با تمرکز دولت چهاردهم بر رویکرد علمی، پیشگیرانه و بین بخشی برای ترک اعتیاد، فعالیت های ستاد مبارزه با موادمخدر وارد مرحله تازه ای شده است؛ مرحله ای که از کاهش آسیب های اجتماعی تا تقویت درمان و بازتوانی و انسداد مسیرهای توزیع، دستاوردهای قابل ارزیابی را در کارنامه این دولت به ثبت رسانده است.

به گزارش ایران، در حال حاضر برنامه ملی پیشگیری در حال تدوین است که گامی محکم و راسخ در این عرصه محسوب می شود. همچنین تأمین داروهای مخدر با کشت شقایق الیفرا برای کاهش نیاز دارویی کشور از جمله این اقدامات است.

حسین ذوالفقاری، نماینده رییس جمهور و دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به اینکه برنامه ملی پیشگیری با هدف کاهش 10درصدی شیوع اعتیاد در حال تدوین است، می گوید: اجرای طرح مدیریت سوءمصرف مواد مخدر با رویکرد کاهش آسیب های اجتماعی و توسعه همکاری های بین بخشی در حال پیشرفت است. این رویکرد جدید با اصلاح قوانین، تمرکز استانی و مشارکت مردمی، مسیر چهار دهه مقابله با اعتیاد در کشور را وارد مرحله ای تازه می کند.

ذوالفقاری با اشاره به برگزاری منظم جلسات کمیته های تخصصی ستاد، می گوید: در اولین دستور جلسات دستگاه هایی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بنیاد شهید و امور ایثارگران و سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، گزارش عملکرد خود را در چهارچوب تفاهمنامه ها و تکالیف قانونی در حوزه فرهنگی و پیشگیری ارائه کردند که نشان دهنده فعال سازی ظرفیت دستگاه ها در مسیر مسئولیت پذیری مشترک است. برنامه تحولی پیشگیری، الزام قانونی و ضرورت اجتماعی به شمار می رود. بر پایه الزامات قانون برنامه هفتم توسعه، کشور مکلف است تا پایان برنامه به کاهش حداقل 10درصدی شیوع اعتیاد دست یابد. تحقق این هدف، بدون تغییر رویکردها و استفاده از ظرفیت همه دستگاه های دولتی، عمومی و مردمی ممکن نیست.

او معتقد است، ستاد مبارزه با مواد مخدر در دولت چهاردهم، با عبور از نگاه جزیره ای، در حال تدوین برنامه ملی پیشگیری با رویکرد تحولی است که قرار شده از سال 1405 اجرایی شود و تمامی اقدامات دستگاه ها ذیل اکوسیستم ملی پیشگیری از این طریق ساماندهی شود.

در مقوله پیشگیری و همچنین درمان اعتیاد آنچه این روزها به آن نیاز داریم، جلوگیری از موازی کاری هاست، چرا که در برخی موارد نهادها با موازی کاری ها جلوی پیشرفت امور را می گیرند و از سویی دیگر دسته ای از مسائل مورد غفلت واقع می شوند.

نماینده رییس جمهور و دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر در این باره توضیح می دهد: برای تحقق اهداف مشترک با یونیسف و اثربخشی آن ها در جامعه لازم است تا یک مدل همکاری بین ستاد مبارزه با موادمخدر و یونیسف تدوین شود؛ در این رابطه نیز مشکلی برای ایجاد هماهنگی بین دستگاه ها نداریم، در سطح استان ها نیز کاملاً آماده ایم تا بستر انجام اقدامات مشترک با یونیسف فراهم شود. در اجرای تدوین همکاری مشترک با یونیسف باید مشخص شود که چه اقداماتی توسط وزارتخانه ها و نهادهای مختلف اعم از وزارت ورزش و جوانان، آموزش و پرورش، دانشگاه ها، سمن ها، دست اندرکاران، اولیا و مربیان باید انجام شود. همچنین باید درباره اقدامات استانی نیز مورد به مورد برای هر استان تعیین شود که چه اقداماتی مدنظر و قابل اجراست. من به شدت با پراکنده کاری مخالفم. بعد از تدوین طرح مشترک، می توان از دستگاه های مختلف برای اجرای آن دعوت کرد و همه به انجام آن متعهد شوند.

ذوالفقاری با اشاره به دیداری که با نماینده یونیسف در ایران داشت، درباره آمادگی ستاد برای اجرای اقدامات بزرگ، مشترک و ماندگار می گوید: تجربه همکاری با یونیسف در حوزه هایی مثل فرزندپروری، پیشگیری از اعتیاد در کانون های اصلاح و تربیت، سلامت روان، توانمندسازی دختران نوجوان و آموزش سمن ها، تجربه ای موفق و قابل گسترش است.

