سال هاست تحریم ها، پا روی گلوی مردم گذاشته و معیشتشان را تحت تأثیر قرار داده است. در این میان اما کمتر کسی از تأثیر همین تحریم ها روی تجهیزات پزشکی سخن می گوید؛ تجهیزاتی که به صورت مستقیم با جان بیمار سروکار دارد و می تواند حیاتشان را تهدید کند.

به گزارش شرق، درحالی که مهندسان پزشکی کشور از خرابی تجهیزات پزشکی و فقدان گارانتی کشورهای اروپایی به دلیل تحریم ها گلایه دارند، راهکار کمیسیون بهداشت و درمان مجلس برای بهبود شرایط، استفاده کمتر از تجهیزات پزشکی است.

سازمان غذا و دارو نیز اعتراف می کند فعال شدن مکانیسم ماشه هرچند از نظر حقوقی شامل اقلام بشردوستانه و پزشکی نمی شود، اما در عمل می تواند از طریق ایجاد محدودیت های بانکی، بیمه ای و حمل ونقل، روند واردات تجهیزات پزشکی را با مشکل مواجه کند. از سوی دیگر، وضعیت برای تولیدکنندگان داخلی هم چندان مناسب نیست.

مهندسان پزشکی که برای حل مشکل واردات تجهیزات پزشکی سعی کردند روی پای خود بایستند و دست به تولید اقلام مصرفی و تجهیزات پزشکی بزنند، با انباشت مطالباتشان از بیمارستان ها مواجه شده اند که موتور تولیدشان را متوقف و امیدشان برای تزریق پول به جریان تولیدات خالی را تبدیل به ناامیدی کرده است.

تحریم ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر تجهیزات پزشکی در ایران تأثیر گذاشته است. به شکل مستقیم می توان به واردنکردن دستگاه هایی مثل سنگ شکن کلیه اشاره کرد. تجهیزات این چنینی به دلیل داشتن قطعاتی که می توان از آن در صنایع هسته ای استفاده کرد، تحریم شده اند. به شکل غیرمستقیم نیز اثرات تحریم ها خودش را در فرسودگی تجهیزات پزشکی و نبود نمایندگی و قطعات، نشان می دهد.

برای مثال نمایندگی زیمنس که بسیاری از دستگاه های ام آرآی و سی تی اسکن در ایران از این برند هستند؛ سال هاست در کشور ما نمایندگی ندارد و قطعات آن نیز موجود نیست.

یکی از استادان مهندسی پزشکی که در بیمارستان های بزرگ کشور نفوذ دارد و نخواست نامش در گزارش بیاید، از پدیده بحرانی ورشکستگی بیمارستان ها می گوید: خیلی از بیمارستان ها عملا ورشکست شده اند. در حقیقت جز برخی موارد مصرفی مثل، نخ بخیه، چسب پانسمان، گاز استریل و… که جزء ملزومات بیمارستانی هستند، توانایی خرید و پرداخت سایر تجهیزات پزشکی را ندارند .

او بدهی زیاد بیمارستان ها را از اثرات غیرمستقیم تحریم ها می داند و می گوید: با اعمال تحریم های بیشتر، نفت سخت تر فروش می رود و بودجه بیمارستان های دولتی که از نفت می آید کاهش پیدا می کند؛ بنابراین سلامت به اولویت آخر می رسد .

یک فرد آگاه به نقل از یکی از تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی نیز می گوید: بدهی بیمارستان ها به تولیدکنندگان بسیار بالاست و اصلا توان پرداختی ندارند، مثلا یکی از تولیدکنندگان 300 میلیارد تومان از یک بیمارستان بدهی دارد و بیمارستان می گوید پول نداریم .

او ادامه می دهد: در خوش بینانه ترین حالت، بیمارستان ها به جای پول، اوراق بهادار به تولیدکننده می دهند که بعد از چند سال نقد می شود. در این شرایط، تولیدکننده مجبور می شود این اوراق را با واسطه بفروشد .

