یک مطالعه جدید که روی موش ها انجام شده، سازوکارهای قابل توجهی را آشکار کرده است که نشان می دهد بدن چگونه با آسیب های سلولی مقابله می کند؛ فرآیندی که هم در پیری و هم در شکل گیری سرطان نقشی اساسی دارد. با افزایش سن، آسیب های سلولی به تدریج سلول ها را تضعیف کرده و عملکرد طبیعی آن ها را مختل می کند. در مورد سرطان، سلول های معیوب یا ترمیم نشده می توانند منجر به رشد کنترل نشده و تشکیل تومور شوند.

این پژوهش پیوند شگفت انگیزی میان از دست رفتن رنگدانه های مو و مکانیسم هایی را نشان می دهد که می توانند از بروز سرطان های کشنده جلوگیری کنند.

در قلب این کشف، سلول های بنیادی ملانوسیتی قرار دارند. این سلول ها در عمق فولیکول های مو مستقر هستند و به عنوان مخزنی برای ملانوسیت ها عمل می کنند؛ سلول هایی که مسئول تولید رنگدانه و تعیین رنگ مو و پوست هستند.

در شرایط طبیعی، سلول های بنیادی ملانوسیتی از طریق بازسازی چرخه ای، سلول های تولیدکننده رنگدانه را تجدید می کنند؛ فرآیندی که شامل مراحل متوالی فعالیت، استراحت و نوسازی است و با چرخه طبیعی رشد و ریزش مو هماهنگ می شود. این مکانیسم باعث می شود که در بیشتر سال های زندگی، موها رنگ طبیعی خود را حفظ کنند

اما سلول های بدن هر روز در معرض آسیب به دی ان ای قرار دارند؛ آسیب هایی که می توانند ناشی از پرتوهای فرابنفش، مواد شیمیایی یا حتی فرآیندهای طبیعی متابولیسم سلولی باشند. این آسیب ها هم در پیری و هم در افزایش خطر سرطان هایی مانند ملانوم به عنوان نوعی سرطان پوست نقش دارند.

این مطالعه جدید نشان می دهد زمانی که سلول های بنیادی ملانوسیتی دچار آسیب به دی ان ای، چه اتفاقی رخ می دهد. در چنین شرایطی، این سلول های بنیادی ممکن است وارد فرآیندی به نام سنودیفرنشیایشن/senodifferentiation شوند.

به طور خلاصه، این بدان معناست که سلول های بنیادی به طور برگشت ناپذیر به سلول های رنگدانه ای بالغ تبدیل شده و سپس میمیرند و از مخزن سلول های بنیادی حذف می گردند. نتیجه این فرآیند، ظهور تدریجی موهای سفید است.

محققان دانشگاه توکیو، خاطرنشان کردند: این فرآیند که با فعال شدن مسیر p53-p21 هدایت می شود، منجر به خاکستری شدن مو می شود و به طور موثر در برابر ملانوما، نوعی سرطان پوست، حفاظت ایجاد می کند.

این مکانیسم محافظتی به طور دقیق توسط مسیرهای پیام رسانی درون سلولی تنظیم می شود. حذف این سلول های بالغ از جمعیت سلول های بنیادی مانع از تجمع و گسترش جهش های ژنتیکی یا آسیب های دی ان ای می شود که در غیر این صورت می توانستند به سرطان منجر شوند.

به بیان دیگر، هر تار موی سفید می تواند نمادی از یک فداکاری سلولی باشد، سلولی که ترجیح می دهد کنار برود تا به یک سلول سرطانی تبدیل نشود.

همه انواع آسیب ها به دی ان ای این مسیر محافظتی را فعال نمی کنند. در آزمایش ها، پژوهشگران سلول های بنیادی ملانوسیتی موش ها را در معرض عوامل سرطان زای قوی و همچنین پرتوهای فرابنفش قرار دادند. نکته قابل توجه این بود که در این شرایط، سلول های بنیادی ملانوسیتی به طور کامل فرآیند تمایز را نادیده گرفتند و در عوض، سیگنال های منتشره از بافت های اطراف، باعث شدند این سلول های آسیب دیده همچنان به تقسیم و تکثیر ادامه دهند، با وجود آنکه دی ان ای آن ها دچار نقص شده بود.

این وضعیت، محیطی مناسب برای شکل گیری ملانوم یا همان تومور پوستی ایجاد کرد. دانشمندان از این پدیده با عنوان سرنوشت های متضاد یاد می کنند؛ وضعیتی که در آن یک جمعیت واحد از سلول های بنیادی می تواند بسته به شرایط، دو مسیر کاملا متفاوت را طی کند.

این یافته ها موهای سفید و ملانوم را نه به عنوان دو پدیده بی ارتباط، بلکه به عنوان دو روی یک فرآیند تکاملی قدیمی بازتعریف می کنند؛ فرآیندی که هدف آن ایجاد تعادل میان نوسازی بافت ها و پیشگیری از سرطان است.

پیری به خودی خود محافظی در برابر سرطان نیست، بلکه پیامد جانبی یک مکانیسم دفاعی است که سلول های پرخطر را حذف می کند. در مقابل، زمانی که این مکانیسم های کنترلی مختل شوند یا تحت تاثیر عوامل سرطان زا قرار گیرند، خطر ابتلا به سرطان افزایش می یابد. این موضوع می تواند توضیح دهد که چرا با افزایش سن، احتمال بروز سرطان بیشتر می شود.

البته باید تأکید کرد که بخش عمده این یافته ها بر اساس آزمایش های انجام شده روی موش ها به دست آمده است. بنابراین، برای تعیین اینکه آیا سلول های بنیادی ملانوسیتی انسان نیز به همین شیوه عمل می کنند یا نه، به پژوهش های بیشتری نیاز است. تفاوت های زیستی میان گونه ها و پیچیدگی های سبک زندگی و ژنتیک انسان باعث می شود ارتباط میان موهای سفید و خطر سرطان همچنان موضوعی پیچیده باقی بماند.

با این حال، این کشف افق های تازه ای را در پژوهش های سرطان و سالمندی می گشاید. درک سیگنال هایی که سلول های بنیادی را به تمایز یا تکثیر پرخطر سوق می دهند، می تواند در آینده به توسعه درمان هایی منجر شود که دفاع های طبیعی بدن را تقویت کرده و احتمال ابتلا به سرطان را با افزایش سن کاهش دهد.

منبع: یورونیوز