ورق بازار نفت هند به عنوان سومین واردکننده بزرگ نفت جهان و چهارمین اقتصاد بزرگ دنیا، به سود آمریکا برگشت.

به گزارش شرق، این موضوع در حالی رخ می دهد که پس از جنگ روسیه و اوکراین، روسیه توانسته بود به بزرگ ترین صادرکننده نفت بازار هند تبدیل شود و بیش از یک سوم نفت این کشور را تأمین کند، تا آنجا که اروپایی ها هند را تأمین کننده منابع مالی جنگ اوکراین توصیف کردند اما شکست مذاکرات صلح روسیه و اوکراین سبب شد که دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا، سخت گیری بر هند را افزایش دهد و این شریک دیرینه خود را وارد جنگ تعرفه ای کند.

برخی تحلیلگران مدعی شدند جنگ تعرفه ای هند و آمریکا، اشتباه ترامپ بوده و این کشور را به دامان روسیه و چین هل می دهد. پس از آنکه هند در مهر امسال برای نخستین بار در هفت سال گذشته، واردات نفت ایران را از سر گرفت، به این تحلیل ها دامن زده شد اما حالا گویا ورق برگشته است و هند نه تنها واردات نفت خود را از روسیه به شدت کاهش داده است که قرارداد بزرگی برای واردات گاز مایع با آمریکا به امضا رسانده است.

هند پس از چین و آمریکا سومین واردکننده بزرگ نفت جهان است و نزدیک به 85 درصد نفت مورد نیاز خود را از طریق واردات تأمین می کند. واردات روزانه نفت هند حدود 4.8 میلیون بشکه در روز است که بیشتر از یک سوم این نیاز را از طریق واردات نفت روسیه تأمین می کند. پس از روسیه، عراق، عربستان سعودی و امارات بزرگ ترین صادرکنندگان نفت به هند هستند.

تاخت وتاز روسیه در بازار نفت هند پس از جنگ روسیه و اوکراین اتفاق افتاد، تا آنجا که بسیاری از تحلیلگران بین المللی نوشتند که هند و چین برنده جنگ روسیه و اوکراین بوده اند و توانسته اند از نفت تحریمی و تخفیف دار روسیه بالاترین بهره را ببرند. برخی رسانه ها حتی نوشتند که هند و چین با خرید گسترده نفت روسیه منابع مالی جنگ اوکراین را تأمین می کنند و البته تهدیدهای تحریمی آمریکا علیه این دو کشور چندان راه گشا نبود و هند واردات نفت خود از روسیه را به 1.7 میلیون بشکه در روز رساند.

با روی کار آمدن دولت دوم دونالد ترامپ و تلاش نافرجام او برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین، آمریکا به صورت جدی تر وارد مناقشه نفتی شد.

در شهریورماه امسال، دونالد ترامپ، برای بیشتر کالاهای وارداتی از هند تعرفه 50درصدی اعمال کرد تا تهدید خود برای مجازات یکی از بزرگ ترین اقتصادهای جهان به دلیل خرید نفت ارزان از روسیه را عملی کند. براساس گزارش گاردین، پیش ازاین، تعرفه 25درصدی آمریکا برای کالاهای هندی به اجرا درآمده بود، اما ترامپ با اشاره به خریدهای نفتی دهلی نو از مسکو، اعلام کرد که نرخ این تعرفه ها را دو برابر می کند.

هند در سال 2025 با پشت سر گذاشتن ژاپن به چهارمین اقتصاد بزرگ دنیا تبدیل شده است و با پشت سر گذاشتن اقتصاد آلمان که به مرد بیمار اروپا معروف است، درواقع بزرگ ترین اقتصاد اروپا را پشت سر می گذارد و به سومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل می شود. هند در دوره نخست وزیری مودی موفق شده است ظرف یک دهه فقر مطلق در این کشور را به طور چشمگیری کاهش دهد و اصلاحات اقتصادی بزرگی ایجاد کند اما با ازسرگیری جنگ تعرفه ای نگران کُندشدن رشد اقتصادی خود شد. این موضوع در حالی رخ می داد که برخی تحلیلگران مدعی بودند که جنگ تعرفه ای ترامپ با هند اشتباه بوده و این متحد استراتژیک آمریکا را به بغل روسیه و چین هل می دهد؛ غیبت مودی در برخی مراسم که ترامپ حضور داشت.

