ولودیمیر زلنسکی، روز دوشنبه برای گفت وگو درباره روابط دوجانبه و مذاکرات صلح اوکراین به برلین سفر خواهد کرد. بنابر بیانیه منتشر شده از سوی دولت آلمان، زلنسکی و فریدریش مرتز، صدراعظم آلمان، در این دیدار همراه با تعداد زیادی از روسای دولت ها و کشورهای اروپایی و نمایندگان ارشد اتحادیه اروپا و ناتو به گفت وگوهای بیشتری خواهند پرداخت.

به گزارش اعتماد، طبق گزارش روز جمعه وال استریت ژورنال و به نقل از مقامات، استیو ویتکاف نماینده ویژه دونالد ترامپ نیز با زلنسکی و رهبران اروپایی در برلین دیدار خواهد کرد. به گفته یک منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود، اوکراین می تواند بر اساس آخرین طرح امریکا برای پایان دادن به جنگ با روسیه، از اوایل ژانویه 2027 به اتحادیه اروپا بپیوندد. این منبع همچنین در گفت وگو با خبرگزاری فرانسه مدعی شد: این موضوع در طرح ذکر شده مساله ای است که باید مورد مذاکره قرار گیرد و امریکایی ها نیز از آن حمایت می کنند. نشریه گاردین در این رابطه نوشت: پرواضح است که فرآیند پیچیده پیوستن به اتحادیه اروپا معمولا سال ها طول می کشد و نیازمند رای گیری متحدالشکل همه 27 عضو این بلوک است.

در این میان برخی کشورها، به ویژه مجارستان، همواره با عضویت اوکراین مخالفت کرده اند. با این همه، این پیشنهاد با تردیدهایی در بروکسل مواجه شده و دیپلمات ها و مقامات، آن را غیرواقعی قلمداد می کنند. همزمان یک دیپلمات اروپایی در این رابطه به گاردین گفت: گویی امریکایی ها قرار است برای ما تصمیم بگیرند. این حرف ها مزخرف است؛ ابتدا باید تمایل واقعی برای گسترش مشارکت ها وجود داشته باشد. به گزارش منابع فرانسوی روز جمعه، اروپایی ها و اوکراینی ها از امریکا خواسته اند که مسکو باید پیش از هرگونه مذاکرات سرزمینی در مناطق شرقی اشغال شده توسط روسیه، تضمین های امنیتی ارایه کند.

همزمان کاخ الیزه اعلام کرد: ما به شفافیت کامل درباره تضمین های امنیتی که اروپایی ها و امریکایی ها می توانند به اوکراینی ها بدهند، پیش از هرگونه توافق درباره مسائل سرزمینی مورد مناقشه نیاز داریم. در هر حال به باور ناظران کی یف همچنان تحت فشار کاخ سفید قرار دارد تا صلح را به سرعت بپذیرد، اما اوکراین در برابر طرحی که از سوی امریکا حمایت می شود و بسیاری آن را به نفع مسکو می دانند، فعلا مقاومت می کند.

اهداف کلان پوتین؛ تضعیف غرب به جای تصرف خاک اوکراین

نشریه فارن پالسی با انتشار گزارشی از تشریح موقعیت اروپا و روسیه در قبال طرح صلح امریکایی نوشت: ولادیمیر پوتین رهبر روسیه این روزها با وجود اینکه صدها هزار سرباز را از دست داده و در جنگی که اکنون از مدت حضور ایالات متحده در جنگ جهانی دوم نیز طولانی تر شده، تنها پیشروی های بسیار محدودی در خطوط مقدم خود داشته است، به طرزی قابل توجه خشنود و راضی به نظر می رسد. اما در میان استراتژیست های غربی این دیدگاه پررنگ شده که صرف نظر از هر اقدامی که پوتین از این پس انجام دهد، رهبر روسیه در نهایت از ماجراجویی اوکراینی خود بازنده بیرون خواهد آمد! به ادعای این استراتژیست ها در نزدیک به چهار سالی که از جنگ اوکراین می گذرد، پوتین تنها حدود 20 درصد از خاک اوکراین را به تصرف درآورده است.

