رومن استینوف چهارشنبه شب (به وقت اروپای مرکزی) در سخنانی در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی تأکید کرد که در گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی هیچ درخواستی برای اقدام اضطراری یا صدور قطعنامه علیه ایران مطرح نشده و در عوض، بر ادامه همکاری تهران و دبیرخانه آژانس حتی در شرایط بسیار دشوار کنونی تصریح شده است.

به گزارش ایرنا، وی یادآور شد که ایران در دوره این گزارش، دسترسی بازرسان به تأسیسات آسیب ندیده را فراهم کرده و خود مدیرکل نیز اذعان کرده است که اجرای پادمان ها در وضعیت پس از حملات نظامی، نیازمند همکاری سازنده دو طرف است. نماینده روسیه با انتقاد از کاستی های گزارش، مهمترین ضعف آن را فقدان محکومیت روشن حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم اسراییل به تأسیسات هسته ای تحت پادمان ایران دانست و تأکید کرد که این حملات، ریشه وضعیت دشوار امروز در اجرای موافقت نامه پادمان به شمار می رود.

استینوف ضمن محکومیت قاطع این حملات غیرمسئولانه و تهاجمی که ناقض حقوق بین الملل، منشور ملل متحد و اساسنامه آژانس توصیف شد، سه کشور اروپایی و آمریکا را به سیاسی کاری سازمان یافته علیه برنامه هسته ای ایران متهم کرد و هشدار داد که پیش نویس قطعنامه با نادیده گرفتن ریشه واقعی بحران، یعنی تجاوز آمریکا و رژیم اسراییل، در عمل به تبرئه این حملات، تضعیف روند راستی آزمایی در ایران و تبدیل نظام پادمان به سلاح سیاسی علیه کشورهای نامطلوب منجر می شود.

وی اعلام کرد که مسکو علیه این قطعنامه رأی خواهد داد و از سایر کشورهای عضو خواست تا برای حفظ فضای گفت وگو میان مدیرکل آژانس و ایران، همین مسیر را در پیش بگیرند.

متن کامل سخنرانی نماینده روسیه به شرح ذیل است:

ما گزارش مدیرکل آژانس با عنوان موافقت نامه پادمان ان پی تی با جمهوری اسلامی ایران را با دقت بررسی کرده ایم. مایل هستیم تأکید کنیم که در این گزارش هیچ نکته ای نیافتیم که بتوان آن را به عنوان درخواستی از شورای حکام برای صدور دستورالعمل های اضافی یا اقدامات اضطراری، از جمله تصویب قطعنامه، تفسیر کرد. همچنین هیچ درخواستی در این باره از سوی مدیرکل آژانس نشنیدیم.

برعکس، این گزارش به روشنی نشان می دهد که حتی در شرایط کنونی که به غایت دشوار است، آژانس و ایران در حال یافتن زمینه های مشترکی هستند که امکان تداوم اجرای پادمان ها در ایران را فراهم می کند. در دوره مورد اشاره در گزارش، تهران به بازرسان آژانس اجازه دسترسی به سایت هایی را داد که تحت تأثیر حملات غیرقانونی و بی دلیل ایالات متحده و اسراییل در ماه ژوئن قرار نگرفته بودند. افزون بر این، گزارش تصریح می کند که وضعیت دشواری که پس از این حملات ایجاد شده، مستلزم آن است که ایران و آژانس برای انجام تعهدات ذیل موافقت نامه پادمان، به صورت سازنده با یکدیگر همکاری کنند. در گزارش تأکید شده است که ایران آغاز به همکاری در این روند کرده است. مدیرکل بار دیگر بر تعهد خود برای همکاری با تهران به منظور تضمین اجرای موافقت نامه پادمان، با در نظر گرفتن قوانین داخلی مرتبط ایران، تأکید می کند.

با نگاه به آینده، یادآور می شویم که برای چهار کشور عضو شورای حکام که آخرین قطعنامه ضدایرانی را ارائه کرده اند هیچ یک از این موارد اهمیتی ندارد. آنها اهداف مخرب خود را هم علیه ایران و هم در چارچوب شورای حکام دنبال می کنند.

