فرارو ایلی استوکولز خبرنگار بخش بین الملل نشریه پولیتیکو

به نقل از نشریه پولیتیکو، دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، در شرایطی وارد یک بازی پرسر و صدای دیپلماتیک با عربستان سعودی و رهبر جنجالی و عملاً حاکم این کشور می شود که بخشی از چهره های برجسته جریان ماگا هشدار می دهند دولت او بیش از حد در باتلاق سیاست خارجی فرورفته و از اولویت های داخلی غفلت کرده است.

سه شنبه، کاخ سفید بار دیگر میزبان محمد بن سلمان خواهد بود؛ ولیعهدی که آخرین حضور رسمی اش در واشنگتن به سال 2018 و ماجرای پرحاشیه قتل جمال خاشقجی در استانبول گره خورده بود. این بار اما فضا کاملاً متفاوت است. بن سلمان نه به عنوان چهره ای جنجالی، بلکه در قامت یکی از نزدیک ترین شرکای واشنگتن وارد پایتخت آمریکا می شود؛ شریکی که پیش بینی می شود در حوزه های امنیتی و اقتصادی امتیازهای چشمگیری دریافت کند.

دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا، در تدارک برگزاری ضیافتی باشکوه برای مهمان سعودی است و هم زمان پیش نویس یک توافق امنیتی دوجانبه با ریاض را بررسی می کند؛ توافقی که بر اساس آن آمریکا متعهد می شود در صورت حمله به عربستان، از این کشور دفاع کند. یک منبع آگاه این روند را تأیید کرده و آن را گامی در راستای سیاست های ماه های گذشته ترامپ می داند؛ سیاست هایی که پیش تر با فرمان اجرایی او در سپتامبر، مبنی بر تضمین دفاع از قطر آغاز شد. در صورت نهایی شدن این پیمان، عربستان به دومین متحد عربی خلیج فارس تبدیل خواهد شد که از سازوکاری شبیه به چتر امنیتی ناتو از سوی واشنگتن بهره مند می شود.

با وجود اینکه بن سلمان تاکنون مهم ترین خواسته ترامپ یعنی عادی سازی روابط با اسراییل را نپذیرفته است، اما رییس جمهور آمریکا قصد دارد بسته سرمایه گذاری های تازه ریاض را به عنوان نقطه کانونی این سفر معرفی کند؛ بسته ای که قرار است در امتداد تعهدات 600 میلیارد دلاری اعلام شده در ابتدای سال باشد. ترامپ معتقد است عربستان ستون اصلی طرح های او برای ایجاد صلح پایدار و رونق اقتصادی در منطقه است؛ طرح هایی که در نهایت بیش از همه منافع بازیگران ثروتمند خاورمیانه و البته شخص او ـرا تضمین خواهد کرد.

یک مقام ارشد کاخ سفید می گوید دونالد ترامپ در گفت وگوهای اخیر خود، با صراحت کامل برای محمد بن سلمان توضیح داده که پیوستن احتمالی عربستان به توافق های ابراهیم تا چه اندازه برای واشنگتن اهمیت دارد. به گفته این مقام، رییس جمهور آمریکا در عین حال می پذیرد که عربستان در شرایط کنونی قادر به اتخاذ چنین تصمیمی نیست؛ اما ترامپ این رابطه را برای ثبات منطقه حیاتی می داند و معتقد است همکاری دو طرف مزایای ملموس و قابل محاسبه ای خواهد داشت.

منابع آگاه همچنین تأکید می کنند علاقه شخصی ترامپ به ولیعهد سعودی واقعی و پایدار است؛ تا جایی که این دو بنا به روایت ها، تقریباً هر هفته تماس تلفنی دارند و گفت وگوهای شان فراتر از چارچوب های رسمی پیش می رود. در آستانه سفر بن سلمان، عربستان آماده می شود چهارشنبه کنفرانس بزرگ سرمایه گذاری خود را در مرکز کندی برگزار کند؛ رویدادی که قرار است در آن از تلاش ریاض برای دستیابی به توافق واردات تراشه های آمریکایی هوش مصنوعی رونمایی شود. هم زمان، انتظار می رود واشنگتن پیام هایی مثبت درباره حمایت از برنامه انرژی هسته ای عربستان اعلام کند.

در سطح نظامی نیز گفت وگوها بر سر فروش جنگنده های اف-35 ادامه دارد؛ معامله ای راهبردی که می تواند به ترامپ اهرم فشاری قدرتمند بدهد تا سعودی ها را به سمت عادی سازی روابط با اسراییل و کاهش همکاری های دفاعی با چین سوق دهد. خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان و برادر کوچک ولیعهد، نیز سه شنبه در بیانیه ای اعلام کرد پیش از این سفر با پیت هگست وزیر دفاع آمریکا، مارکو روبیو وزیر خارجه و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه کاخ سفید دیدار و گفت وگو کرده است.

