این روزها مرور فهرست پربیننده ترین برنامه های تلویزیون در پاییز، یک واقعیت قدیمی اما آزاردهنده را دوباره یادآوری می کند: باز هم سریال هایی مثل یوسف پیامبر ، زیر آسمان شهر ، مختارنامه ، اولین شب آرامش یا حتی شب های برره در بازپخش ها بیشتر دیده شده اند تا سریال هایی که تازه و با هزینه های چندصد میلیاردی روی آنتن رفته اند.

به گزارش ایران، در شبکه ها، زمانی که بازپخش خانه به دوش یا میوه ممنوعه ساعت 11 صبح دوباره نظر مخاطب را جلب می کند، سریال های جدید شبانه با وجود آن همه تبلیغ و تولید، از جلب اعتماد بیننده عاجزند.

وضعیت برای تلویزیون وقتی دردناک تر می شود که در همان زمان، پلتفرم های نمایش خانگی با سریال هایی مثل تاسیان ، وحشی ، زخم کاری یا شکارگاه نه تنها بازار را در دست گرفته اند، بلکه هر قسمت شان ساعت ها درباره شان در شبکه های اجتماعی بحث می شود. تفاوت این دو دنیا آن قدر جدی شده که دیگر نمی توان به بهانه نوستالژی یا صرفاً تغییر ذائقه مردم از کنار آن گذشت. موضوع، یک شکاف عمیق در کیفیت تولید، ساختار مدیریت و درک مخاطب است.

وقتی امروز مردم ترجیح می دهند برای بار دهم فصل هایی از ساختمان پزشکان را ببینند - با آن صحنه های ساده و دکورهای محدود اما طنز تیز و رها - نشان می دهد تلویزیون دیگر حتی نمی تواند استانداردهای گذشته خودش را هم بازتولید کند. مختارنامه با تولید سنگین و روایت پرکشش خود، هنوز از نظر کیفیت بصری و قوت فیلمنامه از بسیاری از تولیدات تاریخی جدید بهتر است.

اولین شب آرامش با ملودرامی منسجم و شخصیت هایی باورپذیر، هنوز هم نمونه ای از قصه گویی سالم و دقیق تلویزیونی به حساب می آید. حتی سریال های مناسبتی که در رمضان های قدیمی خوراک اصلی خانواده ها بودند - مثل خانه به دوش ، صاحبدلان ، میوه ممنوعه یا بزنگاه -چنان پیوستگی، جذابیت و هویت داشتند که تماشای دوباره شان بعد از یک دهه همچنان لذت دارد. عجیب نیست که مردم به همان ها برمی گردند؛ چون چیز تازه ای نمی بینند که ارزش جایگزینی داشته باشد.

تلویزیون امروز از رقابتی سرسام آور سر برمی آورد. مخاطب در عرض چند ثانیه وارد یک پلتفرم شده و با سریال هایی مواجه می شود که به لحاظ نورپردازی، ریتم تدوین، کیفیت بازیگری و عمق قصه، استاندارد روز دنیا را به او ارائه می کنند.

تاسیان با طراحی صحنه دقیق، گریم های حساب شده و بازی های فوق العاده، نشان می دهد سریال ایرانی اگر بودجه و آزادی کافی داشته باشد می تواند کیفیت قابل قبولی پیدا کند. وحشی با قصه ای بی پروا و ریتمی تند، مخاطب را وادار می کند به قسمت بعد فکر کند. زخم کاری با اقتباس هوشمندانه از ادبیات، شخصیت هایی خلق کرده که در فرهنگ پاپ باقی می مانند.

شکارگاه با استاندارد بصری سینمایی ساخته شده و در هر قسمت مخاطب را غافلگیر می کند. این آثار نشان می دهند مشکل تلویزیون سلیقه مردم نیست؛ مشکل این است که رقابت را جدی نگرفته و همچنان با الگوهای تکراری و فرسوده کار می کند.

سریال های قدیمی تلویزیون بر پایه تفکر، صبر و تیم های حرفه ای ساخته می شدند. مختارنامه ده سال تحقیق و نگارش پشت خود دارد. شب های برره حاصل آزادی عمل و ریسک پذیری گروهی است که اجازه داشتند جهان تازه ای خلق کنند. اولین شب آرامش روی روابط انسانی متمرکز بود و بدون زیاده گویی قصه گفت.

حتی سریال هایی مثل خانه به دوش یا میوه ممنوعه به رغم فضای طنز و خانوادگی، قصه هایی داشتند که روی زندگی واقعی مردم سوار بود. این سریال ها برای مخاطب احترام قائل می شدند. مخاطب حس می کرد نویسنده برای او وقت گذاشته، شخصیت ها کامل شده اند و کارگردان می داند دارد چه جهانی می سازد.

در مقابل، بسیاری از سریال های جدید سیما درگیر مشکلات ساختاری هستند. فیلمنامه ها اغلب شتاب زده نوشته می شوند، جای سریال سازان خوب در شبکه ها خالی است و پروسه تولید عجولانه است و... نتیجه این می شود که نه سوژه جسورانه ای هست، نه شخصیت پیچیده ای خلق می شود، نه سریال ها ریتم سریع دارند و نه استاندارد بصری قابل قبول دیده می شود.

نسل جدید با سریال های خارجی بزرگ شده؛ سریال هایی که کاستی های فیلمنامه ای را نمی بخشند و با فصل های کوتاه اما پرمحتوا، مخاطب را عادت داده اند به سرعت، عمق و کیفیت بالا. نوجوانی که بریکینگ بد ، گیم آف ترونز ، Money Heist یا سریال های کره ای و ترکی در دسترس اش هست، چطور می تواند با سریالی کنار بیاید که در آن تعلیق ها سطحی است و گره گشایی ها تکراری؟ مخاطب هنوز شبیه همان دهه هشتاد نیست و امروز بسیار باسوادتر، حساس تر، بی حوصله تر و سخت گیرتر است. اگر یک قسمت او را نگه ندارد، هزار گزینه دیگر منتظر اوست.

تداوم محبوبیت سریال های قدیمی در واقع یک هشدار روشن است: مردم هنوز تلویزیون را دوست دارند و اگر امروز سریالی ساخته شود که استانداردهای مختارنامه یا شب های برره یا اولین شب آرامش را داشته باشد، همان قدر پرمخاطب خواهد شد. ثابت شده مردم هیچ عنادی با تلویزیون ندارند؛ مردم با بی کیفیتی مشکل دارند. تلویزیون اگر خود را با خواسته های مخاطب امروز هماهنگ کند، اگر قصه گویی جسور باشد، اگر به نویسنده اجازه تخیل بدهد و از نیروی خلاق حمایت کند تماشاگرها پای تلویزیون خواهند نشست.

برای شکست دادن خاطره های شیرین، باید کیفیتی ساخت که در حافظه بماند. اگر نه، مردم همچنان به همان سریال های قدیمی پناه می برند؛ زیرا در میان انبوه آثار جدیدی که می خواهند سریال باشند ، هنوز همان سریال های قدیمی هستند که واقعاً سریال اند.