او با اشاره به تدوین اصول راهنما و پروتکل درمان اعتیاد در کودکان و نوجوانان با همکاری یونیسف، تأکید می کند: کیفیت، ماندگاری و قابلیت انتقال تجربیات به دیگر کشورها، سه شاخص اصلی در همکاری های بین المللی است.

دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه انگیزه و مشارکت مردمی در کشور وجود دارد، می گوید: هنر حکمرانی، فراهم سازی بستر استفاده از این ظرفیت هاست. به همین منظور، تدوین یک مدل مشخص همکاری با یونیسف در سطح ملی و استانی در دستور کار قرار گرفته است تا نقش هر دستگاه، نهاد، سمن و استان به صورت دقیق مشخص شود.

گویا بساط درمان اجباری اعتیاد جمع شده و ستاد راهکارهای مؤثرتری برای دوری معتادان از مواد مخدر در نظر گرفته است.

به اعتقاد ذوالفقاری تجربه نشان داده است که درمان اجباری نه تنها در کاهش اعتیاد مؤثر نبوده، بلکه به طرد اجتماعی بیماران و اتلاف منابع عمومی منجر شده است.

او می گوید: موافقت رییس جمهوری با اجرای طرح مدیریت سوءمصرف مواد مخدر با رویکرد کاهش آسیب های اجتماعی ما را به هدف مورد نظر نزدیک تر می کند. در این طرح، مصرف کنندگان مواد مخدر در چهار گروه طبقه بندی می شوند و برای هر گروه، پروتکل متفاوتی شامل درمان، کاهش آسیب یا مدیریت مصرف تدوین خواهد شد. با این اوصاف تکرار می کنم که طرح تحول درمان معتادان توسط یک سازمان قابل جمع شدن نیست. این طرح راهبردی و ملی است و باید با عقل جمعی به آن نگریسته شود. ارزیابی ما این است که در این طرح 2 تا 2میلیون و 500 هزار نفر تحت پوشش قرار بگیرند.

ذوالفقاری اصلاح ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر را یکی از محورهای اصلی تحول می داند و توضیح می دهد: اعتیاد یک بیماری و پدیده اجتماعی است و نباید با نگاه کیفری و حذفی با آن برخورد شود. هدف ما، حمایت از بیماران، جلوگیری از طرد اجتماعی و کاهش آسیب به جامعه است.

خبر کاشت خشخاش در ایران چندی پیش در شبکه های مجازی واکنش های زیادی به همراه داشت. ذوالفقاری با اشاره به حاشیه های ایجاد شده درباره کشت خشخاش می گوید: هیچ گونه بحثی درباره کشت آزاد خشخاش مطرح نیست. پیشنهاد فنی دولت، کشت شقایق الیفرا تحت نظارت کامل و در چهارچوب پروتکل های بین المللی است که می تواند تا 90 درصد نیاز دارویی کشور را تأمین کند. البته این گیاه توسط کشاورزی قابل استحصال نیست و این جایگاه نیازمند مدیریت دقیق و البته نظارت سخت گیرانه و جلوگیری از هرگونه برداشت نادرست است. این در حالی است که فقط یک مجوز تحقیقاتی برای یک شرکت صادر شده تا امکان تولید داروی مخدر از طریق شقایق الیفرا بررسی شود و این اقدام هیچ ربطی به آزادسازی کشت خشخاش ندارد.

شکی نیست که اساس کار در مبارزه با هر آسیبی به ویژه موادمخدر، پیشگیری است؛ به گفته ذوالفقاری، پیشگیری نیازمند تغییر نگاه در خانواده، مدرسه، دانشگاه و جامعه است. ستاد مبارزه با مواد مخدر در حال طراحی شبکه ای چندلایه از مشارکت های مردمی، سمن ها و نهادهای اجتماعی است که با الهام از تجربه های موفق ملی، به ویژه در مدیریت بحران ها، شکل می گیرد. دولت چهاردهم مصمم است با نگاه انسانی، علمی و مشارکتی، مسیر چهار دهه گذشته را اصلاح کرده و تحولی پایدار در مدیریت پدیده اعتیاد در کشور رقم بزند.

قرار است مراکز ماده 16 (ترک اجباری) به مراکز امید و زندگی تغییر نام پیدا کنند.

