فرارو- 10 درصد آلودگی هوای کلانشهرها زیر سر موتورسیکلت هاست. بیهوده نیست دولت به فکر ارائه تسهیلات به دارندگان موتورسیکلت فرسوده بیافتد تا محیط زیست نفسی تازه کند. اما بحث داغ، انتخاب موتور سیکلت جدید است. برقی یا بنزینی؛ مساله این است.

به گزارش فرارو، دولت تصمیم گرفته تسهیلاتی در قالب وام به دارندگان موتورسیکلت فرسوده ارائه دهد تا حداقل یک گره از کلاف سردرگم شهر باز شود. گمان براین است، موتور سیکلت برقی منجی هوای آلوده ایران خواهد شد چراکه خبری از انتشار دود در هوا نیست. اما آیا سازوکار باتری ماشین و موتور برقی از ابتدا تا انتها، محیط زیست را با چالش مواجه نمی کند؟

کوچک ترین وسیله نقلیه در کلانشهرها، یعنی موتورسیکلت، که گاهی افراد را از ترافیک سنگین نجات می دهد، خود یکی از عوامل آلودگی هواست. سهم موتورسیکلت ها در آلودگی هوا حدود 10 درصد است. با توجه به اینکه در سطح شهر حدود 11 میلیون موتورسیکلت فرسوده تردد می کنند، تنها راهکار مؤثر دولت، اسقاط این وسایل نقلیه قدیمی است.

اهمیت این موضوع زمانی روشن تر می شود که طبق بررسی مدیر ستاد نوسازی ناوگان حمل و نقل، بیشترین تراکم موتورسیکلت های فرسوده در تهران، اصفهان و شیراز مشاهده می شود. این سه شهر در سال های اخیر کمترین تعداد روزهای هوای پاک را داشته اند. برای نمونه، تهران از ابتدای سال 1404 تنها 6 روز هوای پاک داشته است و آلودگی هوای اصفهان در روز جمعه، 24 آبان، با رسیدن شاخص به عدد 154، در وضعیت قرمز و برای عموم آلوده اعلام شد.

به همین دلیل، رییس ستاد نوسازی اعلام کرده است که راکبان می توانند با تحویل موتورسیکلت قدیمی خود، از تسهیلات 120 میلیون تومانی برای نمونه های بنزینی و 150 میلیون تومانی برای موتورسیکلت های برقی بهره مند شوند. علاوه بر این، یارانه اسقاط نیز به آن ها تعلق می گیرد.

در هیاهوی آلودگی هوا و سهمی که بر دوش موتورسیکلت هاست، خرید نمونه های برقی این وسیله نقلیه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در طرح وام ارائه شده، افرادی که موتورسیکلت برقی خریداری کنند، 30 میلیون تومان بیشتر از نمونه های بنزینی دریافت خواهند کرد. مسئولان نیز بر تأثیر مثبت موتورسیکلت های برقی در کاهش آلودگی هوا تأکید دارند.

شینا انصاری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست، می گوید: بدون شک استفاده از موتورسیکلت های برقی به جای بنزینی به کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا کمک می کند. احمد طاهری، رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، نیز اشاره دارد: نوسازی و جایگزینی موتورسیکلت های فرسوده با مدل های برقی و کم مصرف، علاوه بر کاهش چشمگیر آلاینده ها، نقش مهمی در بهبود کیفیت هوا و ارتقای سلامت عمومی شهروندان دارد.

اما موتورسیکلت برقی چگونه به بهبود وضعیت آلودگی هوا کمک می کند؟ برخلاف مدل های بنزینی، این موتورها آلایندگی بسیار کمتری دارند و مصرف سوخت فسیلی در آن ها حذف یا به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، که فشار بر منابع انرژی فسیلی را نیز کاهش می دهد. علاوه بر این، موتورسیکلت های برقی نویز (آلودگی صوتی) بسیار کمتری تولید می کنند که خود یکی از شکل های آلودگی شهری است. با این حال، یکی از چالش های اصلی به باتری این موتورها مربوط می شود.

عموما خودروها و موتورسیکلت های برقی با باتری های لیتیومی کار می کنند. این باتری ها نه تنها گران قیمت هستند، بلکه پس از چند سال استفاده، کارایی خود را از دست می دهند و دارندگان مجبور به خرید باتری جدید می شوند. نکته مهم، فلز لیتیوم است؛ این فلز قلیایی، نرم، سبک و نقره ای رنگ، کمیاب و گران قیمت است. استخراج لیتیوم از زمین می تواند به محیط زیست آسیب برساند، همان طور که بسیاری از معادن تاکنون خسارت هایی به زمین وارد کرده اند. در گزارشی از تجارت نیوز آمده: بسیاری از باتری ها به سادگی در محل های دفن زباله انداخته می شوند، جایی که می توانند تجزیه شوند و سموم را به خاک و آب های زیرزمینی نشت دهند. علاوه بر این، باتری های لیتیوم یونی می توانند آتش سوزی خطرناکی در محل های دفن زباله ایجاد کنند.

اما ماجرا به اینجا ختم نمی شود. موتورسیکلت های برقی گاهی از باتری های سربی/اسیدی استفاده می کنند که باید به صورت سالانه تعویض شوند. سرب، همان ماده ای است که طبق گفته یوسف رشیدی به فرارو، از سال 1382 از بنزین حذف شد. این اقدام باعث شد میزان سرب در هوای آلوده کلانشهرها کاهش یابد و باران های آلوده نیز حاوی سرب نباشند. اما وقتی باتری های موتور برقی خراب می شوند، این مواد سمی دوباره به چرخه طبیعت بازمی گردند و محیط زیست را آلوده می کنند. درواقع سرب فلزی سمی است و در صورت نشت به خاک، آب و هوا وارد می شود.

از طرفی دیگر بحث شارژ موتور برقی ها نیز مطرح است. درحالی که بیشتر نیروگاه های برق ایران به شیوه حرارتی عمل می کنند، آیا مصرف برق کنترل شده باقی می ماند؟ همانطور که سرپرست پیشین مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست می گوید: اگر قرار باشد که منبع تأمین برق موتورسیکلت برقی، نیروگاه هایی با سوخت فسیلی باشد، تأثیری در کاهش آلودگی هوا ندارد و با این کار تنها تولید آلودگی را از منابع متحرک به سمت نیروگاه ها می بریم!