همزمانی سفر محمدرضا عارف به روسیه و ارسال پیام کمال خرازی در خصوص آمادگی ایران برای انجام مذاکرات عادلانه با امریکا، این فرضیه را مطرح ساخته که ایران به دنبال شکل دهی به نوع خاصی از موازنه مثبت در روابط خود با شرق و غرب عالم است. از زمان دکتر مصدق که ایران رویکرد موازنه منفی را در روابط خود با دو ابرقدرت اصلی جهان (امریکا و شوروی) پایه ریزی کرد تا به امروز تحولات قابل توجهی در عرصه های بین المللی به وقوع پیوسته است.

به گزارش اعتماد، جدای از انقلاب سال 57، جهان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و آغاز نظام تک قطبی و پس از آن شکل گیری نظام چند قطبی در قرن جدید میلادی و شکل گیری سازمان های منطقه ای را به چشم دیده است. طبیعی است ایران هم برای سازگاری با این نظم جدید بین المللی باید راهبردهای به روز شده ای را اجرایی سازد. مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم از ابتدای زعامت بر راس هرم اجرایی کشور اعلام کرد به دنبال اجرای سیاست تنش زدایی و مدارا با جهان پیرامونی است و در این راستا سیاست های تعاملی را به کار خواهد گرفت. نئوکان های امریکایی و جنگ طلبان صهیونیست، اما با حمله به ایران تلاش کردند میز مذاکره را بر هم بزنند. ایران اما ضمن حفظ مواضع اصولی خود هرگز باب گفت وگو با طرف های مقابل را مسدود نساخته.

برای کاهش اثرگذاری تحریم ها از یک طرف و رفع کامل موانع اقتصادی، ایران به ایجاد مناسبات ارتباطی سازنده با غرب و شرق نیاز دارد. اما در عین حال حاضر نیست از اصول و مواضع منطقی خود عقب نشینی کند. به همین دلیل در روزهایی که ترامپ دوباره پالس های مذاکراتی صادر کرده، از یک طرف کمال خرازی، رییس شورای روابط راهبردی در کنفرانس بین المللی حقوق بین الملل تحت تهاجم، تجاوز و دفاع از آمادگی ایران برای مذاکره و توافق در شرایط عادلانه و شرافتمندانه می گوید و شروط 3گانه ای را مطرح می کند و از سوی دیگر محمدرضا عارف، معاون اول رییس جمهوری راهی روسیه می شود تا توازنی در سیاست های بین المللی ایران ایجاد شود. اگر توسعه روابط با شرق را بال چپ دیپلماسی ایران برای پرواز و اوج گرفتن تصور کنیم، توسعه روابط با غرب بال راست این روابط خواهد بود. اعتماد برای بررسی ماهوی این موضوع سراغ حسن بهشتی پور و مازیار بالایی 2نفر از تحلیلگران سیاسی کشورمان رفته تا از این 2رخداد رمزگشایی کند. هر کدام از این تحلیلگران از زاویه دید خود این اظهارات و رخدادها را تحلیل کرده و آن را به معنای تلاش ایران برای توسعه مناسبات ارتباطی با جهان شرق و غرب ارزیابی می کنند.

حسن بهشتی پور: امریکا با ارسال پیام به دنبال دستیابی به توافق با ایران است

حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در خصوص سفر عارف به روسیه برای شرکت در نشست شانگهای و تبعات آن می گوید: نشست هایی از جنس نشست شانگهای چه در سطح سران، چه در سطح نخست وزیران و وزرای امور خارجه که به صورت دوره ای برگزار می شود، عمدتا فرصتی است برای ملاقات مسوولان و سران کشورهای مختلف با هم و ترسیم دورنمایی از یک ارتباط سازنده در حوزه های مختلف سیاسی، ارتباطی، اقتصادی و راهبردی. یکی از موضوعات مهمی که در جریان سفر عارف به روسیه برای ایران دارای اهمیت است بی اثر کردن تلاش هایی است که کشورهای غربی برای بازگشت 6قطعنامه تحریمی قبلی و قطعنامه های تحریمی جدید دنبال می کنند.

