محمدصادق جنان صفت در هم میهن نوشت: بیشتر شهروندان ایرانی در آستانه زمستان 1404 در دریایی از تنگناهای کسب وکار و خرج روزانه خود دست وپازنان و ناامید درحال فرو رفتن به ژرفا هستند. گروه بسیار اقلیت ایرانیان که با رانت و فساد و یا با استفاده شهروندان اندکی که توانسته اند با رعایت همه آداب کسب وکار در عرف و در قانون سرمایه ای اندوخته و با سرمایه پاک خود فعالیت می کنند نیز سردرگریبان و سرسام گرفته به کشور نگاه می کنند و سر در نمی آورند که سرنوشت شان چه خواهد شد.

تنها و تنها یک اقلیت چسبیده به قدرت سیاسی که از راه فساد و رانت جیب های خود و خانواده را با برداشت از جیب ایرانیان پرکرده اند، شاید خرسند و راضی باشند.

حالا دیگر نمی توان آنچه در بالا آمد را با سفیدنمایی های کلیشه ای و ماله کشیدن پنهان کرد. این روزها مقام های ارشدی که اداره کشور در اختیارشان است نیز به انبوه تنگناها تاکید دارند و به شکل های گوناگون دراین باره سخن می گویند. چیزی که پس از اعتراف مقام های رسمی باید به آن پرداخت، این است که چه باید کرد تا ایران و ایرانیان در دریای ساخته شده به دست ناکارآمدها غرق نشوند؟

برخی نهادها که سهم بیشتری از قدرت را در دست دارند، می گویند کشور توانایی عبور از این روزگار تیره را دارد. این بخش اصلی از قدرت سیاسی باور دارد یا این گونه نشان می دهد که اگر انبوهی گره های کور بر دست وپای اقتصاد بسته شده، به دلیل ناکارآمدی نهاد دولت است. آیا این داوری کلی را می توان حقیقت دانست؟

بررسی از سر اشاره نشان می دهد اولاً پس ازجنگ، شش دولت با شعارهای گوناگون و آرزوهای بلند کشور را از نظر اجرایی اداره کرده اند. مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی با کوهی از تجربه اداره کشور در دهه 1358 تا 1368به مدت هشت سال تا 1376 نفر دوم کشور بود، آیا وی توانست به آرزوهایش برسد؟

نتایج و دستاوردهای این سال ها نشان می دهد خیر. چرا؟ چون نهاد دولت حتی در دوره ریاست جمهوری وی به مرور ذیل نهادهای دیگر قرار گرفت و دولت دوم وی در اداره اقتصادی کشور ناگزیر به برگشت شد. دولت های اصلاحات به ریاست سیدمحمد خاتمی نیز با وجود آرای چشمگیر شهروندان در چم وخم های پدیدارشده بر سرراهش گیر افتاد و در اقتصاد کشور کاری که بایسته عبور دادن ایران از مدار توسعه نیافتگی باشد، رخ نداد.

شاید تدوین برنامه سوم توسعه بهترین دستاورد دولت های اصلاحات بود که آن هم در اجرا با سدها و دیوارهای پیداوپنهان روبه رو شد. دولت های بعدی به ریاست محمود احمدی نژاد، حسن روحانی، مرحوم ابراهیم رییسی و نیز مسعود پزشکیان نیز نتوانستند اقتصاد ایران را در مسیر پیشرفت واقعی قرار دهند. بنابراین، نظریه دولت های ضعیف ایران عامل بدبختی مردم بوده اند را می توان ابطال کرد.

چه باید کرد؟ تغییر ذهنیت نهادهای قدرت درباره پدید آمدن بحران اقتصادی مهمترین اتفاقی است که باید بیفتد و البته، نیک می دانیم برای اینکه چنین رخدادی واقعیت پیدا کند، باید نیرویی بسیار بزرگ فراهم شود تا تغییر ذهنیت اتفاق بیفتد.

دلیل اینکه چنین اتفاقی نیفتاده، این است که توزیع قدرت در جمهوری اسلامی به بدترین حالت رخ داده و خواستاران دگرگونی، از قدرت رسمی سهم اندکی دارند. با این میزان قدرت، شاید کاری نشود کرد؛ اما باید کوشید تا راه باز شود. نمی توان و دور از جوانمردی است که برای رهایی شهروندان ایرانی از تور و تله مشکلات فزاینده کاری نکرد.

نگاهی از نزدیک به زیر پوست کشور و شنیدن سخنان شهروندان نشان می دهد آن ها برای اینکه آسایش مادی و آرامش ذهنی داشته باشند، نیازمند هوای دیگری در سپهر مسائل ایران هستند؛ هوایی تازه که کابوس و شبح ناکارآمدی را از آسمان کشور دور کند.