این درحالی است که ناتو نه تنها گسترش یافته، بلکه با تقویت توان دفاعی خود و افزودن فنلاند و سوئد به خط مقدم قدرتمندش، بیش از پیش بر وزن و نفوذ خود افزوده است. با این حال و به ادعای این نشریه اگر از زاویه ای دیگر به موضوع نگاه شود، پوتین دلایل محکمی برای اعتمادبه نفس دارد. او ظاهرا در تحقق هدف کلان تر خود یعنی ایجاد شکاف و تضعیف آنچه به طور کلی غرب خوانده می شود، یعنی مجموعه کشورهای عضو ناتو در حال کسب موفقیت هایی است. به گفته بسیاری از ناظران و کارشناسان مسائل روسیه، دستیابی به همین هدف از همان ابتدا بخش مهمی از آن چیزی بوده که ولادیمیر پوتین در پی آن بوده است. هیچ چیز به اندازه آشفتگی و شکست هفته های اخیر این واقعیت را روشن نکرده است؛ جایی که مذاکراتی به ابتکار دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، به هیاهویی از سردرگمی و انگشت اتهام زنی در دو سوی آتلانتیک منجر شد.

در این روند، امریکایی ها و اروپایی ها طرح های صلحی کاملا ناسازگار با یکدیگر ارایه کردند و با خشم، یکدیگر را به تضعیف گفت وگوها متهم ساختند. حال نیز طی روزهای اخیر، این شکاف به طور چشمگیری عمیق تر شده است؛ تا آنجا که ترامپ در مصاحبه ای، اروپای غربی را ضعیف و در حال زوال توصیف و بار دیگر این ایده را مطرح کرد که اوکراین ناچار خواهد بود منطقه دونباس را به روسیه واگذار کند. به گفته برخی تحلیلگران این اظهارات بازتاب سند تازه منتشرشده راهبرد امنیت ملی دولت ترامپ است؛ سندی که در آن، دولت امریکا هشدار داده اروپا در معرض از دست دادن هویت غربی خود قرار دارد و تاکید کرده که تمرکز کنونی رییس جمهور بر بازبرقراری ثبات راهبردی با روسیه قرار گرفته است.

از طرفی برای پوتین نیز مجموعه این تحولات حکم یک هدیه زودهنگام کریسمس را دارد؛ آن هم هدیه ای بسیار بزرگ. بروس جنتلسون، استاد دانشگاه دوک و مشاور ارشد پیشین سیاست خارجی در وزارت خارجه امریکا در این رابطه می گوید: انگیزه پوتین از همان آغاز عملیات همین بود؛ او تصور می کرد ناتو از هم خواهد پاشید. به گفته جنتلسون، دولت بایدن و رهبران کلیدی اروپا شایسته اعتبارند که با این سناریوی پوتین مقابله کردند و زمینه گسترش ناتو به سوئد و فنلاند را فراهم آوردند. اما اکنون، با حضور ترامپ در نقش تسهیل کننده صلح، پوتین بار دیگر و حتی بیش از گذشته فرصت یافته تا غرب را درگیر شکاف کند.

برگ برنده پوتین

از زمان انتخاب ترامپ، به عنوان رییس جمهور امریکا، اختلاف ها و کشمکش های تند نه تنها میان ایالات متحده و اروپایی ها، بلکه در درون دولت ترامپ و حتی در خود حزب جمهوری خواه درباره چگونگی پایان دادن به این جنگ به طور فزاینده ای شدت گرفته است. در روسیه اما چنین وضعیتی دیده نمی شود؛ جایی که بر اساس نظرسنجی ها، حمایت افکار عمومی از جنگ به طور مداوم در سطح نسبتا ثابتی بین 70 تا 80 درصد باقی مانده است، هرچند به گفته ماریا اسنگوایا، پژوهشگر مسائل روسیه در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی، اختلاف نظرهای قابل توجهی درباره اهداف مشخص جنگ وجود دارد.