دونالد ترامپ، درست مانند دوره نخست ریاست جمهوری اش، عربستان سعودی را به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی مهم خود برگزیده است؛ انتخابی که نشانه روشنی از تغییر جهت سیاست خارجی واشنگتن به سوی رویکردی آشکارا معامله محور است. در این چارچوب تازه، مفهوم ارزش های مشترک و معیارهای سنتی ائتلاف سازی عملاً به حاشیه رفته و منافع متقابل چه عمومی و چه خصوصی در یک سطح قرار گرفته اند. همین تمرکز بر خلیج فارس و نوعی چندجانبه گرایی عمل گرایانه، به ترامپ کمک کرده تا مرحله نخست آتش بس شکننده میان اسراییل و حماس را که همچنان بر بخشی از نوار غزه مسلط است، تثبیت کند.

ترامپ در این مسیر تکیه زیادی بر قطر داشته؛ کشوری که نقشی محوری در طراحی و پیشبرد توافق غزه ایفا کرد. پس از حمله موشکی 9 سپتامبر اسراییل به مقام های حماس در قطر و برهم خوردن روند مذاکرات صلح، دوحه خواستار تضمین امنیتی از آمریکا شد و ترامپ با صدور یک فرمان اجرایی تعهد داد در صورت تکرار چنین حمله ای از قطر دفاع کند. این تعهد، که عملاً یک سابقه امنیتی شبیه سازوکار ناتو در خاورمیانه ایجاد می کند، موجی از واکنش ها و گمانه زنی ها را در منطقه برانگیخت.

جاناتان شنزر، تحلیلگر پیشین ضدتروریسم در وزارت خزانه داری آمریکا و مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی ها ، معتقد است بخش مهمی از سفر پیشِ روی ولیعهد سعودی تلاشی برای به دست آوردن همان چیزی است که قطری ها دریافت کردند؛ یا حتی فراتر از آن. او می گوید: عربستان و قطر رقبای دیرینه اند. طبیعی است که سعودی ها با نوعی حسادت به این تحولات نگاه کنند و بخواهند بیشترین امتیاز ممکن را به دست آورند. کاخ سفید از اظهار نظر درباره این ارزیابی خودداری کرده است.

ترامپ همچنان عربستان را یکی از بازیگران کلیدی خاورمیانه می داند و محمد بن سلمان نیز امیدوار است بتواند با تکیه بر همین جایگاه منطقه ای، توافقی دفاعی مشابه توافق قطر به دست آورد؛ با این تفاوت که ریاض ترجیح می دهد چنین تعهدی در قالب توافقی رسمی و امضاشده توسط هر دو رهبر باشد، نه صرفاً یک فرمان اجرایی. با این حال، هر توافقی که مسیر تصویب در کنگره را طی نکند، بالقوه در برابر تصمیم هر رییس جمهور بعدی آسیب پذیر خواهد بود.

در کنار ملاحظات امنیتی، همانند قطر و امارات متحده عربی، سرمایه گذاری های کلان همچنان ستون فقرات روابط واشنگتن و ریاض است. در سفر ماه مه، پس از نشستی با حضور غول های تجاری آمریکا و چهره های اقتصادی قدرتمند عربستان، ترامپ از تعهد سرمایه گذاری 600 میلیارد دلاری سعودی ها تمجید کرد. اکنون نیز قرار است کنفرانس بزرگ سرمایه گذاری دیگری در واشنگتن برگزار شود.

یک دیپلمات خاورمیانه ای مستقر در واشنگتن می گوید: اینکه سعودی ها سرمایه گذارانشان را با خود آورده اند، یک حرکت هوشمندانه است؛ دقیقاً همان چیزی که ترامپ و تیمش انتظارش را داشتند. اما نیاز به سرمایه محدود به آمریکا نیست. محمد بن سلمان با فشار روزافزون برای جذب سرمایه گذاران خارجی روبه روست؛ زیرا می خواهد هزینه های سنگین برنامه مدرن سازی اقتصاد را با بخش خصوصی تقسیم کند.

نرخ بالای بهره در عربستان و پیشرفت نامتوازن پروژه های عظیم زیربنایی ــ به ویژه طرح شهری خطی که بازتاب های گسترده و انتقادهای بسیاری به همراه داشته ــ عملکرد صندوق سرمایه گذاری عمومی را تحت فشار قرار داده است. کاهش قیمت نفت نیز سودآوری آرامکو، ستون اصلی اقتصاد داخلی پادشاهی را پایین آورده. در کنفرانس سرمایه گذاری ماه گذشته در ریاض، مقام های سعودی بار دیگر تأکید کردند که آینده توسعه کشور بیش از هر زمان دیگری به مشارکت بخش خصوصی وابسته است و به همین دلیل کارزاری گسترده برای هدف گرفتن شرکت های آمریکایی و سرعت بخشیدن به جذب سرمایه خارجی آغاز کرده اند.