پکن است.

کارشناسان می گویند این طرح نه فقط یک پروژه انرژی، بلکه بخشی از راهبرد امنیت ملی چین است. راهبردی که امنیت انرژی، کنترل منابع آب و تحکیم نفوذ دولت مرکزی در مناطق مرزی و اقلیت نشین را به هم پیوند می زند.

این طرح 168 میلیارد دلاری بر روی رودخانه یارلونگ تسنگپو در تبت ساخته می شود mayanming/Wikipedia

به گفته برایان آیلر، کارشناس برنامه انرژی و آب اندیشکده استیمسون در واشنگتن، این سامانه پیشرفته ترین و نوآورانه ترین پروژه سدسازی تاریخ بشر است و هم زمان پرریسک ترین و بالقوه خطرناک ترین آن ها.

طرح فعلی، بر اساس اطلاعات پراکنده و تحلیل منابع باز، شامل مجموعه ای از سدها، مخازن و نیروگاه های زیرزمینی است که با تونل هایی طولانی به هم متصل می شوند.

آب رودخانه پس از انحراف، از اختلاف ارتفاع عظیم منطقه برای تولید برق استفاده می کند و سپس دوباره به بستر اصلی بازمی گردد.

برآوردها نشان می دهد ظرفیت بالقوه این سامانه می تواند به حدود 300 میلیارد کیلووات ساعت در سال برسد که حدود سه برابر تولید سد سه دره است. اگر این رقم محقق شود این پروژه از نظر تولید برق، بی رقیب خواهد بود.

با وجود تاکید دولت چین بر این که پروژه پس از دهه ها پژوهش اجرا می شود و تدابیر ایمنی و زیست محیطی در آن لحاظ شده، جزییات این ارزیابی ها منتشر نشده اند.

حتی پژوهشگران مستقل می گویند بدون داده های شفاف، ارزیابی واقعی پیامدهای پروژه تقریبا ناممکن است.

این پروژه در یکی از حساس ترین مناطق لرزه خیز جهان اجرا می شود؛ جایی که زمین لرزه، رانش زمین و سیلاب های ناشی از ذوب یخچال ها به طور فزاینده ای غیرقابل پیش بینی شده اند.

سد جدید در صورت اتمام، معادل سه سد بزرگ دیگر خواهد بود عکس: آسوشیتد پرس

کارشناسان هشدار می دهند که هرگونه خطا در مدیریت یا طراحی می تواند پیامدهای جدی برای مناطق پایین دست داشته باشد.

رودخانه یارلونگ تسنگپو پس از خروج از تبت، وارد هند و سپس بنگلادش می شود و با نام براهماپوترا شاهرگ حیاتی میلیون ها نفر است.

در هند، برخی رسانه ها و مقام های محلی از این پروژه به عنوان بمب آبی یاد کرده اند و نگران اند که چین بتواند با کنترل جریان آب، از آن به عنوان اهرم فشار سیاسی یا نظامی استفاده کند؛ به ویژه در سایه مناقشات مرزی حل نشده میان دو کشور.

تحلیلگران معتقدند این پروژه هم زمان چند هدف را دنبال می کند: تامین برق پاک، کاهش وابستگی به زغال سنگ، پشتیبانی از توسعه فناوری های پیشرفته و تقویت کنترل دولت مرکزی بر تبت و مناطق مرزی.

به گفته ریشی گوپتا از موسسه سیاست گذاری انجمن آسیا، زیرساخت های بزرگ چین در هیمالیا به طور راهبردی در نقاط حساس مستقر می شوند.

در نهایت، آنچه این پروژه را متمایز می کند فقط مقیاس عظیم یا توان فنی آن نیست، بلکه ترکیب قدرت، انرژی و محرمانگی است.

پروژه ای که قرار است بزرگ ترین سامانه برق آبی جهان باشد، اما همچنان پرسش های اساسی درباره پیامدهای زیست محیطی، انسانی و ژئوپلیتیک آن بی پاسخ مانده است.