فرارو- نقشه های پیش بینی سامانه بارشی روز چهارشنبه 26 آذر، نشان می داد که به جز ارتفاعات، بخش های مرکزی تهران عملا از بارش محروم خواهند ماند؛ این موضوع برای بسیاری از ناظران هواشناسی غیرمنتظره بود چرا که حتی مناطقی مانند یزد و کرمان شاهد بارش برف بودند، در حالی که پایتخت خشک باقی ماند.

به گزارش فرارو، تحلیل و اعتماد به نقشه های هواشناسی نیازمند بررسی دقیق داده ها و مدل های پیش بینی است و صرفا اتکا به برداشت های سطحی می تواند تصویر نادرستی از شرایط جوی ارائه دهد. بر اساس آمار رسمی، میزان بارش تهران نسبت به سال گذشته حدود 88 درصد کاهش یافته، اما تحلیل روند بارندگی در روزهای آتی، امکان ارزیابی دقیق تر وضعیت هیدرولوژیک پایتخت را فراهم خواهد کرد.

پرسش کلیدی آن است که آیا تهران در روزهای آینده قادر به جبران این کسری بارش خواهد بود و پیامدهای کاهش ملموس بارندگی بر منابع آب و مدیریت شهری چگونه مدیریت خواهد شد.

محمد اصغری، کارشناس سازمان هواشناسی کشور و استاد دانشگاه، در گفت ‎وگو با فرارو به بررسی وضعیت بارندگی در تهران پرداخته و می گوید: خط و الگوی نقشه ها نشان می دهد که شرایط برای تغذیه رطوبت در لایه های پایین و بالای تهران و کرج فراهم نیست. به تهران اصطلاحا جزیره گرمایی گفته می شود؛ به این معنا که ابرها ممکن است شکل بگیرند، اما وقتی بارش به سطح زمین می رسد، گرمای موجود در کلانشهر باعث تبخیر سریع می شود.

محمد اصغری به فرارو می گوید: نمی توان به تمامی نقشه ها اعتماد کرد؛ برخی از آن ها دستکاری شده و فتوشاپ هستند. یک خط میانگین در نقشه ها دیده می شود که نشان می دهد ارتفاعات البرز، تهران، دامنه ها، سطح شهر، البرز، قزوین، زنجان، شمال غرب، کردستان و کرمانشاه برای سامانه جدید انتظار بارش نداشته اند و بنابراین نمی توان فقط بر تهران تمرکز کرد.

او می افزاید: نقشه ها در لایه های مختلف نشان می دهند که در این ناحیه توقع بارش ملموس نداریم؛ کمااینکه از فردا و روزهای آتی نیز بارش ها در سواحل دریای خزر کاهش خواهند یافت. بیشترین بارندگی ها در دو سوم جنوبی کشور خواهد بود و در سایر مناطق به شکل پراکنده اتفاق می افتد؛ به همین دلیل هشدار قرمز صادر شده است. در دامنه زاگرس نیز شرایط مشابهی برقرار است و امروز چهارشنبه 26 آذر، وقفه ای در بارش های هرمزگان مشاهده می کنیم.

این هواشناس می گوید: برخی افراد با نگاه به آسمان می گویند که ابرها از بین رفته و بارش ها تمام شده اند، در حالی که اینطور نیست. موج بعدی از امشب وارد کشور می شود، ابتدا از بوشهر و فارس و سپس برای روز جمعه بارش های سنگین و سیل آسا در حد هشدار قرمز در هرمزگان و کرمان پیش بینی می شود.

او می افزاید: در سیستان و بلوچستان هم وضعیت بهتر می شود، هرچند بارش ها در حد هشدار نارنجی خواهد بود. همچنین می توان به خراسان جنوبی و خراسان رضوی اشاره کرد؛ از امروز چهارشنبه 26 آذر، در رضوی بارش برف آغاز شده و سامانه روز شنبه تضعیف می شود، اما سرمای حاصل از آن ادامه خواهد داشت. این سرما از اول مهر 1404 سردترین روزهای سال در نیمه اول هفته آینده را رقم خواهد زد.