گذشته از این گسترش تعاملات و گفت وگوهای هند و چین این گمانه ها را تقویت کرد و در مهر امسال خبر رسید که هند بار دیگر واردات نفت ایران را از سر گرفته است. این کشور که از سال 2018 تاکنون به دلیل تحریم، واردات نفت از ایران را قطع کرده بود، دوباره مشتری نفت ایران شد. به گزارش اکوایران، آمار وزارت بازرگانی و صنعت هند نشان می دهد این کشور در ماه ژوئن یک محموله نفت خام به ارزش 111 میلیون دلار از ایران وارد کرده است.

این در حالی است که هند در پی خروج آمریکا از برجام در سال 2018 و با پذیرش فشارهای واشنگتن واردات نفت خام از ایران را متوقف کرده بود. هند علاوه بر نفت خام همچنین از ابتدای سال جاری میلادی تا پایان ماه جولای 94 میلیون دلار فراورده نفتی از ایران وارد کرده است. براساس این مجموع صادرات نفت و فراورده نفتی ایران به هند در هفت ماهه نخست 2025 بالغ بر 205 میلیون دلار بوده که 54 درصد از کل صادرات ایران به این کشور را تشکیل داده است.

در همین زمینه برخی رسانه ها همچنین از تمایل دهلی نو برای ازسرگیری واردات نفت ایران و ونزوئلا خبر دادند. به گفته این منابع، مقامات هندی از آمریکا خواسته اند در قبال کاهش یا توقف واردات نفت روسیه، نفت ایران و ونزوئلا را وارد کنند. هند بار دیگر به دولت ترامپ اعلام کرد کاهش واردات نفت روسیه مستلزم آن است که آمریکا، شیرهای نفت ایران یا ونزوئلا را باز کند.

با این حال چین یک رقیب دیرینه برای هند بوده و کنارآمدن با آن چندان ساده به نظر نمی رسید و ونزوئلا گرفتار تنش با آمریکا شده است. گذشته از این، اقتصاد تک محصولی روسیه هم جذابیت چندانی برای هند نداشته و این کشور بعد از دوره کوتاهی جدال ترجیح داد دوباره به آغوش متحد استراتژیک خود یعنی آمریکا برگردد.

هند با از سر گرفته شدن جنگ تعرفه ای واردات نفت خود را از روسیه تا 400 هزار بشکه یعنی حدود یک چهارم کاهش داد. حالا در همین زمینه بلومبرگ نوشته است که هند خرید نفت از روسیه برای تحویل در ماه دسامبر (اواخر آذر و اوایل دی ماه) را کاهش داده است و پنج پالایشگاه بزرگ هندی برای ماه آینده هیچ سفارشی برای خرید نفت از روسیه ثبت نکرده اند.

این اتفاقات پس از آن رخ داد که ترامپ رییس جمهوری آمریکا در مردادماه تعرفه واردات محصولات هندی را تا دو برابر افزایش داد و سپس در ماه گذشته دو شرکت بزرگ نفتی روسیه (لوک اویل و روسنفت) را تحریم کرد، هند -سومین واردکننده بزرگ نفت در جهان- سیاست خرید نفت خود را تغییر داد.

همچنین ترامپ اعلام کرده بود که دو کشور به توافق بسیار نزدیک شده اند؛ توافقی که طبق آن، هند متعهد می شود نفت خام بیشتری از آمریکا خریداری کند.