سلیمان عباسی مدیرکل درمان ستاد مبارزه با موادمخدر در سی و هفتمین جلسه کمیته کشوری هماهنگی مراکز ماده 16 قانون مبارزه با موادمخدر با بیان این مطلب گفت: در بحث معتادان متجاهر دستگاه های متولی اعم از پلیس، بهزیستی، وزارت کشور و … درگیر هستند که باید برای اصلاح ساختار آن راهکار اساسی پیدا کنیم و اگر دچار مشکل قانونی هستیم، مشکل قانونی را برطرف کنیم. او توضیح داد: در بحث جمع آوری معتادان متجاهر موضوع مهم غربالگری وجود دارد که در این رابطه نیز جلسه اختصاصی تشکیل خواهیم داد.

در این جلسه فرآیندها و پروتکل ها مشخص و غربالگری اصلاح می شود تا معتادان متجاهر به مراکز امید و زندگی بروند و در آنجا نگهداری شوند. یک نقشه جامع درباره مراکز امید و زندگی در حال طراحی است که تمام موارد اعم از سم زدایی، درمان، توانمندسازی، اشتغال و اسکان در این مراکز برنامه ریزی شده و قرار است در تمام مراکز ماده 16 (امید و زندگی) اجرایی شود.

قرار است در مراکز امید و زندگی کارگاه هایی تأسیس شود و مددجویان در آنجا مشغول کار شوند تا هم منبع درآمدی برای آن ها و هم خود مراکز باشد. البته بعضی از معتادان متجاهر دارای خانه و محل اسکان هستند و بعضی نیز جایی برای اسکان ندارند که در این مراکز محل اسکان برای آن ها تعبیه خواهد شد. معتادان متجاهر نباید دوباره وارد چرخه اعتیاد و تجاهر به آن شوند. با احداث مراکز امید و زندگی به دنبال عدم تکرار این چرخه هستیم، بعضی افراد به هیچ عنوان بهبود پیدا نمی کنند که مشمول طرح مدیریت مصرف خواهند شد. بعضی از افراد نیز به عنوان مجرم شناخته شده که به زندان خواهند رفت.

او با اشاره به نبود مراکز ماده 16 در برخی از استان ها، گفت: در بحث ایجاد مراکز یا افزایش ظرفیت آن ها اقداماتی در دستور کار قرار داده ایم. باید مساحت زمین و مالک آن مشخص شود و اگر مالک زمین مشخص نباشد دیگر مجوزی برای احداث مرکز صادر نخواهیم کرد. استانداران مکلف شده اند مالک و متولی زمین را مشخص کنند.

درصددیم شهرداری ها متولی مراکز ماده 16 (مراکز امید و زندگی) شوند که البته منوط به طرح در جلسه ستاد مبارزه با موادمخدر و تصویب در آن جلسه به ریاست رییس محترم جمهوری است. ما به دنبال این هستیم که مراکز امید و زندگی خودکفا شوند. به طور مثال بیمارستان ها به لباس یکبار مصرف نیاز دارند، قرار است در این مراکز کارگاه هایی برای تولید البسه یکبار مصرف احداث شود. با احداث این کارگاه ها، این مراکز به سمت خودکفایی می روند و کمتر بودجه دولتی دریافت خواهند کرد. در این مراکز اولویت اول بر درمان است، می خواهیم این افراد را به تناسب وضعیتشان مشغول به کار کنیم یعنی این افراد رها نشوند تا مجدد در چرخه اعتیاد قرار بگیرند.

دولت به این نتیجه رسیده که مراکز ترک اجباری و ترک اعتیاد به اجبار راهکار درستی نیست و قرار است راهکارهای جدیدی برای درمان معتادان در نظر گرفته شود. فرزاد، 39ساله یکی از کسانی است که ترک اجباری روی او اصلاً جواب نداده، او می گوید: روزی که ما را دستگیر کردند و به غربالگری بردند، اصلاً نمی پرسیدند چه موادی مصرف می کنیم، شیشه می کشیم یا مورفین. کیت که مثبت می شد، یکراست می بردند کمپ و به همه هم متادون می دادند. وقتی متادون می دهند، انگار فقط می خواهند مدت زمانی دور از جامعه باشی.

ما صبح بیدار می شدیم متادون را می خوردیم و هیچ کار مفیدی در طول روز انجام نمی دادیم. تعداد زیادی معتاد را داخل یک سوله جا می دادند و حتی یک ساعت کار مفید انجام نمی دادیم. خیلی ها بعد از بیرون آمدن از مرکز ضعیف می شوند. من خودم وقتی از کمپ بیرون آمدم بلافاصله مواد زدم، بقیه هم همین طور بودند، هیچ کسی را ندیدم که از چنین مراکزی بیرون آمده و سالم باشد. همه بعد از بیرون آمدن دوباره مصرف می کنند.