متأسفانه کاستی های جدیِ باقیمانده در گزارش مدیرکل نیز بستر مناسبی برای این اقدامات سوء فراهم می آورد. مهمترین این کاستی ها، نبودِ محکومیت روشن و صریح حملات اسراییل و آمریکا به تأسیسات هسته ای ایرانِ تحت پادمان آژانس است. باید اذعان کرد که آژانس، چه کشورهای عضو آن در مجموع و چه دبیرخانه، در طول پنج ماه گذشته نتوانسته اند پاسخی درخور به این اقدامات غیرقانونی تدوین کنند. گویا تخریب عمدی تأسیسات هسته ای صلح آمیز در حال تبدیل شدن به روال عادی است. در همین حال، عاملان این حملات نظامی و همپیمانانشان که به طور علنی این حملات را به عنوان کار کثیف توجیه کردند، اکنون با بهره گیری از مصونیت کامل خود، به بالا بردن سطح تنش و پیگیری گام های تشدیدی بیشتر ادامه می دهند.

فدراسیون روسیه بار دیگر محکومیت قاطع خود را نسبت به حملات آمریکا و اسراییل به تأسیسات هسته ای ایرانِ تحت پادمان آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام می کند. اینها اقداماتی غیرمسئولانه و تهاجمی هستند که ناقض حقوق بین الملل، منشور ملل متحد و اساسنامه آژانس اند. پیامدهای سنگین این حملات برای نظام پادمان آژانس و معاهده ان پی تی هنوز مورد ارزیابی قرار نگرفته است.

این حملات، ریشه و علت اصلی وضعیت دشوار کنونی در زمینه اجرای موافقت نامه پادمان در ایران هستند. واقعیت این است که سایت های ایرانیِ هدف حمله، تحت نظارت دائمی آژانس قرار داشتند و هیچ نگرانی درباره عدم انحراف مواد هسته ای در آنها وجود نداشت؛ چه برسد به اینکه همه آنها بخشی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بودند.

همه این تأسیسات به طور منظم مورد بازرسی قرار می گرفتند و بازرسان آژانس به طور مستمر در آنجا حضور داشتند؛ حتی با وجود اینکه ایالات متحده و اسراییل جان آنها را نیز به خطر انداختند. افزون بر این، تجهیزات آژانس نیز در آنجا مستقر بود که نابود شد. در این زمینه، هرگز اطلاعاتی از سوی دبیرخانه درباره میزان خسارت مادی واردشده دریافت نکرده ایم.

در همین راستا، نبود اطلاعاتی در گزارش مدیرکل، که پیش تر در گزارش های عملیاتی دبیرخانه منتشر می شد، درباره ابعاد و ماهیت تخریب تأسیسات هسته ای ایران نیز قابل توجه است. ما بر این باوریم که گنجاندن چنین اطلاعاتی، حتی در شکل اولیه، به هیأت ها اجازه می داد دست کم به طور تقریبی ابعاد کاری را که متخصصان ایرانی باید برای رسیدگی به پیامدهای شیمیایی و رادیولوژیک، ارزیابی وضعیت تأسیسات و شمارش موجودی مواد هسته ای ذخیره شده در آنجا انجام دهند، درک کنند.

با وجود دشواری های ادامه دار در زمینه دسترسی به سایت های آسیب دیده، دبیرخانه و ایران در نتیجه توافق مهمی که 9 سپتامبر (18 شهریور) در قاهره حاصل شد، توانستند ترتیباتی را تدوین کنند که امکان انجام برخی بازرسی ها را در مکان هایی که از حملات آسیب ندیده بودند و شرایط بازرسی در آنها محفوظ مانده بود، فراهم کرد. ما بر این باوریم که این یک آغاز خوب برای عادی سازی اجرای پادمان های آژانس بود. همزمان، دامنه فعالیت های راستی آزمایی در ایران به تدریج گسترش یافته است.