اسنگوایا در ادامه تاکید می کند که سیاستمداران و تصمیم گیران در واشنگتن و اروپای غربی با این تصور که افکار عمومی روسیه از جنگ خسته شده اند، در واقع خود را فریب می دهند. او با استناد به مجموعه متنوعی از نظرسنجی هایی که طی چند سال گذشته انجام شده اند، می افزاید که اگرچه اکثریت روس هایی که در این نظرسنجی ها شرکت کرده اند، به طور کامل روایت های رسمی کرملین درباره دلایل جنگ از جمله ادعای نازی زدایی از اوکراین که در منطق کرملین به معنای تغییر رژیم در کی یف است را نمی پذیرند، اما روس های جوان تر و همچنین نسل های مسن تر و محافظه کار، به شکلی غیرمعمول در متهم کردن غرب به واداشتن پوتین به جنگ با یکدیگر هم نظر هستند.

در ادامه این گزارش اما این سوال همچنان مطرح است که چه چیزی در پسِ این حمایت گسترده از جنگ قرار دارد؟ پیتر التسوف، کارشناس مسائل روسیه در دانشگاه ملی دفاع امریکا می گوید: برای بسیاری از روس ها، از دست دادن کامل اوکراین تقریبا معادل آن است که امریکایی ها بخشی از جنوب غرب ایالات متحده را از دست بدهند. او در عین حال یادآور می شود که حتی شماری از روشنفکران برجسته، از جمله الکساندر سولژنیتسین، نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات، نیز از ادعاهای پوتین درباره اوکراین حمایت کرده اند. به گفته او، شمار زیادی از روس ها با اظهارنظر پوتین در سال 2021 هم نظرند که گفته بود روس ها و اوکراینی ها یک ملت بودند؛ یک کلیت واحد او همچنین با اشاره به روسِ کی یفی پادشاهی ای که بیش از هزار سال پیش به رهبری ولادیمیر بزرگ در قلمرو کی یف امروزی اداره می شد به عنوان گهواره تمدن روسی یاد کرد.

افزون بر این، تلفات انسانی روسیه در جنگ، به دلیل سیاست پوتین در اتکای گسترده به نیروهایی که اغلب دارای سابقه کیفری یا فاقد چشم انداز شغلی مشخص اند تاثیر بسیار کمتری بر افکار عمومی نسبت به آنچه انتظار می رفت، گذاشته است. همچنین تحریم های غرب نیز آن گونه که امید می رفت، مسکو را متوقف نکرده است. ماریا اسنگوایا در ادامه می گوید: وضعیت اقتصادی روسیه رو به وخامت است، اما این رکود لزوما به معنای بحران نیست و تا اینجا این شرایط برای آنها قابل تحمل بوده است. شاهد بودیم که پوتین برای برجسته کردن اهرم های بین المللی خود، اندکی پس از دیدار با استیو ویتکاف و جرد کوشنر، فرستادگان ترامپ، هفته گذشته راهی هند شد و مجموعه ای از توافق های اقتصادی و نظامی را با نارندرا مودی، نخست وزیر این کشور به امضا رساند.

در هر صورت جمع بندی و تکلیف تا حدودی روشن است: در غرب، به نظر می رسد تقریبا اجماعی وجود ندارد؛ در حالی که در روسیه، همچنان اکثریت جامعه فعلا همصدا هستند. افزون بر این، شرایط میدانی از جمله فرا رسیدن زمستان نیز به سود ارتش روسیه است؛ نه نیروهای ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهور اوکراین که همچنان با کمبود نیروی انسانی و مهمات دست وپنجه نرم می کنند و بنا بر ارزیابی های متعدد نظامی، از قطعی های مکرر برق نیز رنج می برند.

