صنعت خودروی ایران در سال های اخیر شاهد پدیده ای عجیب و تکرارشدنی بوده است؛ برگزاری مراسم های رونمایی پرزرق وبرق، انتشار کاتالوگ های رسمی و حتی اعلام قیمت های علی الحساب، اما در نهایت تاخیرهای طولانی مدت در عرضه یا حتی مسکوت ماندن کامل پروژه. این فاصله میان "معرفی" تا "عرضه"، اعتماد عمومی بازار را نشانه رفته است.

به گزارش خودرو بانک، در لیست خودروهایی که نام برده می شود، ترکیبی از محصولات ملی، وارداتی های لوکس و خودروهای برقی دیده می شود که هرکدام به دلیلی پشت درهای کارخانه یا گمرک مانده اند. در این گزارش تحلیلی، وضعیت فنی و جایگاه بازار این خودروها را بررسی می کنیم تا ببینیم آیا ارزش انتظار را دارند یا خیر.

داستان کراس اوور آریا، به یکی از طولانی ترین سریال های مهندسی در گروه خودروسازی سایپا تبدیل شده است. این خودرو که در ابتدا قرار بود نسخه ای هاچ بک کراس از شاهین باشد، حالا به پروژه ای برای نمایش توان فنی سایپا در ارتقای قوای محرکه تبدیل شده است. بزرگترین تغییر در این پروژه، کنار گذاشتن موتور توربوشارژ 8 سوپاپ M15-TC (مشترک با شاهین دنده ای) و حرکت به سمت موتورهای مدرن تر دو لیتری میتسوبیشی یا نمونه های GDI خط DAE چین است.

سایپا آریا در آخرین نسخه های پروتوتایپ خود با موتور 2 لیتری تنفس طبیعی مجهز به تکنولوژی GDI (پاشش مستقیم سوخت) دیده شده است که توانی در حدود 150 اسب بخار و گشتاوری نزدیک به 204 نیوتن متر تولید می کند. این پیشرانه در کنار گیربکس 6 سرعته اتوماتیک AT (مبدل گشتاوری)، روی کاغذ ترکیبی به مراتب مطمئن تر و کم استهلاک تر از شاهین CVT را نوید می دهد.

نکته مثبت این تغییرات، فاصله گرفتن از دردسرهای موتورهای توربوشارژ کم حجم در شرایط بنزین ایران است. استفاده از گیربکس AT نیز تجربه رانندگی لذت بخش تری نسبت به جعبه دنده های CVT ارائه می دهد. با این حال، نکته منفی و پاشنه آشیل آریا، "کیفیت متریال داخلی" و "زمان بندی" است. پلتفرم SP100 که آریا روی آن توسعه یافته، پتانسیل خوبی دارد اما تاخیر بیش از حد در عرضه باعث شده تا طراحی داخلی و برخی المان های ظاهری آن پیش از ورود به بازار، کمی قدیمی به نظر برسند. همچنین عدم تطابق خطوط تولید با موتور جدید، هزینه های سربار پروژه را به شدت افزایش داده است.

در میان انبوهی از کراس اوورهای شهری، بایک BJ60 دیار خودرو یک استثنای جذاب محسوب می شود. این خودرو یک شاسی بلند واقعی (Body-on-frame) است که با هدف رقابت با تویوتا لندکروزر پرادو و تانک 500 طراحی شده است. دیار خودرو که سابقه همکاری طولانی (و البته پرفراز و نشیب) با بایک (BAIC) دارد، قصد داشت با این محصول قواعد بازی در سگمنت شاسی بلندهای آفرودی لوکس را تغییر دهد.

بایک BJ60 از یک پیشرانه 2 لیتری توربو به همراه سیستم هیبرید خفیف (48V) بهره می برد که خروجی آن به حدود 260 اسب بخار قدرت و 400 نیوتن متر گشتاور می رسد. گیربکس 8 سرعته اتوماتیک و سیستم چهارچرخ محرک با قفل دیفرانسیل های الکترونیکی، آن را به گزینه ای جدی برای آفرود تبدیل کرده است. نکته مثبت BJ60، تلفیق توانایی های آفرود سنگین با کابینی بسیار لوکس و پر از آپشن است که در بازار ایران رقیب مستقیم ندارد (مگر خودروهای دست دوم ژاپنی با قیمت های نجومی).

اما نکته منفی بزرگ، سابقه شرکت عرضه کننده است. دیار خودرو در گذشته با عرضه محدود و خدمات پس از فروش ضعیف محصولاتی مثل سابرینا و بایک X25، مشتریان را دچار چالش کرده بود. عرضه خودرویی در این کلاس قیمتی و فنی، نیازمند شبکه خدماتی قدرتمند است که هنوز چشم انداز روشنی از آن وجود ندارد.