با این حال، همه این ها از سوی کشورهای جانب دار غرب نادیده گرفته می شود. در چارچوب سیاست تشدید بیشتر وضعیت پیرامون ایران، سه کشور اروپایی (E3) گام غیرمشروعی برداشته و سازوکاری را در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بازگرداندن همه قطعنامه های تحریمی پیشین، موسوم به اسنپ بک، فعال کرده اند. ما بارها بی اعتباری حقوقی و رویه ای این اقدامات از سوی سه کشور اروپایی را به طور مستند نشان داده ایم. این اقدام غیرقانونی ذاتاً نمی تواند هیچ تعهد حقوقی برای اعضای جامعه بین المللی، از جمله آژانس، ایجاد کند.

اکنون سه کشور اروپایی و ایالات متحده پیشنهاد کرده اند که شورای حکام قطعنامه ضدایرانی دیگری را تصویب کند. این هیاهوی نظام مند و تغذیه شده پیرامون برنامه هسته ای ایران کاملاً نامناسب، غیرسازنده و نامربوط به اهداف و مقاصد منع اشاعه هسته ای است. در حالی که آمریکایی ها و اروپایی ها در کلام از مذاکرات دفاع می کنند، رفتارشان نشان می دهد که علاقه ای به حل وفصل مسائل ماهوی که ظاهراً مدعی نگرانی درباره آنها هستند، ندارند. این کشورها، به ویژه سه کشور اروپایی، بارها و به طور عامدانه تلاش های مدیرکل آژانس را برای یافتن راه حل تضعیف کرده اند. افزون بر این، این اقدامات از هرگونه راهبرد، تاکتیک یا دورنمای سیاسی تهی است. دیپلماسی سه کشور اروپایی مدت هاست که اهداف، مقاصد و منافع خود را در قبال ایران از دست داده و به ابزار سیاست ایالات متحده تبدیل شده است.

پیش نویس قطعنامه پیشنهادی ریشه اصلی مشکل کنونی، یعنی تجاوز آمریکا و اسراییل را کاملاً نادیده می گیرد بنابراین هیچ تردیدی در هدف واقعی این سند یعنی تبرئه اقدامات ایالات متحده و اسراییل، پنهان کردن این واقعیت که آنها فعالیت های راستی آزمایی آژانس در ایران را از بین بردند و انتقال ابتکارهای شکست خورده اسنپ بک به شورای حکام، نباید وجود داشته باشد. این رویکردی خودسرانه و تحریف فاحش واقعیت هاست.

در 18 اکتبر (26 مهر)، همه مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد از اعتبار ساقط شد. دبیرخانه آژانس، با تبعیت از الزامات قطعنامه اجماعی شورای حکام مورخ 15 دسامبر 2015، در پرتو قطعنامه 2231، موضوع راستی آزمایی و نظارت در ایران را از دستورکار این نهاد تصمیم گیر حذف کرد. با این حال، بانیان مشترک پیش نویس قطعنامه، با متنی که به سرعت تدوین شده، آژانس را در موقعیتی دشوار قرار می دهند. از دید آنها، مدیرکل باید درباره چه چیزی گزارش دهد، در حالی که ایران پیشاپیش همه الزامات مندرج در قطعنامه های شورای حکام آژانس قبل از برجام که مبنای قطعنامه های شورای امنیت بود، را به طور کامل اجرا کرده و همه سؤالات معوق برای تهران روشن شده است؟ این پیش نویس، روند پادمان های آژانس را به وضعیتی متناقض و از این رو خطرناک سوق می دهد.