حضور چین و روسیه به عنوان 2قدرت دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل می تواند مانعی در مسیر تلاش های اروپا/ امریکا علیه ایران ایجاد کند و عارف در مذاکرات با این کشورها تلاش خواهد کرد ضرورت این هماهنگی ها را یادآور سازد. بهشتی پور ادامه می دهد: دیدارهای عارف با نخست وزیران هند، پاکستان، چین و روسیه فرصت مغتنمی است که ایران بتواند در چهارچوب دیدارهای دوجانبه از ظرفیت این اجلاس استفاده کند و تلاش غربی ها را بی اثر یا کم اثر سازد. فرصت دیگر، پیگیری و اجرایی ساختن توافق نامه های ایران و روسیه است. از آنجا که روسیه میزبان این اجلاس است، ملاقات های دوجانبه ای میان عارف معاون رییس جمهور ایران و میخاییل میشوستین نخست وزیر روسیه می تواند زمینه اجرای هرچه سریع تر توافق های ایران و روسیه را فراهم کند یا حداقل موانع پیش روی اجرای این توافق نامه ها را بر طرف سازد. او با اشاره به اینکه مساله مهم بعدی سخنرانی عارف در این اجلاس است، می گوید: فرصتی پیش آمده که ایران در یک نشست بین المللی، نقطه نظراتش را در موضوعات مختلف به اطلاع شرکت کنندگان و افکار عمومی بین المللی برسانند. این سخنرانی بدون تردید انعکاس خبری و رسانه ای قابل توجهی خواهد داشت و در حوزه دیپلماسی عمومی ارزش افزوده بسیاری به نفع ایران ایجاد می کند.

اما اینکه آیا این سفر روابط ایران را با همه اعضای شانگهای گسترش می دهد، هنوز به طور قطع نمی توان درباره آن اظهارنظر کرد. واقع آن است که روابط بین کشورهای عضو شانگهای آنگونه که باید و شاید تنگاتنگ نشده است. روابط این کشورها عمدتا با کشورهای بیرون از شانگهای تنظیم شده است. اما در عین حال حضور چین و هند در این سازمان از منظر اقتصادی فضای مثبتی را ایجاد کرده است. حدود یک دوم کل جمعیت جهان و یک سوم کل مساحت سرزمینی جهان در این سازمان حضور دارند. روسیه 10میلیون متر مربع، چین 9میلیون متر مربع و هند هم حول و حول همین حدود مساحت سرزمینی دارند. ضمن اینکه ایران و روسیه 2کشور مهم از منظر منابع انرژیک هستند که وزن و ارزش این سازمان را بیشتر می کند. این تحلیلگر معتقد است در نهایت باید دید این ظرفیت ها چه زمانی قرار است به اعداد و ارقام عینی در حوزه اقتصاد و مسائل راهبردی بدل شوند؟ و شانگهای تا چه اندازه در حوزه های سیاسی و اقتصادی دارای نفوذ و هژمون است و بعد این ظرفیت ها را به نفع کشورهای عضو به کار می گیرد.

بهشتی پور در پاسخ به این پرسش اعتماد که با توجه به تلاش امریکا و اروپا برای بازگرداندن 6 قطعنامه تحریمی قبلی یا صدور قطعنامه های جدید علیه ایران، ایجاد هماهنگی های راهبردی و استراتژیک با روسیه و چین به عنوان 2عضو دارای حق وتو در شورای امنیت تا چه اندازه می تواند تلاش غربی ها را بی اثر سازد؟ می گوید: روسیه و چین می توانند در تصویب بودجه های تحریمی علیه ایران، مانع تراشی کنند. ضمن اینکه اگر قرار باشد قطعنامه جدیدی علیه ایران صادر شود، مخالفت روسیه دارای اهمیت خواهد بود. مساله مهم در مورد 6 قطعنامه قبلی علیه ایران این است که روسیه، چین و ایران معتقدند دوره برجام و آن قطعنامه ها به سر آمده است. اما امریکا و اروپا و متحدانشان می گویند، با پایان موعد برجام این قطعنامه ها باز می گردد. در واقع از 6 مهر ماه عملا دیگر قطعنامه ای علیه ایران وجود ندارد. هر ادعایی در مورد ایران باید دوباره طرح شده و در خصوص آن رای گیری شود. روسیه و چین می توانند بگویند این ادعای غربی ها را قبول نداشته و تحریم ها را اجرایی نمی کنند. اودرباره صحبت های اخیر کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی در کنفرانس بین المللی حقوق بین الملل تحت تهاجم، تجاوز و دفاع درباره آمادگی ایران برای مذاکره با امریکا می گوید: به نظرم آقای خرازی یک بحث کلی را مطرح کرده است. همانطور که وزیر امور خارجه کشورمان هم اخیرا در نشستی که آقای سجادپور آن را اداره می کرد، گفتند، زمینه برای مذاکره فراهم شده است. امریکایی ها درخواست ها و تماس هایی برای مذاکره برقرار کرده اند و در صورتی که اراده واقعی برای توافق وجود داشته باشد ایران آماده پیمودن این مسیر است. به هر حال بین ایران و امریکا تبادل پیام هایی در جریان است و در صورتی که اراده سیاسی لازم شکل بگیرد توافق محتمل است. البته باید توجه داشت نه ایران رویکرد قبلی خود و مطالباتش را تغییر داده و نه امریکا. اینکه علی رغم این خطوط قرمز و مواضع دو طرف چگونه قرار است مذاکره کرده و به تفاهم برسند، رخدادهای آینده مشخص می کند.