معنای راهبرد امنیت ملی ترامپ برای کرملین

در 10 ماهی که از روی کار آمدن ترامپ می گذرد، آشکار شده که نه تنها هیچ نقطه اشتراک واقعی ای میان امریکا و اروپا درباره اوکراین وجود ندارد، بلکه شاید اساسا دیگر چیز به نام غرب واحد هم باقی نمانده باشد. این وضعیت تا حدی به برداشت های متفاوت از معنای حمله به اوکراین بازمی گردد؛ اروپا آن را تهدیدی وجودی می داند، در حالی که بسیاری از مقام های دولت ترامپ معتقدند ایالات متحده باید اساسا از این جنگ فاصله بگیرد. به ادعای برخی ناظران اما این شکاف بسیار فراتر از اینهاست و تا نوعی تحقیر آشکار امتداد می یابد که ترامپ و همزمان معاونش جی.دی. ونس و دیگر مقام های همسو با جریان ماگا نسبت به اروپا و ارزش های آن ابراز کرده اند؛ ارزش هایی که از نظر آنان بیش از حد لیبرال و پیشرو است؛ آن هم در حالی که خود اروپا نیز بر سر هویت خویش دچار کشمکش است!

ونس و بسیاری از چهره های ماگا به نوعی ملی گرایی مسیحی گرایش دارند که اتحادیه اروپا مدت هاست از آن فاصله گرفته است. ونس به ویژه که اکنون باید او را جانشین بالقوه ترامپ دانست و احتمالا سرسخت ترین منتقد اروپا در درون دولت است، علاقه دارد مقام های اتحادیه اروپا را با کمیسرهای سبک شوروی مقایسه کند. به گزارش فارن پالسی، تمامی این تحولات در چارچوب هدفی بلندمدت برای پوتین قرار می گیرد؛ هدفی که مارک گالئوتی، پژوهشگر شناخته شده بریتانیایی در حوزه روسیه، آن را چنین توصیف کرده است: تلاش های روسیه برای برهم زدن انسجام غرب و بهره برداری از این واقعیت است که مجموعه ای از دموکراسی ها همواره اختلاف ها و منازعات درونی تولید می کنند. در همین راستا این ادعا همچنان مطرح است که در واقع، پوتین ممکن است در دولت ترامپ نوعی ستون پنجم پدید آورده باشد که حتی خود نیز تصورش را نمی کرد. البته اگر به یاد آوریم که کارگزاران کرملین تا چه اندازه برای پیروزی ترامپ در انتخابات 2024 تلاش کردند.

در همین رابطه به گفته یکی از مقام های وزارت دفاع امریکا، ترامپ چنان بر شکل دهی به این رابطه جدید با مسکو اصرار دارد که وزارت دفاع ایالات متحده در شماری از بازی های جنگی که خارج از چارچوب ناتو برگزار می شوند، روسیه را به تدریج از فهرست دشمنان بالقوه راهبردی کنار گذاشته است. از طرفی شاهد هستیم که شکاف عمیق میان ایالات متحده و اروپا بالاخص در دیدگاه و سیاست، با سند جدید راهبرد امنیت ملی ترامپ به صریح ترین شکل تایید شده است.

این سند اعلام می کند که اروپا با چشم انداز نابودی تمدنی روبه رو است که بخش بزرگی از آن را ناشی از سیاست های مهاجرتی می داند که هویت غربی این قاره را از دست داده است. با این همه به نظر می رسد این سند کل پروژه اروپایی پساجنگ جهانی دوم، فرآیندی چنددهه ای که اروپا بر پایه آن از ویرانی های جنگ جهانی دوم بازار و ارز مشترک ایجاد کرد را بی اعتبار و اتحادیه اروپا را صرفا به عنوان سازمانی فراملی خردکننده حاکمیت نقد می کند. در زبان رمزآلود، این راهبرد جدید همچنین به طور ضمنی با اظهارات مشهور ونس، معاون دونالد ترامپ در کنفرانس امنیتی مونیخ در فوریه گذشته همخوانی دارد و ظهور جنبش های ملی گرای راست افراطی در اروپا را به نوعی تایید می کند. از جمله این جنبش ها می توان به حزب آلترناتیو برای آلمان (AfD) و حزب گردهمایی ملی فرانسه اشاره کرد که هم مورد حمایت پوتین هستند و هم ترامپ و در دفاع از اوکراین همانقدر کم میل و بی انگیزه اند که ونس است.

