فناوری هوش مصنوعی، سیمای باشکوه دیوار بزرگ گرگان را بازآفرینی کرده است؛ این روایتِ بصریِ نمادین، با کنار زدن غبار هزاران ساله، تصویری زنده از استحکامات دفاعی و نبوغ مهندسی نیاکانمان در حراست از مرزهای ایران را نشان می دهد.

دیوار بزرگ گرگان، طولانی ترین اثر معماری ایران باستان و دومین دیوار دفاعی طولانی جهان پس از دیوار چین، نمایشی خیره کننده از اقتدار نظامی و نبوغ مهندسی دوره ساسانی است که با 200 کیلومتر طول و سیستم آبرسانی پیشرفته، مرزهای شمالی ایرانشهر را در برابر هجوم بیگانگان بیمه می کرد.

این دیوار عظیم که در استان گلستان واقع شده، سال هاست در زیر خاک مدفون شده و حتی وجود چندین روستا روی این ابنیه تاریخی امکان کاوش و احیای دیوار را سخت تر کرده است.بااین حال مسئولان استانی در تلاش اند تا با پیگیری های لازم برای کسب اعتبارات، ضمن کاوش باستان شناسی، بخش های قابل توجهی از این بنای تاریخی را از دل خاک برای گردشگران بیرون بکشند.​

ساختار دیوار بزرگ گرگان بر خلاف همتای چینی خود که از سنگ و خاک فشرده تشکیل شده، از آجر سرخ استاندارد بنا شده است.باستان شناسان تخمین می زنند برای ساخت این دیوار عظیم، بیش از 200 میلیون قالب آجر به کاررفته است؛ رنگ سرخ این آجرها که ناشی از پخت در دمای بالا و خاک لُسی منطقه است، باعث شده این بنا در متون تاریخی به مار سرخ شهرت یابد.

نکته تخصصی و حیرت انگیز این سازه، وجود کوره‎های آجرپزی در فواصل معین در حاشیه جنوبی دیوار است؛ این یعنی ساسانیان بزرگ ترین خط تولید صنعتی مصالح ساختمانی جهان باستان را در دشت گرگان راه اندازی کرده بودند تا سرعت ساخت و مرمت دیوار را تضمین کنند.

یکی از پیچیده ترین بخش های فنی این دیوار، سیستم هیدرولیک و خندق سراسری آن است. در ضلع شمالی دیوار، خندقی به عرض 30 متر و عمق حداقل 3 متر حفر شده بود.

تحقیقات نوین نشان می دهد این خندق تنها یک مانع دفاعی خشک نبوده، بلکه از طریق کانال کشی های دقیق مهندسی (به ویژه از رودخانه گرگان رود)، همواره پرآب نگه داشته می شد.این سیستم دو کارکرد حیاتی داشت: نخست به عنوان مانع فیزیکی غیرقابل عبور برای سواره نظام هپتالیان عمل می کرد و دوم، آب موردنیاز برای تولید خشت و فعالیت کوره های آجرپزی در حین ساخت را تأمین می نمود.

بر اساس کاوش های ژئوفیزیک و هوایی، حدود 38 تا 40 قلعه وابسته به دیوار شناسایی شده اند. این قلعه ها با پلان های مربع یا مستطیل شکل (به ابعاد 120 تا 150 متر) مستقیماً به دیوار جنوبی متصل بودند.ساختار داخلی این دژها نشان می دهد که آن ها صرفاً برج دیدبانی نبوده اند، بلکه به عنوان پادگان های نظامی دائمی عمل می کردند.

تخمین زده می شود که پادگانی متشکل از 30 هزار سرباز ساسانی به صورت دائمی در طول این دیوار مستقر بوده تا امنیت مرزهای امپراتوری را در برابر مهاجمان شمالی تأمین کنند.​زمان ساخت دقیق این دیوار به اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم میلادی (دوره پیروز، قباد یکم و تکمیل نهایی توسط خسرو انوشیروان) باز می گردد که این دوره مصادف با اوج تهدیدات قبایل شمالی بود.

از نظر استراتژیک، دیوار گرگان از کوه های پیش کمر در شرق آغاز شده و تا دریای کاسپین (خلیج گرگان) در غرب امتداد می یافت تا مسیری غیرقابل نفوذ ایجاد کند.اهمیت این دیوار در تاریخ نظامی جهان به حدی است که باستان شناسان بین المللی آن را از نظر نظم ساختاری و یکپارچگی مصالح، برتر از دیوار هادریان (در بریتانیا) و حتی بخش هایی از دیوار چین می دانند.

منبع: فارس