فرارو- احتمال مرگ وجود دارد؛ حتی با یک سرماخوردگی ساده یا ابتلا به نوعی از آنفولانزا. اگرچه برای تعدیل اخباری که در مورد آنفولانزای نوع A وارد شده به ایران می گویند: مرگ افراد مبتلا به آنفلوانزا چیز جدیدی نیست اما، گونه های جدید آنفولانزا دائما در حال شکل گیری است، میزان شیوع بالاست، موج فعلی بیماری مقداری شدیدتر از موج های قبلی است و وقتی تعداد مبتلایان زیاد شود، احتمال مرگ ومیر بیشتر می شود. با تمام این تفاصیل بسیاری از خانواده ها به هنگام ابتلا برای صرفه جویی در هزینه های زندگی شان از مراجعه به پزشک خودداری می کنند.

به گزارش فرارو، از لحظه ای که اولین سرما به جان می افتد، اولین عطسه سر می رسد و بعد خارش گلو شروع می شود، همان لحظه ای که دیگر لقمه ها به راحتی پایین نمی روند، وقت آن رسیده که فرد قبول کند سرما خورده. این عامیانه ترین اصطلاح رایج در کلام مردم است؛ اما آنفلولانزا انواع مختلف دارد، با سرماخوردگی متفاوت است و برای درمان هر یک باید راه های متفاوتی طی شود؛ هرچند علائم یکسانی داشته باشد اما مسیر یکسان نیست.

با این وجود، طبق عادت همان مسیرهایی انتخاب می شود که پیش تر طی شده بود؛ دمنوش گل ختمی، آبلیمو عسل و غیره... اگر کار به جای باریک رسید داروهای شیمیایی خودسرانه؛ همان قرص های سرماخوردگی که از سری پیش روی یخچال باقی مانده، همان شربت ها، همان آنتی بیوتیک ها. اما، چرا اولین اقدام مراجعه به پزشک نیست؟

چیزی نیست؛ یک سرماخوردگی ساده است عبارتی است که بلافاصله پس از برخورد با علائمی مثل گلودرد بیان می شود. در حالی که همین ندانستن تفاوت میان سرماخوردگی و آنفولانزا و تصمیم گیری های خودسرانه پس از آن، تبعات مختلفی دارد. سرماخوردگی و آنفولانزا هر دو از بیماری های شایع دستگاه تنفسی هستند، اما تفاوت آن ها در عامل ایجادکننده، شدت بیماری و پیامدها چشمگیر است.

متخصصان اذعان دارند سرماخوردگی غالبا با ویروس هایی مانند راینوویروس یا ویروس های تنفسی فصلی آغاز می شود و معمولا با علائمی خفیف تا متوسط مانند آب ریزش بینی، عطسه، گلودرد، سرفه خفیف یا گرفتگی بینی همراه است.

این در حالی است که آنفولانزا به واسطه ویروس های آنفولانزا شروع می شود و معمولا با شروع ناگهانی، تب بالا، ضعف شدید، بدن درد، سرفه خشک و خستگی گسترده همراه است. این بیماری ممکن است در برخی افراد به ویژه سالمندان، کودکان، یا افراد با سیستم ایمنی ضعیف به عوارض جدی تر مانند ذات الریه، عفونت سینوس یا گوش تبدیل شود و این نقطه ای است که احتمالا بسیاری از افراد را به شک بیاندازد چراکه دقیقا همان نقطه ای است که پزشک تصمیم می گیرد برای بیماران آنتی بیوتیک تجویز کند؛ اما نه به شکل خودسرانه بلکه تحت نظر پزشک.