این فرد آگاه در این مورد مثالی می زند: یکی از تولیدکنندگان خرد را می شناسم که 10 میلیارد اوراق را شش میلیارد فروخت و سه میلیارد تومان ضرر کرد. باید بدانید این بهترین حالت رسیدن به پول در بیمارستان های دولتی است و از پول نقد خبری نیست .

بیمارستان فقط حقوق پرسنل را پرداخت می کند ؛ این را یک تولیدکننده تجهیزات پزشکی می گوید و ادامه می دهد: به واسطه یکی از دوستان متوجه شدم حجم زیادی پول به حساب دانشگاه علوم پزشکی واریز شده اما فقط توانستند حقوق پرسنل دانشگاه را پرداخت کنند و هیچ تسویه حسابی با تولیدکنندگان نکردند. وضعیت بسیار خطرناک و غیرقابل تحمل است. این حجم از سوءمدیریت، دامن همه فعالان حوزه تجهیزات پزشکی کوچک و بزرگ را گرفته و تمام کسب وکارهای این حوزه با خطر ورشکستگی روبه رو هستند .

درحالی که بیمارستان ها پول تولیدکنندگان را نمی دهند و نمایندگی و قطعات تجهیزات پزشکی در دسترس نیست، مهندسان پزشکی راهکارهای جدیدی برای خدمت به بیماران یافته اند. این را مهندس پزشکی یک بیمارستان بزرگ دولتی می گوید: بیشتر از هفت سال است قطعات پزشکی نداریم و ارتباط مان با نمایندگی ها قطع است. باید بگویم وضعیت از فرسودگی تجهیزات پزشکی گذشته، اما تیم مهندسان پزشکی بیکار نمانده اند، هر طور شده تجهیزات را تعمیر می کنند، داخل لامپ سیالیتیک اتاق عمل ال ای دی گذاشتند و حتی با راه حل های ابتکاری، هم زمان به 20 تخت در زمان کرونا اکسیژن رساندند. اما تا چه زمان و تا کجا می توان با این روش ها جان بیماران را نجات داد؟ .

نگاتیو دستگاه MRI نداشتیم و روی کاغذ شومیز، نتایج را چاپ می کردیم ؛ این را یک فرد مطلع در زمینه تجهیزات پزشکی می گوید. او هم نخواست نامش در گزارش بیاید: چند سال پیش و با بازگشت تحریم ها اوضاع تجهیزات پزشکی وخیم شد و با مشکلاتی از این قبیل روبه رو شدیم که روند درمان بیمار را با مشکلات زیادی روبه رو کرد. امیدواریم اوضاع از این بدتر نشود و به شرایط اضطراری تر دچار نشویم .

حالا سؤال این است که این بحران چگونه سلامت و جان مردم را هدف قرار می دهد؟ عطیه یک سالی است همسرش را از دست داده و در این مورد بیمارستان را مقصر می داند و توضیح می دهد: همسرم به سرطان مبتلا شد و برای درمان مجبور به پرتودرمانی شدیم. اما پرتودرمانی روی او هیچ اثری نداشت و حالش بد و بدتر شد تا فوت کرد. همین بیماری را یکی دیگر از اقوام در شهر دیگری داشت و با پرتودرمانی درمان شد .

عطیه معتقد است دستگاه پرتودرمانی بیمارستان خراب بود و علت مرگ شوهرش همین است؛ اتفاقی که دور از ذهن هم به نظر نمی رسد. او می گوید: حتما این موضوع را در دادگاه ها پیگیری می کنم .

یکی از استادان علوم پزشکی مشهد هم دراین باره می گوید: اوضاع دستگاه های درمانی در بسیاری از بیمارستان ها افتضاح است. چندی پیش متوجه شدیم یکی از دستگاه های پرتودرمانی مشکل دارد و به بیمار به اندازه کافی پرتو نمی رسد و روند درمانی اش را مختل کرده است .

