فرارو موضوع خرید جنگنده های نسل پنجم F-35 توسط عربستان و درخواست های مشابه از سوی ترکیه، توجه ها را به سمت موضوع توازن نظامی در خاورمیانه جلب کرده است.

به گزارش فرارو، در آستانه سفر بن سلمان به واشنگتن، رییس جمهور آمریکا اعلام کرد که این کشور جنگنده های نسل پنجم F-35 را به عربستان خواهد فروخت. با فروش این جنگنده ها به عربستان، ریاض دومین دارنده F-35 در خاورمیانه می شود. عربستان خواستار خرید 48 فروند از این جنگنده است. نکته آن که مقامات و رسانه های اسراییلی زمانی که هنوز مشخص نبود ترامپ با این قرارداد موافقت می کند یا نه، در واکنش ها و تحلیل هایشان بیش از آن که نگران فروش F-35 به عربستان باشند، درباره گمانه زنی ها برای خرید این جنگنده از سوی ترکیه ابراز نگرانی می کردند.

F-35 لایتنینگ 2، جنگنده نسل پنجم برای ماموریت های برتری هوایی محسوب می شود که تعداد محدودی از متحدین نزدیک آمریکا و اعضای ناتو، آن را به صورت عملیاتی در اختیار دارند. در خاورمیانه، بزرگترین اسکادران این جنگنده در اختیار اسراییل است که در جریان جنگ 12 روزه نیز از آن ها استفاده کرد. اسراییل اولین دریافت کننده خارجی این جنگنده پس از عملیاتی شدن آن در آمریکا بود.

با توجه به سفر بن سلمان به کاخ سفید و دیدارش با ترامپ، اظهار نظر رییس جمهور آمریکا و واکنش های رسانه های عبری، تمایل عربستان به خرید این جنگنده در مرکز توجه قرار گرفته است. در حال حاضر جنگنده های اف 15 آمریکایی، ستون فقرات نیروی هوایی عربستان را تشکیل می دهند. پس از آن نیز دو نوع جنگنده چندمنظوره محصول مشترک کشورهای اروپایی یعنی یوروفایتر تایفون و پاناویا تورنادو در نیروی هوایی عربستان خدمت می کنند.

در این مورد که ترامپ با فروش این جنگنده ها به عربستان موافقت می کند یا نه، چند تحلیل وجود دارد. یک تحلیل بر این اساس است که ترامپ در صورت پذیرفتن پیمان ابراهیم از سوی ریاض، عادی سازی روابط با اسراییل و دریافت تضمین های محکم از عربستان، با فروش این جنگنده ها موافقت می کند. روایت دیگر می گوید این در واقع شرط اسراییلی هاست و اما این تحلیل هم وجود دارد که اسراییل در رایزنی های پشت پرده، دنبال جلوگیری از فروش این جنگنده است.

با داغ شدن این موضوع، رسانه ها و چهره های سیاسی اسراییل به اصل مسئله واکنش هایی نشان دادند. اما مصاحبه سفیر اسراییل در واشنگتن، علاوه بر ماجرای خرید این جنگنده ها از سوی عربستان، بار دیگر توجه ها را به سمت ترکیه نیز جلب کرد. یخیل لیتر، در گفتگویی با روزنامه جروزالم پست با تاکید بر این که معاملات تسلیحاتی میان آمریکا و کشورهای عربی آسیبی به برتری نظامی تل آویو وارد نمی کند، گفت: با این حال، ترکیه نباید جنگنده های اف-35 دریافت کند.

پیش از این هم رسانه های عبری از تلاش های مقامات اسراییلی برای متقاعد کردن ترامپ به جلوگیری از تحویل جنگنده های اف 35 خبر داده بودند. رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه در جریان سفری که ماه سپتامبر به واشنگتن داشت، در جریان رایزنی هایش با ترامپ موضوع خرید جنگنده های اف 16 و اف 35 را مطرح کرده بود. درخواستی که با این واکنش ترامپ مواجه شده بود: ما نیز انتظارات خاصی داریم.

موضوع به سال 2019 برمی گردد که آمریکا، ترکیه را از برنامه توسعه F-35 حذف کرد. زمانی که ترکیه قرارداد خرید سامانه اس 400 روسی را منعقد کرد و آمریکا به گفته تحلیلگران و مقامات سیاسی این کشور با بزرگترین ترسش روبرو شد: لو رفتن کدهای امنیتی F-35 و دسترسی روسیه به آن ها. هرچند مقامات ترکیه ای از همان زمان بر این موضوع تاکید داشته اند که سامانه های روسی با سیستم های ناتو ترکیب نخواهد شد، اما این اطمینان دهی ها نتوانست نظر واشنگتن را جلب کند. هرچند درباره جنگنده های اف 16 مخالفتی در رسانه ها و تحلیل ها دیده نشده است. در حال حاضر نیز 3 نسخه از این جنگنده چندمنظوره آمریکایی ستون فقرات نیروی هوایی ترکیه را تشکیل می دهد.

خاورمیانه از 7 اکتبر 2023 بار دیگر به یکی از نقاط کانونی بحران در جهان تبدیل شد که طی دو سال گذشته، تحولاتی سریع را تجربه کرد. عربستان و ترکیه به خصوص پس از این رخداد، بیش از پیش در تحولات خاورمیانه نقش پیدا کردند. ورود جنگنده های نسل پنجم برتری هوایی به اسکادران های آنان اگر چه به تنهایی تعیین کننده برتری نظامی نیست، اما عاملی تعیین کننده در برقراری توازن نظامی در خاورمیانه محسوب می شود. در شرایطی که هندسه امنیتی منطقه تا حد زیادی تغییر کرده است: نظام سیاسی در سوریه ساقط شد و نفوذ آنکارا و ریاض را تا حد قابل توجهی افزایش داد، شرایط در لبنان تغییر کرده، ایران و اسراییل به درگیری نظامی مستقیم رسیدند و مسیر پیش روی بحران میان ایران و آمریکا مشخص نیست.

در کنار این اخبار، می توان گوشه چشمی نیز به اخبار مربوط به تلاش های ایران برای بازسازی توان هوایی و پدافندی خود داشت که از گوشه و کنار به رسانه ها راه پیدا می کند. اخباری که می گوید ایران به دنبال تامین جنگنده های نسل جدید از چین و روسیه و سیستم های پدافندی از این دو کشور به علاوه بلاروس است.