با علم به اینکه بر اساس آمارهای رسمی سالانه 90 هزار نفر در سراسر دنیا با ابتلا به آنفلوآنزا جان خود را از دست می دهند و با وجود هشدارها چرا خانواده های ایرانی از سر زدن به پزشک خودداری می کنند؟ آن هم در حالی که آنفولانزای A که در حال حاضر در این شایع است تا لحظه تنظیم این گزارش 10 کشته داده؟

در ابتدای امر باید بیان کرد که برخی متخصصان از خودپزشک پنداری برخی افراد گلایه دارند نوشین محمدحسینی، مدیرکل سابق نظارت و پایش فرآورده های سلامت سازمان غذا و دارو در این مورد اشاره می کند: برخی افراد تصور می کنند که پزشک خودشان هستند و یا توصیه مصرف دارو به دیگران به دلیل نتیجه گرفتن از آن توسط فردی دیگر وجود دارد و یا اینکه برخی تصور می کنند که علائم بیماری در همه افراد، یکسان است. اما این فرعی ترین مشکلی است که می توان به آن پرداخت

برای تشریح این مساله باید به مشکلات اقتصادی و اجتماعی این مساله پرداخت. در درجه اول باید گفت طبق گزارش تامین اجتماعی تعداد بیمه شدگان اصلی سازمان به 16 میلیون و 135 هزار و 161 نفر رسیده و 21 میلیون و 521 هزار و 203 نفر نیز به عنوان بیمه شدگان تبعی تحت پوشش قرار دارند. بنابراین با تمرکز بر این سازمان بیمه کننده می توان مشکل را بررسی نمود.

افرادی که تحت پوشش بیمه پایه تامین اجتماعی هستند، با مراجعه به کلینیک ها و مطب های خصوصی مجبور به پرداخت کامل حق ویزیت، تزریقات و تهیه بخش عظیمی از دارو به شکل آزاد هستند مگر اینکه به یکی از مراکز سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنند. در این صورت نیز با صف طولانی انتظار مواجه خواهند شد، به خصوص اگر در فصول سرد سال مراجعه کرده باشند. از سوی دیگر، این مراکز در همه نقاط شهر وجود ندارد و در دسترس بسیاری از بیماران نیستند، بنابراین آن ها مجبور به مراجعه به پزشک خصوصی می شوند. با ورود به مطب های خصوصی در درجه اول باید حق ویزیت را پرداخت کنند که در سال جدید، اگر پزشک متخصص نباشد، حدود 230 تا 350 هزار تومن متغیر است.

پزشکان معتقدند که برای آنفولانزا و سرماخوردگی، درمان به صورت حمایتی است؛ یعنی به جز استراحت و نوشیدن مایعات فراوان باید با داروهای مختلف تب و درد را کنترل کرد. دقیقا همین نقطه وضعیتی است که بیماران را درگیر اشتباه می کنند، اگر آنان نتوانسته باشند به دکتر مراجعه کنند احتمالا به سراغ آنتی بیوتیک ها می روند. همین مساله باعث شده که مینو محرز، متخصص بیماری های عفونی اشاره کند: در ایران استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک ها وجود دارد. ایران و اوگاندا در صدر کشورهایی هستند که از آنتی بیوتیک استفاده می کنند. این به معنای ایجاد مقاومت میکروبی و کاهش اثرگذاری آنتی بیوتیک ها در آینده است. می دانید این به چه معناست؟ یعنی کشتن نسل آینده.

اما جدای از بحث استفاده از آنتی بیوتیک ها که تنها در صورت درگیری با عفونت باید استفاده شود باید به داروهای حمایتی که در صورت مراجعه به پزشک تجویز می شود صحبت کرد. داروهای حمایتی شامل مسکن و تب برها، داروهای ضداحتقان و شل کننده بینی، مایعات و الکترولیت ها، داروهای سرفه و گلودرد و مکمل ها و ویتامین ها هستند. این در حالی است که بسیاری از این داروها به جز برخی از مسکن و تب برها تحت پوشش بیمه نیستند؛ در این میان اگر پزشک نمونه های خارجی از این داروها را تجویز کند نیز تحت پوشش بیمه نیستند.