یک پاتولوژیست هم در تأیید این صحبت ها توضیح می دهد: در آزمایشگاه ها همین مشکل دیده می شود. در برخی موارد دستگاه ها دچار فرسودگی است یا بسیاری از کیت های آزمایشگاهی کیفیت مناسبی ندارد، بنابراین تشخیص پزشک دچار خطا می شود، داروی اشتباه تجویز می کند و درمان بیمار با مشکل مواجه می شود و سلامتی اش به خطر می افتد .

بابک نیکومرام ، عضو انجمن جراحان عمومی ایران، درباره وضعیت تجهیزات پزشکی کشور توضیحات بیشتری می دهد. او می گوید: ما امروز در بسیاری از مراکز درمانی و آموزشی کشور، به تجهیزات مدرن و استانداردهای روز دسترسی داریم و این واقعیت نباید نادیده گرفته شود. حتی برخی از بیمارستان های خصوصی درجه یک، با سرمایه مستقیم سهام داران و هیئت مدیره خود، تجهیزات بسیار مدرن و با کیفیت بالا خریداری کرده اند و از نظر تکنولوژی کمبود جدی ندارند .

او اما ادامه می دهد: نکته اینجاست که همین مراکز پیشرو نیز در مدل تعرفه گذاری دستوری امروز، با چالش مواجه شده اند؛ زیرا قیمت گذاری فعلی هزینه واقعی خرید، نگهداری، سرویس و نوسازی دوره ای دستگاه های های تِک را پوشش نمی دهد. در کنار این واقعیت، نمی توان نادیده گرفت که برخی مراکز، به ویژه آن هایی که یارانه دولتی ندارند، به دلیل فشار اقتصادی و امکان محدود بازگشت سرمایه در نوسازی به موقع تجهیزات عقب می مانند .

عضو انجمن جراحان عمومی ایران در ادامه توضیح می دهد: نکته مهم این است که عدد واحدی برای عمر مفید تجهیزات پزشکی وجود ندارد. اما طبق مطالعات معتبر در آمریکا و کره جنوبی، متوسط عمر بسیاری از دستگاه های پرریسک جراحی، حدود 10 تا 16 سال است. وقتی عمر دستگاه از این بازه بیشتر شود، الزاما خطر زیادی جان بیمار را تهدید نخواهد کرد اما احتمال افت کارایی دستگاه یا خطای ناگهانی آن بیشتر می شود. زمانی که ابزار جراحی در نقطه ایدئال نباشد، کنترل بافت، دقت، زمان عمل و ایمنی برای جراح، به طور مستقیم تحت تأثیر قرار می گیرد. اگرچه جراحان با تجربه تلاش می کنند این خطر را کاهش دهند، اما قطعا تجهیزات به روزتر، امنیت جان بیمار را بیشتر تأمین خواهد کرد .

به عقیده او، مسئله اصلی امروز، نبود یک سیاست پایدار و مبتنی بر داده برای چرخه نوسازی است: اگر تعرفه گذاری درمان به جای مدل دستوری فعلی به صورت علمی و براساس هزینه واقعی باشد، مراکز غیردولتی و حتی آن بیمارستان های خصوصی درجه یکی که امروز هم بهترین تجهیزات را دارند، خواهند توانست روند نوسازی را استمرار دهند. باید مسئولان بدانند که نوسازی تجهیزات پزشکی هزینه اضافی نیست، سرمایه گذاری برای امنیت بیمار است. کیفیت درمان، به صورت مستقیم با کیفیت ابزاری گره خورده که در خدمت جان انسان هاست .

با اینکه تا این میزان از وضعیت موجود نگرانند اما نمایندگان مردم در مجلس، به کاهش مصرف توصیه می کنند به جای اینکه راهکاری برای خروج از این وضعیت در نظر بگیرند. احمد آریایی نژاد ، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، پیش تر درباره وضعیت تجهیزات پزشکی کشور گفته بود: آمار دقیقی از فرسودگی تجهیزات پزشکی در دست نیست. هر تجهیزاتی عمر مفید مشخصی دارد و طبیعی است بعد از این مدت فرسوده و خراب شود. تجهیزات پزشکی کشور، از جهات مختلف چون استفاده بیش ازحد و کاربر غیرمتخصص دارد، فرسوده شده است .

