عباس عبدی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: فرض کنید که یک نفر روی پیروزی تیم مورد علاقه اش شرط بندی می کند، حتی ممکن است تیم مورد علاقه او نباشد ولی شرط می بندد که آن تیم برنده می شود. در واقع پیش بینی او معطوف به خواست درونی او نیز هست چون شرط بسته که در صورت پیروزی جایزه ای هم دریافت کند، به همین علت اگر پیش بینی او غلط از آب درآید ناراحت می شود، ولی اگر یک پزشک بگوید که فلان بیمار مثلا تا بیش از مدت معین زنده نمی ماند و فوت می کند، آیا دوست دارد بیمار فوت کند؟ قطعا خیر. او برحسب وظیفه خود چنین گفته است، از اینکه پیش بینی اش نادرست شود نیز نگران نیست، به ویژه اگر این پیش بینی براساس شواهد علمی بوده و ازسوی پزشکان دیگر نیز تایید شود، حتی اگر بیمار سلامت شود، خوشحال هم می شود و اتفاقا خودش هم می کوشد که بیمار زنده بماند، ولی تجربه و شواهد نشان می دهد که بیمار در بازه زمانی معینی فوت خواهد کرد.

در تحلیل و پیش بینی وضعیت ایران باید میان این دو نوع پیش بینی تمایز قایل شد. پزشک خواهان فوت بیمار نیست، ولی وظیفه دارد تا آنچه را که می فهمد اظهار کند، چه بسا این شناخت به درک بهتر و حتی بهبودی بیمار کمک کند، بنابراین در پیش بینی آینده ایران هم می توان هر دو نوع تحلیل را دید. اول پیش بینی هایی که وقوعش برای گوینده مطلوب است. مثل پیش بینی مخالفان هر نظام که در سال های طولانی هر روز وعده سقوط را می دهند یا پیش بینی طرفداران نظام ها که خود را ابدی می دانند. در نوع دیگر، تحلیلگر پیش بینی خود را براساس مطلوبیت تحقق آن نمی گوید، بلکه براساس شواهد و قرائن موجود می گوید.

او بی تفاوت نسبت به نتیجه، یا حتی ناراحت از احتمال وقوع پیش بینی خود است. اگر کسی بگوید که فلان فرد می بازد یا زنده نمی ماند یا موفق نمی شود، لزوما به این معنا نیست که دوست دارد او ببازد، یا بمیرد یا موفق نشود، او به دلیل درکش از واقعیت چنین سرنوشتی را برای او پیش بینی کرده است. اتفاقا این نوع پیش بینی ها بی طرفانه و حتی مخالف مطلوبیت فرد، می تواند اثرگذار باشد و توجهات را به مساله و حل آن جلب کند. در هفته گذشته گفتم: اگر روند عوض نشود، حکومت به راحتی وارد سال 1405 نمی شود. فکر می کنم پیش از این سال اتفاقاتی خارج از اراده سیستم رخ می دهد.

دلایل این ادعا را در همان گفت وگو با اکو ایران به صورت خلاصه گفته بودم که در هیچ یک از نظام های مالی، پولی، اجتماعی، بین المللی و رسانه ای کشور چشم انداز مثبتی دیده نمی شود و باتوجه به فقدان چشم انداز و رکود تورمی، در ادامه نیز وضع بدتر می شود و بدتر از وضعیت عمومی، نداشتن چشم انداز و امید است. پس از پخش این بخش از سخنان برخی آشنایان می پرسیدند که آیا اطلاعی دارم؟ پاسخم منفی بود، به ویژه اینکه اطلاعات پشت پرده در ایران بی ارزش و غیرقابل اعتماد است.

من صرفا براساس شاخص های عینی و رضایت مردم به علاوه شاخص امید به آینده تحلیل می کنم. البته در همه زمینه ها اطلاعات معتبری وجود دارد که بتوان خبرهای به نسبت معتبری داد. آیا تحقق این پیش بینی مطلوب من است؟ به صورت پیش فرض مخالف هرگونه فروپاشی یا تغییرات تند و رادیکال هستم. پس امیدوارم که چنین اتفاقی رخ ندهد. برخلاف شرط بندی ها که طرف خواهان صحت پیش بینی خود است، در اینجا من خواهان عدم تحقق آن هستم. عده ای نیز با تمسخر نظرم، سعی کردند که پیش بینی مزبور را مصداق انتظارات برآورده نشده بدانند، غافل از اینکه چون پیش بینی های خودشان از روی آرزوهایشان است، گمان دارند که دیگران هم لزوما نیز از روی آرزو و منافع خود پیش بینی می کنند.

شخصا علاقه دارم که این پیش بینی محقق نشود، ولی علت عدم تحقق آن مهم تر است. یا براساس انفعال جامعه و توان آن برای تحمل وضعیت کنونی است یا براساس انجام اصلاحات و تغییرات قابل قبول در رویکردهای کنونی است. نسبت به حالت اول هیچ علاقه ای ندارم، زیرا موجب تشدید شکاف شده و تحولات و تغییرات آینده را رادیکال تر و پرهزینه می کند، ولی اگر دومی و ناشی از تغییرات مطلوب باشد، قطعا باید از آن استقبال کرد. یکی از علل طرح این پیش بینی ها نیز همین است که توجه را بر گریز از تحقق پیش بینی یا کم کردن احتمال آن متمرکز می کند، مثل پیش بینی انفجار ظرف گاز است که برای جلوگیری از آن می کوشند فشار یا حرارت داخل را کاهش دهند. در یادداشت جداگانه ای شواهد بیشتر این ادعای خود را می نویسم. گرچه تمامی کوشش ها معطوف به این است که چنین اتفاقی رخ ندهد، ولی فراموش نکنیم که روند همین است که پیش بینی شد، دیر و زود دارد، سوخت و سوز ندارد، مگر اینکه تغییراتی رخ دهد. آنان که با این تحلیل مخالف اند می توانند مستدل و علمی آن را نقد کنند. مسخره کردن مشکلی از آینده ایران را حل نمی کند.