برند دیپال (Deepal) که زیرمجموعه لوکس و فناورانه چانگان محسوب می شود، یکی از جذاب ترین گزینه های روی میز سایپا برای واردات است. دو مدل SL03 (سدان) و S7 (کراس اوور) محصولاتی هستند که با طراحی های رادیکال و مشخصات فنی بالا معرفی شدند. این خودروها قرار بود چهره سایپا را از یک خودروساز سنتی به یک واردکننده تکنولوژی تغییر دهند.

این خودروها در نسخه های EREV (Range Extender) یا تمام برقی معرفی شده اند. در نسخه هیبریدی دامنه افزا، موتور بنزینی نقش ژنراتور را بازی می کند و چرخ ها توسط موتور برقی با قدرتی حدود 215 تا 258 اسب بخار به حرکت در می آیند. طراحی بدنه فوق العاده آیرودینامیک و کابین مینیمالیستی با نمایشگرهای چرخشی، از نقاط قوت بارز دیپال هاست.

نکته مثبت این خودروها، تکنولوژی بسیار پیشرفته و طراحی است که دست کم 5 سال از بازار فعلی ایران جلوتر است. اما نکته منفی، قیمت تمام شده و زیرساخت است. با توجه به تعرفه ها و هزینه های جانبی، قیمت نهایی دیپال ها بسیار فراتر از قدرت خرید طبقه متوسط خواهد بود. همچنین پیچیدگی فنی این خودروها، تعمیر و نگهداری آن ها را در شبکه نمایندگی های فعلی سایپا با چالش جدی مواجه می کند.

گروه بهمن با زیربرند BM Cars سعی کرد تا سهمی از بازار خودروهای انرژی جدید داشته باشد. نتا (Neta) در مدل های U و GT و همچنین فنگون E5 به عنوان یک کراس اوور پلاگین هیبرید، در نمایشگاه ها حضور پررنگی داشتند.

نتا GT به عنوان یک کوپه اسپرت برقی، می توانست لقب اولین کوپه الکتریکی بازار ایران را کسب کند. شتاب صفر تا صد عالی و طراحی اسپرت، آن را به گزینه ای برای قشر جوان متمول تبدیل می کند. نتا U نیز به عنوان یک کراس اوور کامپکت، نقش مدل اقتصادی تر را بازی می کند. نکته مثبت نتا GT، خاص بودن سگمنت آن است؛ بازاری که کاملاً خالی است. نکته منفی، برند ناشناخته Neta در مقایسه با بی وای دی یا چانگان است. همچنین نگرانی از افت قیمت شدید خودروهای برقی چینی در بازار دست دوم، خریداران را محتاط می کند.

فنگون E5 در واقع نسخه برقی شده دیگنیتی (یا همان دانگ فنگ ix5/580) نیست، بلکه پلتفرمی مشترک با خانواده محصولات دانگ فنگ دارد. سیستم پلاگین هیبرید آن اجازه می دهد تا مسافت های کوتاه را به صورت تمام برقی طی کنید. نکته مثبت E5، کاهش مصرف سوخت بدون استرسِ تمام شدن شارژ (به دلیل وجود موتور بنزینی) است. نکته منفی، طراحی ظاهری نسبتاً محافظه کارانه و قدیمی آن در مقایسه با خودروهایی مثل دیپال یا لاماری است که ممکن است جذابیت بصری کمتری برای مشتری ایجاد کند.

فردا موتورز که با مونتاژ محصولات دانگ فنگ (T5 و SX5) جای پای خود را محکم کرد، حالا به دنبال احیای برند MG و ورود به بازار پیکاپ هاست. ام جی RX9 پرچمدار شاسی بلندهای سایک موتور است و پیکاپ فردا F70 نیز تلاشی برای سهم خواهی از بازار داغ وانت های دوکابین.

این خودرو با موتور 2 لیتری توربو و گیربکس 9 سرعته اتوماتیک، یکی از قوی ترین قوای محرکه را در بین چینی ها دارد. کابین لوکس، صندلی های خلبانی و اعتبار برند MG، از مزایای آن است. نکته مثبت: کیفیت ساخت بالاتر محصولات MG نسبت به میانگین خودروهای چینی و گیربکس مدرن 9 سرعته. نکته منفی: قیمت گذاری احتمالی بسیار بالا و بدقولی های تاریخی در عرضه محصولات MG در ایران که ذهنیت بازار را مخدوش کرده است.

