فرارو- نبرد قادسیه یکی از مهم ترین وقایع تاریخی ایران به شمار می رود. از جهاتی شاید بتوان این نبرد را سرنوشت سازترین نبرد در تاریخ ایران دانست.

به گزارش فرارو، نبرد قادسیه علاوه بر تاثیری که بر ایران گذاشت، به نوعی نظم جدیدی را نیز بر جهان حاکم کرد. اعراب با فتح ایران، علاوه بر تسلط بر یکی از قدرتمندترین امپراطوری های جهان، زمینه را برای تسلط بر بسیاری از مناطق دیگر جهان نیز فراهم کردند.

زمانی که پیامبر اسلام با فرستادن نامه ای خسروپرویز را به گرویدن به اسلام دعوت کرد، پادشاه ایران با پاره کردن این نامه، به نوعی زمینه ساز وقایعی شد که در ادامه در ایران اتفاق افتادند. باوجوداینکه نبرد بین ایران و اعراب مسلمان اجتناب ناپذیر به نظر می رسد، اما نمی توان منکر شد که همه این وقایع می توانستند به شکل دیگری رقم بخورند.

در روزگاری که ایرانیان از نبردی 26ساله با امپراطوری روم خسته بودند، امپراطوری جدیدی تحت لوای خلافت اسلامی در حال شکل گیری بود. حمله اعراب به ایران مدت ها بود که به شکل جسته وگریخته صورت می گرفت. داستان این حملات از جایی شروع شد که جنگجویان قبیله ای به نام قبیله بکر ابن وائل هرازگاهی به بعضی از سرحدات ایران حمله می کردند. این حمله ها که در بسیاری از مواقع تنها حکم نوعی غارت قبیله ای را داشتند، در ابتدای امر توسط هیچ یک از طرفین جدی گرفته نمی شدند.

بااین وجود، در نهایت پس از پی گیری حملات از سوی اعراب، فردی به نام مثنی ابن حارثه ، در یکی از حملاتش به سرحدات ایران، متوجه آشوب موجود در حکومت مرکزی ایران شد. او بلافاصله نزد ابوبکر رفت و خلیفه را از وضعیت آشفته حکومت مرکزی ایران آگاه ساخت. ابوبکر با مطلع شدن از اوضاع در ایران، سپاهی را به سرکردگی خالد ابن ولید ، به ایران فرستاد. حمله خالد ابن ولید به شهری به نام حیره ، واقع در عراق امروزی، اولین حمله رسمی اعراب به ایران و همچنین اولین فتح بزرگ آن ها به شمار می رود.

با مرگ ابوبکر، عمر به عنوان خلیفه انتخاب شد. در همین دوران بود که حکومت مرکزی ایران، رستم فرخزاد را برای رسیدگی به امور و سرکوب حمله اعراب به ایران، راهی کرد. عمر که به ادامه جنگ با ایرانیان راضی نبود، تحت تاثیر تهییج مثنی ابن حارثه به جنگ با ایران رضایت داد و لشکری را برای مقابله با رستم فرخزاد به حیره فرستاد. در حیره لشکر ایران، لشکر اعراب را شکست داد و حیره بازپس گیری شد. دیری نپایید که لشکر اعراب برای بار دوم به حیره حمله کردند و این بار علاوه بر فتح این شهر، بخش های دیگری را نیز به تصرف خود درآوردند.

در ادامه و در زمانی که رستم فرخزاد در تیسفون مشغول گردآوری سپاهی تازه نفس بود، اعراب لشکری را به سرکردگی سعد این ابی وقاص به طرف قادسیه فرستادند. قادسیه شهری بود در نزدیکی شهر کوفه که در آن روزگار به عنوان بخشی از سرزمین ایران شناخته می شد.

عمر سعد وقاص را با سپاه

فرستاد تا جنگ جوید ز شاه

چو آگاه شد زان سخن یزدگرد

ز هرسو سپاه اندر آورد گرد

[...]

بر اینگونه تا ماه بگذشت سی

همی رزم جستند در قادسی

با رودررویی لشکر ایران و سپاه اعراب در قادسیه، به‎مدت چهار ماه هیچ گونه حمله ای از سوی هیچ کدام از طرفین صورت نگرفت.در نهایت و پس از چهار ماه، نبرد قادسیه در بین ایرانیان و لشکر اعراب شکل گرفت. این نبرد چهار روز به طول انجامید. اعراب هرکدام از این چهار روز را به ترتیب به این شکل نام گذاری کردند: یوم الامارث؛ یوم الاغواث؛ یوم العماس؛ یوم القادسیه.

سه روز اول نبرد قادسیه با پیروزی لشکر ایران به اتمام رسید. بااین وجود در روز چهارم و با خیانت تعدادی از ایرانیان موجود در لشکر اعراب و همچنین با بداقبالی ایرانیان، اعراب در روز چهارم لشکر ایران را شکست دادند.

سپاه ایران که با حضور تعدادی فیل مجهز شده بود، در روزهای اول نبرد قادسیه لشکر اعراب را از پا درآورد. بااین حال تعدادی از ایرانیان موجود در لشکر اعراب، شیوه مبارزه با فیل ها را به آنان آموزش دادند و همین مسئله باعث شد تا اعراب رفته رفته برتری را از آن خود کنند. علاوه بر این، در روز چهارم نبرد، طوفان شن شروع شد. این مسئله برای اعراب بادیه نشین مسئله غیرقابل تحملی نبود؛ چرا که آن ها با این اوضاع اقلیمی آشنایی بیشتری داشتند.

در کنار همه این ها، در روز چهارم، یکی از لشکر عرب، رستم فرخزاد را به شکل اتفاقی به قتل رساند و همین مسئله باعث تضعیف روحیه ایرانیان شد. درحالی که رستم فرخزاد برای در امان ماندن از طوفان شن، در پناه شتری مخفی شده بود، یکی از مهتران عرب، بار و جهاز شتر را باز کرد و رستم فرخزاد در اثر آوار شدن بار شتر به قتل رسید.

با پیروزی اعراب در مقابل ایرانیان، درفش کاویانی به دست آن ها افتاد و اعراب بدون معطلی به شهر تیسفون لشکر کشیدند. یزدگرد سوم با شنیدن خبر پیروزی اعراب، از تیسفون گریخت و ایرانیان را تنها گذاشت. اعراب در ادامه دیگر شهرهای ایران را نیز فتح کردند و در نهایت به شکل کامل بر ایران سلطه یافتند. بااین وجود مردم ایران گاه گاه در گوشه وکنار کشور دست به شورش می زدند، اما به موفقیتی نمی رسیدند.

با وجود سلطه طولانی مدت اعراب بر ایران، ایرانیان هرگز فرهنگ و زبان خودشان را از دست ندادند و علاوه بر این، تاثیر شگفتی نیز بر فرهنگ اعراب نهادند. ایرانیان که از متمدن ترین افراد آن روزگار بودند، در اثر همنشینی با اعرابی که تا پیش از اسلام نه کتابتی داشتند و نه اثری از تمدن در بین آن ها وجود داشت، تاثیر شگفتی بر آنان به جا گذاشتند. باوجوداینکه اعراب با فتح ایران مهم ترین کتابخانه های ایران را نابود کردند اما علم و هنر هرگز در ایران از بین نرفت. این عظمت فرهنگ ایران بود که تمام قبایل پیروز بر ایران، در نهایت علاوه بر اینکه نتوانستند فرهنگ این کشور را از بین ببرند، بلکه خود آن ها نیز به نوعی تحت تاثیر فرهنگ ایران قرار گرفتند.