در ادامه این گزارش همچنین آمده است که اگرچه این راهبرد تصریح می کند که اروپا از نظر راهبردی و فرهنگی برای ایالات متحده همچنان حیاتی است، اما هشدار می دهد: در صورتی که روندهای کنونی ادامه یابد، این قاره در کمتر از 20 سال دیگر غیرقابل شناسایی خواهد شد. از این رو، چندان روشن نیست که آیا برخی کشورهای اروپایی اقتصادها و ارتش های قدرتمندی خواهند داشت که بتوانند متحدانی قابل اعتماد باقی بمانند.

اروپا محتاط و در جست وجوی استقلال استراتژیک؛ ناکام!

همچنین در ضربه ای دیگر به امیدهای اوکراین، سند استراتژی ملی ایالات متحده می گوید رهبران اروپایی به طور یکسان انتظارات غیرواقع بینانه ای از جنگ اوکراین دارند، در حالی که در دولت های اقلیت ناپایدار قرار گرفته اند که بسیاری از آنها برای سرکوب مخالفان، اصول بنیادین دموکراسی را زیر پا می گذارند. سند تاکید می کند که واشنگتن سیاست پایان دادن به تصور و جلوگیری از تحقق، ناتو به عنوان یک اتحاد دایما در حال گسترش را دنبال خواهد کرد! این درحالی است که برای بسیاری از دیپلمات های اروپایی، دشمنی ترامپ با آنان و سردرگمی او در قبال اوکراین، واشنگتن را به یک جعبه سیاه کاملا غیرقابل خوانش تبدیل کرده است.

تنها در سپتامبر بود که ترامپ، پس از انتقاد شدید از زلنسکی در اوایل سال به خاطر نداشتن هیچ برگ برنده ، موضع خود را تغییر داد و نوشت که اوکراین اکنون در موقعیتی است که می تواند تمام سرزمین خود را به شکل اصلی اش بازپس گیرد. ترامپ حتی در نهایت شروع به اعمال تحریم های ثانویه کرد که ممکن است حیات اقتصادی روسیه و صادرات نفت و گازش را هدف قرار دهد. سپس، ناگهان، ترامپ در اواسط نوامبر با ارایه طرح 28 بندی ویتکاف و کوشنر، بار دیگر نظر خود را معکوس کرد؛ طرحی که بسیاری از اروپایی ها و حتی جمهوری خواهان هم حزبی ترامپ آن را چیزی بیش از سخنان و خط مشی های روسیه قلمداد کردند. اما تنها چند روز بعد، پس از مواجهه با مخالفت جدی شاهین های جمهوری خواه در کنگره ، ترامپ موقتا عقب نشینی کرد و مارکو روبیو، وزیر خارجه را برای کمک به بازنگری در طرح دوستانه تر برای اوکراین به صحنه فرستاد.

او حتی در مصاحبه ای که این هفته با پولیتیکو انجام داد، ظاهرا دوباره به موضع خود بازگشته و تاکید کرده که بار مسوولیت بر دوش اوکراین است تا تسلیم شود. او گفت روسیه دست برتر را دارد و زلنسکی باید همکاری و پذیرفتن شرایط را آغاز کند. بنابراین به نظر می رسد نتیجه بار دیگر به بن بست برخورد می کند، به طوری که دولت ها در هر دو سوی آتلانتیک وارد آنچه یک دیپلمات اروپایی آن را گفت وگوی کر و لال ها توصیف کرد، شده اند. اروپا نیز با احتیاط این مسیر را ادامه می دهد اگرچه استقلال استراتژیک واقعی از امریکا که امانوئل ماکرون، رییس جمهور فرانسه، خواستار آن است، هنوز دور از دسترس باقی مانده است.