فرارو- جنیفر کاوناگ، پژوهشگر ارشد سیاست دفاعی و امنیت ملی بنیاد کارنگی برای صلح بین الملل

به نقل از نشریه ریسپانسیبل استیت کرفت، در امتداد خط مقدم شرقی اوکراین، پرسش اصلی دیگر این نیست که آیا روسیه کنترل کامل شهر پوکروفسک را به دست خواهد گرفت، بلکه این است که این رخداد چه زمانی قطعی خواهد شد. سقوط این شهر برای اوکراین یک عقب نشینی راهبردی و برای روسیه پیروزی ای تاکتیکی به شمار می رود، اما هیچ کدام از این دو نتیجه به معنای نزدیک تر شدن پایان جنگ نیست. دلیل روشن است: هیچ یک از بازیگران اصلی هنوز آمادهٔ توقف جنگ نشده اند. چه بسا ماه های پیش رو خطرناک ترین مرحلهٔ جنگ لقب بگیرد؛ دوره ای که هم زمان با افزایش ناامیدی در سطوح عالی حکومت اوکراین و تشدید لفاظی های هسته ای در واشنگتن و مسکو همراه خواهد بود.

برای دولت ترامپ نیز این روند ناخوشایند است. فرصت محدود برای خروج بی قید و شرط از اوکراین از دست رفته و اکنون مسیر دیپلماسی دوجانبه با روسیه به بن بست رسیده است. گرچه ترامپ همچنان اصرار دارد که این جنگ بایدن است، اما امروز نزدیک به یک سال پس از آغاز دورهٔ دوم ریاست جمهوری اش بی تردید خودِ او مسئول پیامدهای آن خواهد بود.

در چنین وضعیتی، واشنگتن برای احیای مسیر صلح به راهبردی تازه نیاز دارد؛ راهبردی که نخستین گام آن پذیرش یک واقعیت بنیادین است: هیچ میزان فشاری ولادیمیر پوتین را به توقف جنگ وادار نخواهد کرد، مگر زمانی که دست کم بخشی از اهداف اصلی اش را محقق شده ببیند. در مقابل، امیدبخش ترین فرصت دونالد ترامپ برای دستیابی به یک توافق، بهره گیری از همان برگ برنده ای است که در اختیار دارد: نیاز پوتین به نقش آفرینی آمریکا برای پیشبرد اهداف سیاسی اش و حساسیت به مراتب بالاتر او نسبت به جزییات هر توافق، نسبت به آنچه در کاخ سفید مشاهده می شود.

در بسیاری جهات، نبرد برای پوکروفسک به تصویری کوچک شده از کل جنگ تبدیل شده و نشان می دهد چرا حل این مناقشهٔ چهار ساله چنین دشوار شده است. با وجود هزینه های سنگین، هیچ یک از طرفین حاضر به کنار گذاشتن سلاح نیست؛ هرچند دلایل این پافشاری در کی یف و مسکو کاملاً متفاوت است.

سرسختی روسیه در عقب نشینی نکردن، بازتاب عزم راسخ و توانایی این کشور در تحمل فشارهای غرب و تلفات بالای میدان جنگ است. ولادیمیر پوتین، که خود را در موقعیت برتر نظامی می بیند، در برابر فراخوان های دونالد ترامپ برای آتش بس مسیر تشدید تنش را برگزیده و خطوطی را هدف قرار می دهد که دفاع اوکراین در آن ها در آستانهٔ فروپاشی قرار دارد. خسارت ها سنگین اند، اما از نگاه او به ویژه در برابر نقش حیاتی نتایج این جنگ برای بقای ساختار سیاسی اش قابل تحمل هستند. در سوی دیگر، سرسختی کی یف نشانهٔ قدرت نیست، بلکه نشانهٔ ضعف است. رهبران اوکراین به خوبی می دانند که کشورشان به آتش بس نیاز دارد، اما در عین حال از پیامدهای سیاسی و امنیتی دوران پس از آتش بس هراس دارند.

از نگاه بسیاری از اوکراینی ها، هر توافق صلحی که امروز امضا شود، چیزی بیش از یک آتش بس موقت نخواهد بود. درست یا غلط، آن ها باور دارند ولادیمیر پوتین پیش از تسلط بر سراسر اوکراین دست از پیشروی برنمی دارد. بنابراین انتخاب واقعی نه میان صلح و جنگ، بلکه میان جنگیدن امروز یا جنگیدن در آینده است. در چنین معادلهٔ تلخ و محدودکننده ای، کی یف شکست تدریجی در میدان را به تسلیم فوری ترجیح داده؛ راهبردی قابل درک، اما به غایت خطرناک، زیرا بقای کشور را در مرز نابودی نگاه می دارد.

مسکو و کی یف تنها بازیگرانی نیستند که انگیزهٔ ادامهٔ جنگ را دارند. در سراسر اروپا، با وجود دعوت های ظاهری به آتش بس فوری، تمایل چندانی برای پایان دادن سریع به جنگ دیده نمی شود. این درخواست ها هرچند در قالب زبان ارزش ها، عدالت و ضرورت انسانی بیان می شوند، اما همان قدر که رنگ وبوی اخلاقی دارند، محصول محاسبات عمل گرایانه نیز هستند.

نخست آن که طولانی شدن جنگ فرصتی برای اروپا ایجاد می کند تا توان نظامی خود را تقویت کند. تا زمانی که روسیه درگیر جنگ اوکراین است، ظرفیتش برای تهدید خاک ناتو محدود باقی می ماند. اما اگر جنگ به پایان برسد، بسیاری از سیاست گذاران اروپایی نگران اند که کرملین به سرعت ارتش خود را بازسازی و نگاهش را به سمت غرب تر معطوف کند.

