فرارو- در شرایطی که بحث درباره بودجه در مجلس شورای اسلامی و در کابینه مسعود پزشکیان داغ است، هنوز مشخص نیست دولت چهاردهم چطور قرار است هزینه های اضافی را کاهش دهد یا با کدام سرمایه، هزینه های اضافی بودجه را تامین کند.

به گزارش فرارو، با توجه به این که بسیاری از تحلیلگران اقتصادی معتقدند کاهش هزینه های اضافی در ردیف های بودجه بسیار مهم است، سوال هایی در خصوص چگونگی کاهش هزینه ها و راهکارهای موجود در این مسیر مطرح است. دکتر مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز در گفتگو با فرارو به این پرسش ها پاسخ داده است:

مرتضی افقه به فرارو گفت: متاسفانه پشت هر ردیف هزینه ای در بودجه، یک قدرت سیاسی، یک قدرت مذهبی، یک قدرت منطقه ای است. همچنین عده ای نان خور و وابسته به بودجه هستند که نمی گذراند ردیف های متعدد بودجه حذف شود. درواقع این افراد اجازه نمی دهند که ردیف های هزینه حذف شود. شاید بهتر باشد رییس جمهور به جای تمرکز بر سالانه 8 درصد رشد، بگوید سالانه 10 ردیف هزینه اضافی، زائد و موازی را در بودجه حذف می کنیم. درواقع بخشی از کسری بودجه باید به واسطه کاهش هزینه ها باید حذف شود، نه این که مدام به دنبال کسب درآمد باشیم. اشتباهی که از سال 97 رخ داد این بود که تصور کردند که شاید کسری ها زود تمام می شود و به همین دلیل به دنبال حذف هزینه ها اضافی نرفتند و در نتیجه به اینجا رسیدیم. متاسفانه این رفتارها را هم در دولت آقای روحانی دیدیم و هم در دولت آقای رییسی. حتی در دولت فعلی هم همین وضعیت است که به دنبال منابع درآمدی جایگزین می گردیم. حتی این منابع هم تمام شده اند.

وی افزود: دیگر نه ظرفیت استقراض از بانک مرکزی را داریم، نه اموال و شرکت دولتی قابل فروشی داریم که جایگزین کنیم و نه با این وضعیت تورم 40 درصدی، کسی اوراق قرضه می خرد. این ها منابع درآمدی هستند که معمولا کسری بودجه را تامین می کنند. حتی کشورهای خارجی هم به ما وام نمی دهند. بنابراین، باید فکری برای ردیف های بودجه کرد. تازه اکنون آقای پزشکیان به فکر ردیف های هزینه افتاده است. به هر حال، این موضوع به توان و حمایت بالایی نیاز دارد و دولت احتمالا در برابر قدرت های پشت هزینه های بودجه نمی تواند به تنهایی، وارد عمل شود. همانطور که برخی از بانک ها مدام دم از ورشکستگی می زنند اما چون قدرت های سیاسی یا دیگر قدرت ها پشتیبانشان هستند فکری به حالشان نمی شود. درباره بانک آینده هم فقط خداوند می داند که چه شد بالاخره تعیین تکلیف شد.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: حتی با فرض حذف ردیف های هزینه و استفاده از منابع قابل استفاده، بالاخره، باید مشخص شود در بلندمدت چه برنامه ای داریم؟ تا چه زمانی قرار است در این فضا بمانیم؟ بالاخره قرار است با 40 درصد تورم چه کنیم؟ هزینه های دولت هم مثل هزینه های مردم 40 درصد افزایش پیدا می کند، بنابراین سال بعد هم به افزایش بودجه نیاز داریم. بودجه سال آینده را چه می کنیم؟ دیگر نه ردیف های حذفی باقی خواهد ماند و نه منابع درآمدی. پس ما باید سرانجام به سمت این راهکار برویم که تحریم ها را برداشته و روابطمان را با جهان خارج بهبود ببخشیم و رونق تجاری داشته باشیم تا دولت هم بتواند مالیات بگیرد. بخش قابل توجهی از رونق فعالیت های اقتصادی، متکی به این موضوع است که تحریم ها برداشته شود. نمی توانیم تا ابد در تحریم بمانیم. در کوتاه مدت می توان ردیف های هزینه اضافی را حذف کرد اما این راهکار در بلندمدت جواب نمی دهد.

وی افزود: اما یک راهکار مهم دیگر هم داریم که مغفول مانده است. باید آن معافی های مالیاتی گسترده ای را که به بسیاری از نهادهای فرهنگی، مذهبی و زیارتی داده شده حذف کرد. بسیاری از این نهادها، درامدهای بالایی دارند و می توانند از طریق درآمدهای خود از پس هزینه ها بربیایند و نیازی به این حمایت گسترده و معافیت های مالیاتی ندارند.

این اقتصاددان درباره شعار کوچک کردن دولت که از سوی رییس جمهور نیز مطرح می شود گفت: یک حرف نابخردانه و غیرعاقلانه ای که از زبان اقتصادخوانده ها به زبان سیاستمداران افتاده این است که دولت بزرگ است. این در حالیست که مشکل کشور ما بزرگ بودن دولت نیست. ناکارامد بودن دولت است. اخیرا یک پژوهشکده ای درست شده با عنوان اندیشکده حکومت و کشورداری شهید رییسی اگر ما در شرایطی هستیم که باید ردیف های بودجه را کاهش داد، پس چرا یک اندیشکده یا موسسه جدید تاسیس می شود که باز هم نیاز به بودجه دارد؟ از نظر من، دولت بیش از آن که بزرگ باشد و نیاز به کوچک شدن داشته باشد، ناکارامد است. نظام انتخاب و استخدام در دولت بر اساس شایستگی های منتهی به پیشرفت و توسعه نیست و در نتیجه تمامی ساختارها با بهره وری پایین کار می کنند. وقتی بهره وری پایین است، مدام دستگاه های جدید می تراشند و اختراع می کنند که شاید از پس وظایف خود بربیایند. آن چه باید در ذهن رییس جمهور اصلاح شود، کارآمد شدن دولت است نه کوچک کردن دولت. اصلا چطور می خواهند دولت را کوچک کنند؟ با ادغام وزارتخانه ها؟