جدای از آن بحث مکمل ها و ویتامین ها مطرح است که هیچ کدام تحت پوشش بیمه نیستند، این مساله باعث می شود که بیماری که با مشکلات معیشتی روبه روست نصف داروهای تجویز شده حمایتی را تهیه نکند و با پیشرفت این بیماری، دچار برخی عفونت های باکتریایی مثل عفونت سینوزیتی شود.

به جز آن، بسیاری از پزشک ها به دلیل سرعت بخشیدن به درمان برای بیمار سرم تجویز می کنند؛ به همراه چند آمپول. با توجه به این که از ابتدای سال 1404 تعرفه های پزشکی 46 درصد افزایش یافته قیمت تزریق یک سرم بسته به نوع آن از 200 تا 500 هزار تومان تخمین زده می شود. نکته این است که هر تعداد آمپول در نسخه موجود باشد، حتی اگر آن را وارد سرم کنند، به شکل جدا هزینه آن را دریافت می کنند که هر یک از 50 تا 450 هزار تومان متغیر است.

در این نقطه و با یک محاسبه سرانگشتی که هزینه یک سرماخوردگی از منظر اقتصادی برای یک بیمار نیم تا یک میلیون تومان آب می خورد، او ترجیح می دهد گزینه خوددرمانی را انتخاب کند. بنابراین که برای خانواده های ایرانی که با مشکلات معیشتی روبه رو هستند، خوددرمانی تنها انتخاب ممکن است. به گفته مریم 48ساله که تحت پوشش کمیته امداد است: خوددرمانی بهتر نیست، تنها راه است.

نتایج سه ساله مطالعات هزینه-درآمد خانوار در حوزه سلامت هم این مساله را تایید می کند آنجا که اشاره دارد: خانوارهای واقع در پنج دهک اول درآمدی بیشترین آسیب پذیری را در برابر هزینه های کمرشکن سلامت دارند. هرچند هزینه پرداختی آن ها کمتر از دهک های بالاتر است که این امر ناشی از فقر شدید و ناتوانی در استفاده از خدمات سلامت است، نه بهبود وضعیت بهداشتی. به علاوه طبق این مطالعات درباره 20 درصد افراد کم درآمد جامعه، حدود 53 درصد هزینه های سلامتی که از جیب پرداخت می کنند، بابت داروست. بنابراین ممکن است به خوددرمانی روی بیاورند. اما این خوددرمانی چه تبعاتی دارد؟

اگر او به سراغ آنتی بیوتیک ها برود برای او تاثیرات بهداشتی و اجتماعی مهمی در پی دارد؛ نخست اینکه مصرف نادرست آنتی بیوتیک ها می تواند منجر به ایجاد مقاومت میکروبی شود؛ یعنی باکتری هایی که در آینده در برابر داروهایی که امروز اثربخش اند، مقاوم می شوند؛ موضوعی که متخصصان داخلی بارها در مورد آن هشدار داده اند.

اما این مشکل فقط سلامت بیمار را نشانه نمی گیرد وقتی باکتری های مقاوم منتشر شوند، درمان عفونت های ساده هم دشوارتر می شود، هزینه ها افزایش می یابد، و احتمال عوارض شدید یا بستری طولانی تر بیشتر می شود. علاوه بر این، طبق گزارش های جهانی مصرف بی ضابطه دارو، بدون تشخیص درست یا نظارت پزشکی، ممکن است عوارض جانبی مثل مشکلات گوارشی، آسیب به اعضای داخلی (کلیه یا کبد)، و حتی اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد کند.

از سوی دیگر، بار مالی نظام سلامت افزایش می یابد، چون درمان عفونت های مقاوم و پیچیده تر هم پرهزینه تر و هم طولانی تر است. به جز آن از لحاظ اجتماعی، اعتماد به نظام درمانی کاهش می یابد، زیرا وقتی آنتی بیوتیک بی اثر می شود، مردم دیگر نمی توانند روی درمان استاندارد حساب کنند و این یعنی افزایش نگرانی جمعی و خطر گسترش بیماری های مقاوم.