آریایی نژاد ادامه می دهد: در بسیاری از موارد احتیاجی به استفاده از تجهیزات پزشکی نیست و برخی پزشکان از تجهیزات پزشکی به دلیل سود شخصی خود استفاده می کنند و بیمار را بیهوده به آزمایشگاه می فرستند .

این نماینده مجلس معتقد است: نباید تجویز غیرضروری برای استفاده از دستگاه های پزشکی داشته باشیم، چون در این شرایط عمر مفید دستگاه ها بالاتر می رود و کمتر احتیاج به خارج از کشور خواهیم داشت .

او در ادامه راه حلی برای جلوگیری از فرسودگی تجهیزات پزشکی ارائه می دهد و می گوید: وقتی یک پزشک می تواند از رنگ ظاهر یک بیمار مشکل او را تشخیص دهد، چه احتیاجی به استفاده از تجهیزات پزشکی و آزمایشگاه دارد .

براساس آمارهای موجود و اطلاعات دریافتی از سازمان غذا و دارو، بخش قابل توجهی از تجهیزات پزشکی کشور فرسوده یا از نظر فناوری قدیمی است. گزارش های میدانی از دانشگاه های علوم پزشکی نیز نشان می دهد بسیاری از بیمارستان ها و مراکز درمانی همچنان از تجهیزات نسل های گذشته استفاده می کنند که این موضوع به ویژه در حوزه های تصویربرداری، اتاق عمل و تجهیزات سرمایه ای محسوس است.

طبق داده های رسمی، تاکنون بیش از 512 هزار قلم تجهیزات و ملزومات پزشکی دارای مجوز (IRC) در کشور در هفت هزار و 272 گروه کالایی در حوزه تجهیزات پزشکی ثبت شده است. در حال حاضر دو هزار و 499 شرکت تولیدی و بیش از دو هزار و 500 شرکت واردکننده در کشور فعال هستند. بر پایه گزارش های رسمی، اقلام مصرفی پزشکی تا حدود 70 تا 80 درصد در داخل کشور تولید می شوند.

همچنین، در حوزه تجهیزات سرمایه ای و تجهیزات پزشکی پیشرفته، مانند دستگاه های تصویربرداری، پروتزهای ارتوپدی و ملزومات قلب و عروق، همچنان وابستگی بالا به واردات وجود دارد. بیشترین حجم واردات از کشورهای آمریکا، چین، آلمان، ژاپن و کره جنوبی می شود که عمدتا مربوط به تجهیزات پیشرفته و فناوری محور است.

همچنین در یک سال گذشته شش هزار و 846 پروانه صادراتی صادر شده که نشان دهنده رشد نسبی در بخش صادرات ملزومات مصرفی و ظرفیت های موجود در این حوزه است. کارشناسان تأکید دارند فعال شدن مکانیسم ماشه هرچند از نظر حقوقی شامل اقلام بشردوستانه و پزشکی نمی شود، اما در عمل می تواند از طریق ایجاد محدودیت های بانکی، بیمه ای و حمل ونقل، روند واردات تجهیزات پزشکی را با مشکل مواجه کند.

تجربه سال های گذشته نیز نشان داده است در چنین شرایطی، شرکت های خارجی برای همکاری با ایران محتاط تر می شوند و این مسئله می تواند تأمین تجهیزات حیاتی را با تأخیر و افزایش هزینه همراه کند. در مجموع، هرچند ظرفیت تولید داخلی در سال های اخیر رشد داشته، اما فرسودگی تجهیزات موجود و وابستگی بالا به واردات در بخش های پیشرفته، همچنان چالش اصلی نظام سلامت است.

کارشناسان معتقدند برای کاهش این وابستگی، باید زنجیره تأمین داخلی در حوزه های فناورانه تقویت و برنامه نوسازی تجهیزات درمانی با حمایت هدفمند دنبال شود.