ازجمله خزنده های باستانی کره زمین می توان به مارها اشاره کرد که برخی از گونه هایشان، موفقیت تکاملی شان را مدیون اثرگذاری نیش ها به عنوان سلاح های شیمیایی شان هستند. مارهایی که نیش سمی دارند، بلافاصله بعد از شکار یک موجود زنده، با سرعت حیرت انگیزی طعمه را نیش می زنند تا کارش را تمام کنند.

اخیراً محققان در مطالعه ای که در نوع خودش بزرگ ترین مطالعه تا به امروز است، به بررسی جزییات دقیق عملکرد این نیش ها پرداخته اند. در این تحقیق محققان با بهره گیری از تکنیک های پیشرفته ویدئویی، نشان داده اند که چگونه گونه های مختلف مار، با استراتژی های کاملاً متفاوتی، نیش های مرگبارشان را وارد بدن طعمه ها می کنند.

تقریباً 4000 گونه مار روی زمین وجود زندگی می کنند که حدود 600 گونه از آن ها سمی هستند. از دهه 1950 میلادی و زمانی که عکاسی و فیلم برداری با سرعت بالا برای اولین بار توسعه یافت، دانشمندان برای درک بهتر نحوه نیش زدن مارها، شروع به ضبط بصری حملات آن ها کردند.

در طول دهه ها، این فناوری ها پیشرفت فراوانی داشتند و حالا این امکان برای دانشمندان فراهم شده تا عملکرد نیش مارهای سمی را با جزییات بیشتری ثبت و مطالعه کنند. در تحقیقات پیشین مشخص شده بود که تفاوت های واضحی بین حملات مارها برای شکار طعمه و حملاتی که برای دفاع انجام می دهند، وجود دارد.

اما در اکثر مطالعات اخیر بر روی نیش مارها تعدادی از عوامل محدود شده بودند. اول اینکه محققان ، تمام نیش ها را تنها با یک دوربین ضبط کرده اند؛ یعنی ما فقط نمای جانبی را می بینیم، درحالی که مارها می توانند در همه جهات بخزند. ثانیاً، این ضبط ها وضوح نسبتاً پایینی داشته اند؛ چرا که عمدتاً در میدان و در شرایط نور کم انجام شده اند. ثالثاً، تمرکز این مطالعه اغلب روی یک گونه مار یا تعداد محدودی از گونه هاست؛ یعنی در این مطالعات مشخص نیست که بسیاری از گونه های دیگر ممکن است چگونه رفتار کرده یا سریع تر حمله کنند.

در جدیدترین مطالعه، نیش 36 گونه مختلف از مارهای سمی مورد مطالعه قرار گرفت. این گونه ها از سه خانواده اصلی مارهای سمی بودند: افعی ها (vipers)، کفچه مارها (elapids) و قمچه مارها (colubrids) و شامل مار زنگی پشت الماسی غربی (Crotalus atrox)، گرزه مار (Macrovipera lebetinus و مار افعی مرگ زا با پولک زبر (Acanthophis rugosus) بودند.

همه مارهایی که این مطالعه بر رویشان انجام شد، در مؤسسه دنیای زهر در پاریس نگهداری می شدند. در این موسسه یک میدان آزمایشی کوچک شامل پنل های پلکسی گلاس که با کف مقوایی پوشانده شده بود، ساخته شد و مارها به صورت انفرادی در آن قرار گرفتند. درعین حال یک منبع غذایی شبیه سازی شده که درواقع یک تکه استوانه ای از ژل پزشکی که تا 38 درجه گرم شده بود تا برای مارهایی که قادر به تشخیص گرما هستند، شبیه طعمه به نظر برسد، در داخل میدان قرار داده شد.

درعین حال دو دوربین با سرعت بالا که در زوایای مختلف قرار داده شده بودند، به طور خودکار حملات مارها به ژل را با سرعت 1000 فریم در ثانیه ثبت کردند.

متخصصان با استفاده از فیلم های ضبط شده از دو نمای مختلف، حمله های مارها به طعمه را به صورت سه بُعدی بازسازی کردند تا بتوانند به بررسی اجزای مختلفی مثل مدت زمان، شتاب، زاویه و سرعت باز شدن فک مار بپردازند. آن ها در مجموع 108 ویدئو از حملات موفقیت آمیز ثبت کردند که شامل سه مورد برای هر یک از گونه های موجود در مطالعه بود.

طبق اعلام محققان، تفاوت های عمده ای بین حملات مارهایی که موردمطالعه قرار گرفتند وجود داشت. افعی ها برای رسیدن به طعمه و فرو کردن نیش های سوزن مانندشان به طعمه های ساختگی با سرعتی بیش از 4.5 متر در ثانیه حرکت می کردند؛ آن ها گاهی به سرعت نیش های خود را از طعمه ساختگی خارج کرده و دوباره با زاویه بهتری وارد می کردند و فقط زمانی که نیش ها به راحتی در جای خود قرار می گرفتند، فک شان را بسته و زهرشان تزریق می کردند.

حدود 84% از افعی های حاضر در این مطالعه در کمتر از 90 میلی ثانیه به طعمه خود رسیدند که این سریع تر از میانگین زمان واکنش برای یک پستاندار که طعمه ترجیحی بسیاری از افعی ها در طبیعت هستند.

کفچه مارهایی مثل کبرای مرجانی کیپ با خزیدن به سمت طعمه ساختگی یورش برده و آن را به طور مکرر گاز می گرفتند و با منقبض شدن ماهیچه های فکشان، زهر آزاد می شد.