اصغری می گوید: خط و الگوی نقشه ها نشان می دهد که شرایط برای تغذیه رطوبت در لایه های پایین و بالای تهران و کرج فراهم نیست. به تهران اصطلاحا جزیره گرمایی گفته می شود؛ به این معنا که ابرها ممکن است شکل بگیرند، اما وقتی بارش به سطح زمین می رسد، گرمای موجود در کلانشهر باعث تبخیر سریع می شود. این موضوع توضیح می دهد که چرا تهران در مقایسه با مناطقی مانند اصفهان یا شیراز بارش کمتری دارد. در این مناطق، تغذیه رطوبت بهتر است و موج های بارشی قدرتمند توانایی ایجاد بارش ملموس را دارند، به همین دلیل در روزهای اخیر شاهد بارش های قابل توجه بوده ایم.

او می افزاید: در خصوص نقش آلودگی هوا در کاهش بارش، شایان ذکر است که هم اکنون شاخص آلودگی هوا در تهران زیر 100 و در محدوده قابل قبول قرار دارد؛ بنابراین در روزهای جاری، آلودگی هوا عامل موثری در کاهش بارش ها نبوده است. ممکن است در گذشته چنین ارتباطی وجود داشته باشد، اما در شرایط فعلی این موضوع صدق نمی کند.

این استاد دانشگاه می گوید: درباره تاثیر ساخت و سازهای بی رویه نیز باید گفت که منظور از این عبارت، صنعتی شدن تهران است. صنعتی شدن باعث افزایش دما و کاهش بارش در کلانشهرها شده و تنها محدود به تهران نیست؛ در سطح زمین، اثر گازهای گلخانه ای مشابه بوده و بارش ها در بسیاری از مناطق تحت تاثیر قرار گرفته اند، اما تهران شدت بیشتری از این گرما را تجربه کرده است.

اصغری می گوید: از سوی دیگر، پیش بینی های هواشناسی هرگز قطعیت کامل ندارند. به عنوان مثال، تا هفته گذشته پیش بینی سامانه ای با شدت هشدار قرمز برای بوشهر، هرمزگان و فارس امکان پذیر نبود. با توجه به تغییرات جوی و شاخص های موجود، مانند حرکت دود و جریان های هوایی، احتمال بارش در تهران در آینده دور از ذهن نیست. البته پیش بینی های بلندمدت همواره دارای خطای بیشتری هستند و دقت بالاتر در پیش بینی 24 تا 48 ساعت آینده مشاهده می شود.

او می افزاید: آمار نشان می دهد که بارندگی در تهران حدود 88 درصد کمتر از حد معمول بوده است. حتی در صورت وقوع بارش، این بارش ها تنها می توانند وضعیت را به شکل مقطعی بهبود دهند و اصطلاح جبران بارش های گذشته را فراموش کنید. مدیریت منابع و تغییر الگوی کاشت در بلندمدت، همان طور که در دیگر کشورها انجام می شود، ضروری است تا اثرات خشکسالی و کاهش بارش در تهران و اطراف آن کاهش یابد.

این هواشناس می گوید: در خصوص احتمال سیلاب، اگرچه بارش های سنگین می تواند منجر به آب گرفتگی شود، اما در زمستان جاری بارش ها به شکل برف خواهد بود و سیلاب گسترده محتمل نیست. در چند روز اخیر نیز با وجود بارش نسبتا شدید و آب گرفتگی معابر، سیلاب نداشته ایم، مگر در شرایط طغیان رودخانه ها.

او می افزاید: به طور خلاصه، تهران به دلیل جزیره گرمایی، تغذیه نامناسب رطوبت و صنعتی شدن، بارش کمتری نسبت به مناطق دیگر تجربه می کند. آلودگی هوا در شرایط فعلی تاثیری بر کاهش بارش ندارد و پیش بینی ها نشان می دهند که در روزهای آتی، سامانه های بارشی جدید در جنوب و جنوب غرب کشور فعال خواهند شد و تهران نیز احتمالا تحت تاثیر بارش قرار خواهد گرفت، اگرچه جبران کامل کم بارشی های گذشته امکان پذیر نیست. مدیریت بلندمدت و تغییر الگوی کاشت و منابع آبی برای کاهش اثرات خشکسالی ضروری است.