ادامه ی روند خشکسالی در آذربایجان غربی، وضعیت منابع آبی استان را بحرانی کرده است. کاهش بارندگی ها و افت سطح آب های زیرزمینی، نه تنها دریاچه ارومیه را به مرز خشکی کامل رسانده، بلکه موجب کاهش چشمگیر حجم ذخایر سدهای استان و تهدید جدی تأمین آب شرب و کشاورزی شده است.

به گزارش ایلنا، تداوم خشکسالی و کاهش بارندگی ها در آذربایجان غربی، وضعیت منابع آبی این استان را به مرحله ای بحرانی رسانده است؛ به گونه ای که دریاچه ارومیه در آستانه خشکی کامل قرار گرفته و سطح ذخیره ی سدهای استان به کمترین میزان در سال های اخیر رسیده است.

بابک نیک نیا، معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی با بیان اینکه، مجموع ذخایر سدهای استان نسبت به سال گذشته 28 درصد کاهش یافته است گفت: این کاهش در سدهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه به 46 درصد می رسد.

نیک نیا، با اشاره به کاهش قابل توجه ذخایر سدهای استان اظهار کرد: مجموع ذخایر سدهای آذربایجان غربی نسبت به مدت مشابه سال گذشته 28 درصد کاهش یافته و در سدهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه این عدد به 46 درصد رسیده است.

وی با بیان اینکه در مجموع، میزان بارندگی استان نسبت به سال گذشته 75 درصد کمتر شده، افزود: این رقم در مقایسه با میانگین دراز مدت حدود 80 درصد کاهش را نشان می دهد.

نیک نیا خاطرنشان کرد: در حوزه آبریز دریاچه ارومیه نیز بارش ها 81 درصد کمتر از سال گذشته و 86 درصد پایین تر از میانگین سال های گذشته بوده است و آثار این کاهش بارندگی به طور مستقیم در ذخایر سدهای استان مشهود است.

معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی ادامه داد: سد شهرچایی ارومیه نیز با کاهش حدود 38 درصدی حجم ذخیره آب مواجه شده که این موضوع ضرورت مدیریت مصرف و صرفه جویی در منابع آبی را بیش از پیش برجسته می کند.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی با اشاره به روند نگران کننده فرونشست زمین در استان گفت: دشت های سلماس و کهریز بیشترین آسیب را از این پدیده دیده اند و نیازمند توجه فوری مدیریتی هستند.

مهرنگ دوستی رضایی اظهار کرد: اصلی ترین عامل فرونشست زمین، عدم تعادل میان تغذیه و برداشت از سفره های زیرزمینی است. این بی تعادلی موجب افت شدید سطح آب زیرزمینی و کاهش ظرفیت ذخیره سازی طبیعی آبخوان ها می شود.

وی با توضیح فرایند فنی این پدیده افزود: کاهش فشار آب در لایه های زیرزمینی باعث متراکم شدن رسوبات آبرفتی می شود. در نتیجه، فضای ذخیره سازی طبیعی از بین می رود و این تغییر، برگشت ناپذیر است؛ به طوری که پایداری کشاورزی در مناطق وابسته به این منابع با چالش جدی روبه رو خواهد شد.

به گفته ی دوستی رضایی، کارشناسان شرکت آب منطقه ای در بازدیدهای دوره ای از ایستگاه های شبکه سنجش منابع آب، با پدیده ای موسوم به لوله زایی چاه های پیزومتر روبه رو شده اند که یکی از نشانه های واضح فرونشست زمین است.

وی افزود: ترک خوردگی ساختمان ها و جاده ها، و کاهش ارتفاع مطلق نقاط نقشه برداری از دیگر علائم فرونشست هستند که نیازمند پایش مستمر و گزارش دقیق توسط دستگاه های ذی ربط است.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب استان با تأکید بر ضرورت مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی خاطرنشان کرد: اجرای طرح های تعادل بخشی، تغذیه مصنوعی آبخوان ها و کنترل برداشت های غیرمجاز از چاه ها می تواند از افت بیشتر سطح ایستابی جلوگیری کند. همچنین آگاهی بخشی به مردم، اصلاح الگوی مصرف آب و استفاده از سامانه های آبیاری تحت فشار نقش کلیدی در حفاظت از منابع آب دارند.

وی هشدار داد: در صورت تداوم خشکسالی و برداشت بی رویه از منابع زیرزمینی، پدیده فرونشست در دشت های استان گسترش یافته و ظرفیت ذخیره سازی طبیعی آبخوان ها به طور برگشت ناپذیری از بین خواهد رفت.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی از کاهش چشمگیر منابع آب زیرزمینی استان خبر داد و گفت: سطح آبخوان ها نسبت به سال گذشته 18 سانتی متر کاهش یافته و ادامه خشکسالی می تواند این افت را شدیدتر کند.

وی افزود: در دشت های بحرانی سلماس، قالقاچی و کهریز میانگین افت سطح آب حدود 40 سانتی متر بوده و با ادامه خشکسالی، کاهش سطح آب این مناطق تشدید خواهد شد.

رستگاری هشدار داد: مصرف بی رویه آب در کشاورزی و تغییر کاربری اراضی بزرگ ترین تهدید منابع آبی استان است و پیامدهای آن شامل خشک شدن دریاچه ارومیه، تالاب ها و کاهش سطح آبخوان هاست.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تأکید کرد: مدیریت دقیق مصرف آب و اجرای طرح های تعادل بخشی برای جلوگیری از افت بیشتر منابع آبی ضروری است.

سعید عیسی پور، مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، وضعیت دریاچه را بحرانی تر از همیشه توصیف کرد و گفت: بر اساس آخرین آمار شرکت آب منطقه ای، حجم آب دریاچه کمتر از 40 میلیون مترمکعب است و در سال گذشته نیز حق آبه واقعی آن تخصیص نیافته است.

وی با اشاره به اینکه حق آبه سالانه دریاچه ارومیه در کل حوضه آبریز حدود 3.2 میلیارد مترمکعب است، افزود: در سال گذشته تنها حدود 470 میلیون مترمکعب، یعنی کمتر از 10 درصد از حق آبه مصوب از سوی وزارت نیرو تخصیص یافت که تأثیری در بهبود وضعیت نداشت.

عیسی پور با بیان اینکه، کاهش بارش ها فقط 20 تا 30 درصد در بحران فعلی نقش دارد تاکید کرد: عامل اصلی، برداشت بی رویه آب در بخش کشاورزی و سدسازی های گسترده در حوضه آبریز است.

به گفته وی، وجود بیش از 100 سد بزرگ و کوچک در محدوده دریاچه باعث شده عملاً آبی برای نگین آبی آذربایجان باقی نماند.

وی با اشاره به ضرورت اجرای طرح های مصوب ستاد احیا گفت: امید برای نجات دریاچه هنوز وجود دارد، اما بدون تغییر جدی در مدیریت منابع آب، احیای آن دشوار است.

عیسی پور هشدار داد که حتی با افزایش بارندگی، در صورت ادامه الگوی فعلی مصرف و مدیریت، احیای دریاچه با مشکل مواجه خواهد شد.