مازیار بالایی: ایران به دنبال ایجاد موازنه مثبت میان شرق و غرب است

مازیار بالایی نماینده حزب اعتماد ملی در جبهه اصلاحات ایران درگفت وگو با اعتماد در خصوص سفر محمد رضا عارف معاون اول رییس جمهور به روسیه در عین حال صحبت های اخیر کمال خرازی و تشریح شروط 3گانه ایران برای مذاکره با امریکا می گوید: سفر آقای عارف در این برهه حساس و سرنوشت ساز، سفر بسیار مهمی است. این سفر در شرایطی برگزار می شود که ترامپ همزمان با این سفر اعلام کرد بسته تحریمی تازه ای را علیه روسیه تدارک دیده که به زعم امریکایی ها ایران هم می تواند شامل آن شود! به نظر می رسد پس از ماجرای اسنپ بک و مواضع حمایتی روسیه و چین از ایران در عین حال افزایش میزان صادرات نفت ایران به 2.3میلیون بشکه نفت، امریکا دریافته که شرایط با 10سال قبل تفاوت های چشمگیری پیدا کرده و ایالات متحده به راحتی نمی تواند ایران را منزوی و گرفتار سازد. در واقع دوره ای که امریکا اراده می کرد و همه جهان ناچار به پذیرش آن بودند سر آمده است.

بالایی یادآور می شود: در شرایطی که چین تلاش می کند موازنه تک قطبی جهان را بر هم بزند و هژمون تازه ای ایجاد کند، امریکا به دنبال آن است که نقش نظارتی خود در دنیا را حداقل در ظاهر حفظ کند. سازمان شانگهای به لحاظ ماهیتی در برابر نظم مسلط امریکایی است و تاسیس آن برای برهم زدن هژمون اقتصادی، سیاسی و راهبردی امریکا بوده است. امروز بسیاری از تحلیلگران و استراتژیست های امریکایی به دولت ترامپ هشدار می دهند به جای حاشیه سازی، تلاش کند قدرت امریکا را در بخش های مختلف تقویت سازد. شانگهای امروز بدل به قدرتی شده که می تواند تحریم های امریکایی را نادیده گرفته و حتی دلار زدایی کند. او معتقد است: پس از سفر اخیر آقای پزشکیان به چین برای شرکت در اجلاس سران شانگهای و دعوت از پزشکیان برای حضور در جشن های استقلال چین، این بار سفر عارف به روسیه، تلاشی است برای تنظیم روابط راهبردی با روسیه و چین و توسعه مناسبات با سایر کشورهای عضو این سازمان. بالایی در پاسخ به پرسش اعتماد در خصوص معنای همزمانی سفر عارف و صحبت های کمال خرازی در خصوص آمادگی ایران برای انجام مذاکراتی عادلانه می گوید: در آستانه سفر آقای عارف به روسیه، کمال خرازی هم صحبت های مهمی در خصوص مذاکره با امریکا مطرح کرد که می توان آن را تلاش برای ایجاد موازنه مثبت میان شرق و غرب در نظر گرفت. آقای خرازی اشاره کردند که ایران هرگز در برابر زورگویی ها کوتاه نمی آید اما در عین حال همواره آماده انجام مذاکره منصفانه و شرافتمندانه برای حل مشکلات است.

صحبت های خرازی در شرایطی که شرایط تازه ای در روابط بین الملل ایجاد شده و تحریم ها عملا علیه ایران کم اثرتر شده، آماده انجام یک مذاکره عادلانه است. صحبت های آقای خرازی همچنین سفر آقای عارف به روسیه و صحبت ها اخیر علی لاریجانی دبیر شعام نشان دهنده راهبرد متفاوت ایران برای حل معادلات است. در واقع ایران می گوید در برابر زورگویی ها سر خم نمی کند اما آماده انجام مذاکره برای حل واقعی معادلات فی مابین ایران و امریکاست. عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی یادآور می شود: جمهوری اسلامی با این راهبردها و این اظهارات نشان داد، بر خلاف دیدگاه های برخی تحلیلگران که نسبت به توسعه مناسبات یک طرفه با کشورهای شرقی گلایه می کنند در حال ایجاد توازنی مثبت میان مناسبات ارتباطی خود با غرب و شرق است. ایران در عین اینکه روابط راهبردی با روسیه و چین و حتی هند و پاکستان برقرار می کند، تلاش می کند تا با کشورهای غربی هم روابط سازنده ای ایجاد کند. این رویکردی است که بسیاری از متحدان ایران مانند روسیه و چین هم درخواست کرده و توصیه می کنند ایران مشکلاتش را با امریکا و کشورهای غربی حل و فصل کند. .