دوم آن که رهبران اروپایی به خوبی می دانند پس از خاموش شدن سلاح ها، زمان عمل به وعده های دوران پساجنگ فراخواهد رسید از تأمین میلیاردها دلار برای بازسازی اوکراین گرفته تا ایجاد سازوکارهایی پایدار برای پیوند این کشور با ساختارهای اروپایی. پایان جنگ، صرفاً یک توافق سیاسی نیست؛ آغاز مسئولیت های عظیمی است که بسیاری از دولت های اروپا برای آن آماده نیستند.

در واشنگتن، دونالد ترامپ واقعاً می خواهد کشتار متوقف شود ، اما در ساختار دولت او نشانه ای از فوریت برای اقدام جدی دیده نمی شود. با واگذاری بخش عمدهٔ هزینه ها و مسئولیت های تسلیح اوکراین به اروپا، دولت ترامپ جنگ را به مسئله ای عمدتاً مالی و سیاسی تقلیل داده و بیش از هر چیز بر رویکردی مبتنی بر صبر و انتظار تکیه کرده است. او به تازگی گفته بود: گاهی باید بگذاری خودشان بجنگند. چنین دیدگاهی پیامدهایی نگران کننده دارد. دو سناریوی کابوس وار ممکن است رقم بخورد: فروپاشی اوکراین یا تشدید جنگ به شکلی که ایالات متحده را بیش از گذشته درگیر کند.

پیش بینی اینکه ارتش اوکراین تا چه مدت قادر به مقاومت خواهد بود دشوار است؛ و اگر خطوط دفاعی این کشور فروبپاشد، واشنگتن با سه انتخاب ناخوشایند مواجه می شود: افزایش کمک ها و در نتیجه افزایش چشمگیر هزینه ها برای نجات کی یف؛ کنارکشیدن و رهاکردن اوکراین به سقوط؛ یا فشار بر کی یف برای پذیرش توافقی نامطلوب. هم زمان، احتمال تشدید ناگهانی جنگ نیز جدی است. تنها سناریویی که در این مرحله می تواند به پیروزی واقعی اوکراین منجر شود، گسترش جنگ به بخش هایی از اروپا یا حتی کل ناتو است. هرچه کی یف ناامیدتر و مسکو جسورتر شود، خطر درگیر شدن سایر طرف ها چه از مسیر اقدام عامدانه و چه بر اثر محاسبات اشتباه بیشتر خواهد شد.

ترامپ دلایل قابل درکی برای خسته شدن از تلاش های بی نتیجه در اوکراین دارد، اما اکنون بدترین زمان ممکن برای عقب نشینی اوست. برای احیای مسیر دیپلماتیک، نیاز به یک استراتژی کاملاً تازه احساس می شود؛ استراتژی ای که محاسبات ولادیمیر پوتین را نه از مسیر فشار ، بلکه با به کارگیری مشوق تغییر دهد. نقطهٔ قوت اصلی ترامپ در این است که نسبت به جزییات آتش بس وسواس چندانی ندارد؛ برای او هر نتیجه ای که بتواند جنگ را متوقف کند، کفایت دارد. اما پوتین برخلاف او به جزییات حساس است و برای پایان دادن به جنگ تحت شرایط مطلوب خود، به حضور و نقش آفرینی آمریکا نیاز دارد.

روسیه بدون همراهی آمریکا می تواند بخشی از اهداف نظامی اش را محقق کند. برای مثال، تصرف باقی ماندهٔ دونباس از طریق زور اما اهداف سیاسی و اقتصادی پوتین بدون واشنگتن اساساً دست یافتنی نیست: از تضمین عدم گسترش بیشتر ناتو گرفته تا کاهش تحریم ها علیه اقتصاد روسیه. در همین نقطه است که دولت ترامپ باید از عدم توازن موجود بهره ببرد. واشنگتن باید به مسکو نشان دهد که آمادهٔ گفت وگو دربارهٔ برخی موضوعات کلیدی مورد علاقهٔ پوتین است؛ اما این آمادگی محدود خواهد بود و فرصت آن نیز رو به پایان است.

آمریکا باید روشن سازد که پس از یک تاریخ انقضا ، همچنان آمادهٔ میانجی گری برای دستیابی به یک توافق محدود میان دو طرف خواهد بود؛ اما دیگر خبری از معاملات بزرگ سیاسی یا اقتصادی نخواهد بود و فرصت بازنگری فراگیر در معماری امنیتی اروپا از دست خواهد رفت. در برابر چنین گزینه هایی، پوتین ناچار می شود میان دو مسیر دست به انتخاب بزند: دستاوردهای سرزمینی ناشی از ادامهٔ جنگ یا دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و حیثیتی که توافق با آمریکا برای او به همراه خواهد داشت. ممکن است او ادامهٔ جنگ را ترجیح دهد؛ اما احتمال آن که مسیر دیپلماتیک را انتخاب کند نیز وجود دارد. نکتهٔ مهم این است که این راه، ارزش آزمودن را دارد.

چرا این راهبرد کم خطر و پرمنفعت است؟ برای آمریکا، این رویکرد از پتانسیل بالا و ریسک اندکی برخوردار است. واشنگتن را به هیچ امتیاز ملموسی متعهد نمی کند و سطح تنش با روسیه را افزایش نمی دهد. همچنان از اوکراین حمایت می کند، اما در عین حال به بروکسل و کی یف نشان می دهد که قصد تشدید درگیری را ندارد. مهم تر از همه، با مشروط کردن اجرای نهایی هر توافق آمریکایی روسی به پیشرفت مشخص در پروندهٔ اوکراین، این روش می تواند انگیزه ای واقعی و ملموس برای پایان دادن به جنگ ایجاد کند.