پیکاپ هانتر پلاس ( کایزن F70) فردا موتورز را باید یکی از ستاره های بی چون وجرای نمایشگاه های خودرویی سال گذشته دانست که با تبلیغات گسترده و مانور روی موتور 2.4 لیتری توربوشارژ و پلتفرم مشترک با پژو لندترک، وعده تغییر معادلات بازار وانت های دو دیفرانسیل را می داد. مدیران فردا موتورز در زمان رونمایی، این محصول را رقیبی جدی برای بهمن G9 و فوتون G7 معرفی کردند و حتی صحبت از عرضه آن در نیمه اول سال بود؛ اما با گذشت ماه ها از آن رونمایی ، اکنون این پروژه در سکوتی سنگین فرو رفته و هیچ خبر رسمی مبنی بر آغاز پیش فروش یا حتی صدور مجوزهای شماره گذاری آن منتشر نشده است تا این خودرو نیز به لیست بلندبالای "رونمایی های بی پشتوانه" اضافه شود.

در انتهای لیست، دو خودروی کاملاً متفاوت قرار دارند. نیسان آریا، یک کراس اوور برقی ژاپنی اصیل و سدان مدرن برقی فورتینگ S50 EVK.

نامی خودرو با معرفی نیسان های بنزینی، امیدواری هایی ایجاد کرد اما مدل آریا (Ariya) داستان متفاوتی دارد. این خودرو یکی از پیشرفته ترین محصولات نیسان در سطح جهانی است. نکته مثبت: کیفیت ساخت ژاپنی، ایمنی فوق العاده و پرستیژ برند نیسان که قابل مقایسه با چینی ها نیست. نکته منفی: محدودیت های سقف ارزی واردات خودروهای برقی و چالش های خدمات پس از فروش یک خودروی برقی پیچیده ژاپنی در شرایط تحریم. احتمالاً این خودرو به صورت بسیار محدود و نمادین عرضه شود.

فورتینگ S50 EVK که در نمایشگاه خودرو تهران به عنوان ستاره غرفه فردا موتورز درخشید، یک سدان الکتریکی بزرگ و خوش ساخت است که با طول نزدیک به 5 متر و طراحی فوق آیرودینامیک (ضریب پسا 0.191)، پتانسیل بالایی برای رقابت با سدان های لوکس بازار داشت.

این خودرو با بهره گیری از موتور قدرتمند 160 کیلوواتی، شتاب زیر 7 ثانیه و برد پیمایشی معادل 555 کیلومتر را ارائه می دهد و لیست کاملی از امکانات رفاهی و ایمنی نظیر سطح خودرانی L2+ و نمایشگرهای بزرگ را در خود جای داده است. با توجه به قیمت جهانی رقابتی 18 تا 20 هزار دلار و سابقه همکاری موفق فردا موتورز با برند فورتینگ (سازنده T5 و لاماری)، انتظار می رفت این محصول به یکی از ارزشمندترین گزینه های برقی بازار تبدیل شود.

با این حال، علی رغم مشخصات فنی جذاب و بازخوردهای مثبت اولیه، این سدان پیشرفته پس از پایان نمایشگاه در سکوت خبری مطلق فرو رفت و اکنون هیچ نشانی از آن در برنامه های فروش فردا موتورز دیده نمی شود. با اینکه S50 EVK روی کاغذ تمام فاکتورهای یک خودروی موفق را دارد، اما به نظر می رسد چالش های واردات خودروهای برقی یا تغییر اولویت های شرکت سازنده باعث شده تا این پروژه مسکوت بماند و فعلاً خبری از عرضه، قیمت گذاری و ورود آن به جاده های کشور نباشد تا نام آن نیز به لیست طولانی خودروهای رونمایی شده اما عرضه نشده اضافه گردد.

مرور این لیست 9 گانه نشان می دهد که مشکل اصلی، ضعف در "تکنولوژی" نیست، بلکه گره های کور در "زنجیره تامین مالی" و "استانداردسازی" است. بسیاری از این خودروها (مانند دیپال و نتا) قربانی عدم تخصیص ارز به خودروهای برقی شده اند. برخی دیگر مانند آریا سایپا، در گیرودار تست های تطبیق و همولوگیشن (استانداردهای 85 گانه) زمان را از دست داده اند.

برای خریداران، استراتژی درست در مواجهه با این خودروها، "صبر توام با بدبینی" است. تا زمانی که دعوت نامه های رسمی صادر نشده و خودروها پلاک ملی دریافت نکرده اند، هرگونه پیش خرید یا برنامه ریزی روی این مدل ها، ریسک بالایی دارد. در این میان، شانس عرضه محصولاتی که پلتفرم مشترک با خودروهای در حال تولید دارند (مثل پیکاپ فردا یا آریا سایپا) بیشتر از وارداتی های تکنولوژیک و خاص مانند نیسان آریا یا نتا GT است.