عباس عبدی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: ابتدا بگویم که موافق افزایش قیمت حامل های انرژی نیستم. بیش از دو دهه است که با سیاست های جاری در مورد انرژی قاطعانه مخالفم، هم از نظر اقتصاد سیاسی و هم از نگاه اقتصادی. در واقع مخالف قیمت گذاری هستم و این را به زیان کشور و اقتصاد و مهم تر از همه به زیان فقرا می دانم. بنابراین معتقدم که به جای همه اینها بهتر است سهم همه مردم ایران (بدون استثنا) از حامل های انرژی به خودشان داده شود و به کلی قیمت گذاری این حامل ها از دستور دولت و حکومت خارج شود. حتی بالاتر از آن معتقدم کل منابع نفت و انرژی باید از حکومت و دولت منتزع و به مردم داده شود. اگر از این شهادتنامه اولیه بگذریم، پرسش این است که آیا رابطه ای میان افزایش قیمت بنزین و اعتراضات عمومی وجود دارد؟ پاسخ به این مساله اهمیت زیادی دارد. خلاصه پاسخ بنده این است که هیچ رابطه ای علّی میان آنها وجود ندارد.

علل و دلایل اعتراضات چیزهای دیگری است که در موضوعی عمومی و حساس مثل افزایش قیمت کالایی فراگیر به ویژه بنزین خود را نشان می دهد و اگر آن علل زمینه ای نباشد، هیچگاه اتفاق خاصی رخ نخواهد داد. این تصور باطل است که با افزایش بنزین همه کالاها گران خواهند شد. الان 6 سال است که بنزین به قیمت جاری ثابت است، ولی شاخص تورم حدود 10 برابر شده است در واقع قیمت واقعی بنزین یک دهم شده است ولی رشد قیمت ها با سرعت ادامه دارد. چرا؟ برای اینکه ماشین چاپ پول و تولید نقدینگی با سرعت هر چه تمام تر در حال کار است. از عجایب است که اغلب سیاستگذاران مهم ایران درکی از مفهوم رابطه نقدینگی و تورم ندارند. کسی که این رابطه را نفهمد، حتی قابل گفت وگو هم نیست. به نوعی انکار بدیهیات است.

درباره کم و کیف این رابطه و حواشی آن می توان حرف زد ولی اصل این رابطه قابلیت گفت وگو هم ندارد. بنابراین افزایش قیمت را باید در همین قالب علمی دید و نه افزایش قیمت بنزین. پس چرا با افزایش قیمت بنزین شاهد اعتراضاتی بوده ایم، به ویژه در سال 1398 که خسارات فراوانی هم زد؟ اول اینکه موارد زیادی بوده که افزایش چشمگیر قیمت رخ داده، ولی کوچک ترین اعتراضی هم نشده است. در سال 1359 قیمت ها سه برابر شد، در سال 1369 حدود 66 درصد اضافه شد..

در سال 1377 و 1378 بیش از 100 درصد اضافه شد در سال 1393 بیش از 40 درصد اضافه شد و... در هیچ کدام از آنها اتفاقی رخ نداد. تا آنجا که به یاد دارم، به جز سال های 1374، 1387 و 1398 در موارد دیگر واکنشی نبوده است. افزایش قیمت اخیر هم که اصلا جدی نبود و اهمیتی نداشت. علت های دیگری برای اعتراضات وجود داشته است. ضمن اینکه اگر همزمان با اجرای افزایش قیمت بنزین ، شاهد رشد قیمت ها بوده ایم، مربوط به امور دیگر است و این رشد قیمت همیشگی بوده. اگر توجه کنیم قیمت بنزین در دوره 8 ساله خاتمی برای 7 مرتبه افزایش یافت و هیچ واکنش اعتراضی هم نداشت، زیرا شکاف دولت و مردم در آن زمان دیده نمی شد.

تورم هم متعارف بود، اطمینان مردم از سلامت در مخارج دولت در حد قابل قبولی بود. در سال 1375 قیمت بنزین 100 ریال بود، در سال 1384 که دولت به نفر بعدی تحویل داده شد، 800 ریال بود، یعنی 8 برابر. البته در سال 1374 مساله فرق می کرد. سیاست های نادرست آقای هاشمی که در حوزه ارز خود را نشان داد و مشکلات خارجی آن دولت موجب تغییر در قیمت ارز شد و تورم را در دو سال 1373 و 1374، جمعا به 100 درصد رساند، بی اعتمادی مردم به دولت در خصوص هزینه ها هم اضافه شد، به علاوه رقابت های درون حکومتی موجب شد که مردم در این سال به راحتی معترض شوند. اتفاقات شیراز، مشهد، اسلامشهر و... مربوط به این دوره است. در سال 1387 نیز کمابیش همین نگاه در جامعه وجود داشت.

در سال 1398، به علت شکاف شدید درون ساختار قدرت که علیه روحانی بسیج شده بودند، به علاوه تورم ناشی از تحریم ها و فقدان چشم انداز نسبت به آینده و از همه بدتر شکاف میان مردم و ساختار، جملگی موجب شد که بدترین اعتراضات که زیان فراوانی داشت رخ بدهد. بنابراین بنزین نه مساله بلکه بهانه بوده است. بهانه ای مناسب؛ چون کالایی است که از حیث در برگیری و ساختار فروش آن در مراکز معین و دولتی بودن کالا و... ظرفیت مناسبی برای تبدیل شدن به زمینه اعتراض و بروز کنش جمعی است. عدم طرح درست مساله موجب حل نشدن آن می شود. اگر سیاستگذاران گمان کنند که افزایش قیمت بنزین موجب اعتراض مردم می شود، پس برای جلب رضایت مردم، آن را افزایش نمی دهند. در حالی که این غلط است.

اعتراض مردم ریشه های دیگری دارد و در حال متراکم شدن است. با تثبیت قیمت بنزین می کوشند که بهانه به دست مردم ندهند، ولی سرچشمه نارضایتی را خشک نمی کنند، در نتیجه نارضایتی بیشتر می شود و دیر یا زود بهانه خود را برای اعتراض به دست می آورند. راه حل، قیمت گذاری و جلوگیری از تعادل قیمتی نیست. راه حل جلوگیری از افزایش نقدینگی و کوشش برای افزایش بهره وری و تولید است. دولت ها برای جلوگیری از بحران و نارضایتی، اقدام به افزایش دستمزدها و هزینه های دولتی می کنند، ولی برای این کار پولی ندارند، بلکه با چاپ پول و بی ارزش کردن پول ملی در یک دور خطرناک می افتند و البته رشد تورم بر چاپ پول پیشی می گیرد. چاپ پول راه حل نیست، بلکه ریشه بحران است. باید دست از سر قیمت ها برداشت، فقط کافی است نقدینگی را مهار کرد.

در حالی که الان برعکس است؛ نقدینگی را رها کرده اند و به اقدام غیرموثر مهار قیمت ها پرداخته اند. واقعا برای توصیف وضعیت ساختار ایران هیچ چیز بهتر از این نیست که بگوییم بنزین و گازوییل تقریبا رایگان عرضه می شوند. البته دولت این حاتم بخشی را از جیب ملت می کند و نه از جای دیگر، و این همان فریب بزرگی است که در پس این گونه سیاست ها وجود دارد. دولت همه امتیازات و حاتم بخشی های نادرست را از جیب ملت خرج می کند.