با این همه، روشن است که بانیان پیش نویس قطعنامه هیچ نگرانی نسبت به مشکلاتی که متن آن ها ایجاد می کند، ندارند. به نظر می رسد آنها آگاهانه در تلاش اند تهران را به واکنشی تند وادارند تا تلاش های مدیرکل برای ایجاد گفت وگو با ایران در راستای اجرای موافقت نامه پادمان را خنثی کنند. افزون بر این، بانیان از توجه به درخواست های مدیرکل که در سند اطلاعاتی مربوط به برجام برای این نشست مطرح شده، برای تدوین یک چارچوب توافق میان کشورهای ذینفع به منظور حل وفصل دیپلماتیک وضعیت پیرامون برنامه هسته ای ایران، خودداری کرده اند. این جمع بندی مدیرکل به روشنی نشان می دهد که چگونه جاه طلبی های افسارگسیخته سیاسی ایالات متحده و سه کشور اروپایی یک توافق کارآمد را نابود کرد، توافقی که همچنان تنها سازوکار مؤثر برای حل وفصل جامع وضعیت پیرامون برنامه هسته ای ایران، با در نظر گرفتن منافع اساسی همه طرف های ذینفع است. علیرغم تمام وعده های پرطمطراق، تاکنون هیچ کس نتوانسته گزینه ای بهتر ارائه کند.

فدراسیون روسیه از همدستی در گام تشدیدی دیگری علیه ایران در چارچوب آژانس خودداری می کند. پیامدهای مخرب چنین تصمیمی برای ما کاملاً روشن است و ما از همه کشورهای عضو می خواهیم آنچه را که کشورهای غربی بار دیگر در قالب یا بپذیرید یا رد کنید بر آنان تحمیل می کنند، با نگاهی واقع بینانه ارزیابی کنند. موضوع، صرفاً برنامه هسته ای ایران به خودی خود نیست، بلکه روند مستمر تبدیل نظام پادمان آژانس به سلاحی علیه کشورهایی است که نامطلوب تشخیص داده می شوند.

ما علیه پیش نویس قطعنامه رأی خواهیم داد. از همه کشورهای عضو مسئول می خواهیم همین کار را انجام دهند تا فضای لازم برای تداوم کار سازنده میان مدیرکل آژانس و ایران حفظ شود.

سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس با همراهی ایالات متحده پیش نویس قطعنامه ای علیه ایران را ارائه کرده اند که در آن بر ضرورت دسترسی فوری آژانس به اطلاعات دقیق تر درباره ذخایر مواد هسته ای اعلام شده ایران تأکید شده است. در متن پیش نویس این قطعنامه، به استناد تصمیماتی که غرب مدعی بازاعمال آن ها در سپتامبر 2025 است، ادعا شده که ایران موظف به تعلیق تمامی فعالیت های مرتبط با غنی سازی و بازفرآوری، از جمله تحقیق و توسعه و پروژه های مربوط به آب سنگین است. همچنین از ایران خواسته شده تا مطابق پروتکل الحاقی عمل کند و اطلاعات کامل درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنی شده و تأسیسات تحت پادمان را در اختیار آژانس قرار دهد.

نمایندگی دائم ایران نزد سازمان های بین المللی در وین پیش تر با انتشار پیامی، اقدام آمریکا و سه کشور اروپایی را اشتباهی بزرگ و تلاشی عامدانه برای سیاسی سازی شورای حکام توصیف کرد و هشدار داد که رویکردهای تقابلی غرب هیچ سودی برای این کشورها نخواهد داشت. در این پیام تأکید شده است که تصویب چنین پیش نویسی روند مثبت همکاری های ایران و آژانس را به طور اجتناب ناپذیر و نامطلوب تحت تأثیر قرار خواهد داد.

رضا نجفی سفیر و نماینده دائم ایران در وین نیز تصریح کرد که اقدام غیرقانونی آمریکا و سه کشور اروپایی هیچ تغییری در وضعیت فعلی اجرای پادمان در ایران ایجاد نخواهد کرد؛ وضعیتی که به گفته وی نتیجه تجاوز جنایتکارانه آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران و مماشات و همدستی سه کشور اروپایی است. نجفی ضمن دعوت از کشورهای عضو شورای حکام برای مخالفت با یکجانبه گرایی های مخرب آمریکا و سه کشور اروپایی، بر حق قانونی ایران برای واکنش مقتضی به هرگونه تحرک غیرقانونی و ناموجه تأکید کرد.