حسین سلاح ورزی در اعتماد نوشت: دولت این بار سراغ ساده ترین و در عین حال حساس ترین راه نرفته؛ قیمت پایه را بالا نبرده، شوک نداده، اعلام جنگ با جامعه نکرده است. سهمیه 60 لیتری 1500 تومانی و 100 لیتری 3 هزار تومانی را دست نزده و عملا گفته: مصرف معمول خانواده ها همان است که بود. این پیام، چه بخواهیم چه نه، برای اقتصادی که از التهاب اجتماعی می ترسد، پیام مهمی است. این جا دولت آگاهانه تصمیم گرفته هزینه سیاسی ندهد و همزمان هزینه اقتصادی را به همه تحمیل نکند. اما داستان دقیقا از جایی شروع می شود که مصرف از معمول عبور می کند.

نرخ 5هزار تومانی برای مصرف خارج از سهمیه یا استفاده از کارت جایگاه، در واقع خط کشی جدیدی است بین مصرف ضروری و مصرف بی قید. این همان جایی است که تصمیم، رنگ اقتصادی تری به خود می گیرد. دولت می گوید: تا اینجا یارانه با توست، از این جا به بعد، انتخاب خودت است و هزینه اش هم با خودت. این منطق، در اقتصاد اسم دارد: قیمت گذاری حاشیه ای. یعنی فشار را روی واحد آخر مصرف بگذاری، نه روی کل مصرف. نتیجه اش معمولا نه انفجار قیمت است و نه فروپاشی رفاه، بلکه تغییر تدریجی رفتار.

کسی که واقعا نیاز دارد، در سهمیه می ماند؛ کسی که بیش مصرف است، ناچار می شود فکر کند، برنامه بریزد، یا هزینه واقعی تری بپردازد. این، اگر درست اجرا شود، یکی از کم هزینه ترین روش های کنترل مصرف در اقتصاد انرژی است. یک اثر مثبت مهم این تصمیم، که کمتر به آن توجه می شود، بازگرداندن نظم به کارت سوخت است. کارت جایگاه سال ها از ابزار اضطراری تبدیل شده بود به مسیر راحت و بی هزینه. نتیجه اش چه شد؟ داده های مصرف مخدوش، رانت های خرد، و بی مسوولیتی سیستماتیک.

حالا کارت جایگاه گران شده؛ نه برای تنبیه مردم، بلکه برای اینکه بگوید نظم هزینه دارد و بی نظمی گران تر. اقتصادی که داده دقیق نداشته باشد، محکوم به سیاستگذاری کور است و این تصمیم، بالقوه می تواند داده را احیا کند. از زاویه بودجه ای هم، این تصمیم کاملا بی اثر نیست. حتی اگر دولت رسما قیمت بنزین را افزایش نداده باشد، نرخ 5 هزار تومانی یک منبع درآمد جدید ایجاد می کند؛ نه از جیب مصرف کننده معمولی، بلکه از مصرف اضافه.

اینجا نقطه ای است که اگر دولت بالغ رفتار کند، می تواند اعتماد بسازد. اگر این منابع صرف حمل ونقل عمومی، بهبود زیرساخت یا کاهش فشار انرژی در بخش تولید شود، اثر خالص اقتصادی تصمیم می تواند مثبت باشد. اگر نه، این فرصت هم مثل خیلی فرصت های دیگر می سوزد.

در سطح کلان تر، این مصوبه یک پیام مهم دارد: بنزین ارزانِ بی قید، دیگر قابل دوام نیست، اما اصلاحش هم قرار نیست با شوک و اجبار باشد. این شاید مهم ترین تفاوت این تصمیم با تجربه های تلخ گذشته است. دولت این بار اول سراغ رفتار رفته، نه عدد. اول می خواهد مصرف را مهار کند، بعد شاید به سراغ اصلاحات بزرگ تر برود. این مسیر اگر ادامه دار، شفاف و قابل پیش بینی باشد، می تواند زمینه گفت وگوی صادقانه تری درباره یارانه انرژی باز کند.

البته نباید خودمان را فریب بدهیم. این تصمیم، به تنهایی نه معجزه می کند و نه بحران انرژی را حل.

همه چیز به اجرا برمی گردد: سرعت صدور کارت، نظارت جایگاه ها، جلوگیری از بازار کارت اجاره ای، و مهم تر از همه، صداقت دولت در گزارش نتایج. اگر اینها نباشد، همین تصمیم منصفانه هم می تواند به نارضایتی تبدیل شود.

خلاصه ساده اش این است: این مصوبه نه تصمیمی شجاعانه به معنای کلاسیک است و نه عقب نشینی. یک گام میانی است؛ تلاشی برای وارد کردن عقلانیت اقتصادی به یکی از احساسی ترین حوزه های سیاستگذاری در ایران.

اگر درست دیده و درست اجرا شود، می تواند نشان دهد اصلاح، الزاما با شوک و تنش آغاز نمی شود؛ گاهی با یک خط کشی آرام، اما حساب شده شروع می شود.