فقط دو شرکت پالایشگر، یعنی شرکت نفت هند و شرکت نایارا انرژی، برای ماه دسامبر اقدام به خرید نفت روسیه کرده اند. شرکت نفت هند، محموله های خود را از فروشندگان غیرتحریمی تأمین کرده اما نایارا انرژی -که بخشی از سهام آن متعلق به روسنفت است- همچنان به نفت روسیه وابسته مانده است.

در بازار نقدی، معامله گران محموله های نفت روسیه را که از فروشندگان غیرتحریمی تأمین شده اند، با تخفیف سه تا چهار دلار در هر بشکه عرضه می کنند. با این حال، خریداران هندی به دلیل فرایند طولانی و پیچیده بررسی اصالت معاملات و اطمینان از دخالت نداشتن نهادهای تحریم شده در زنجیره تأمین، در خرید این نفت محتاط هستند.

در همین راستا، پالایشگاه های هندی برای جبران کاهش محموله های روسی، با تأمین کنندگان سنتی خلیج فارس تماس برقرار کرده اند. آن ها همچنین در حاشیه کنفرانسی صنعتی در ابوظبی با مدیران شرکت سعودی آرامکو و شرکت ملی نفت ابوظبی دیدار کرده و از آنان تضمین دریافت کردند که جای خالی روسیه را در زنجیره تأمین هند پر خواهند کرد.

اما حالا خبر می رسد که هند و آمریکا وارد قرارداد بزرگ دیگری شده اند. براساس این، اویل پرایس گزارش داده است که هند با امضای نخستین قرارداد بلندمدت گاز مایع (LPG) با آمریکا، مسیر تازه ای در تأمین انرژی خود باز و با این اقدام، راهبرد کاهش وابستگی به خاورمیانه را عملیاتی کرد.

براساس این گزارش، پالایشگاه های دولتی هند اولین قرارداد بلندمدت خود برای واردات گاز مایع از آمریکا را قطعی کردند و مناقصه هایی را به شرکت هایی ازجمله شورون واگذار کردند. تحویل محموله ها از سال آینده میلادی آغاز می شود و این اقدام، یک گسست ژئوپلیتیک و تجاری از خاورمیانه و گامی در راستای جلب رضایت واشنگتن محسوب می شود.

این قرارداد شامل حدود دو میلیون تن گاز مایع، معادل تقریبا 48 محموله بزرگ می شود که به طور مشترک از طرف شرکت نفت هند و شرکت های نفتی هندوستان و بهارات خریداری شده است. این نخستین همکاری بلندمدت این سه پالایشگاه برای تأمین گاز مایع از آمریکاست؛ سوختی که هنوز در هند یارانه ای محسوب می شود. جزییات قیمت اعلام نشده، اما قراردادها به تأمین کنندگان اجازه می دهد یک چهارم محموله ها را از خارج آمریکا تأمین کنند؛ امکانی که برای مدیریت لجستیک و نوسانات قیمت در نظر گرفته شده است.

هند هم اکنون 65 درصد گاز مایع مصرفی خود معادل سالانه حدود 31 میلیون تن را از واردات تأمین می کند که تقریبا همه آن از کشورهای خاورمیانه، شامل عربستان، کویت، امارات و قطر است. چرخش دهلی نو به سمت واشنگتن نشان دهنده تنوع در منابع تأمین انرژی و دیپلماسی تجاری این کشور است. تعرفه 50درصدی آمریکا هم به یک نقطه دردناک برای نخست وزیر هند تبدیل شده و خرید بیشتر انرژی آمریکایی تلاشی برای تعدیل این فشار است.

این تغییر رویه برای ریاض نیز پیامی آشکار دارد. شرکت آرامکوی عربستان سعودی پس از اعلام برنامه هند برای تنوع بخشی به منابع انرژی، قیمت بوتان و پروپان را به پایین ترین سطح دو سال گذشته کاهش داد. این اقدام همراه با کاهش تقاضای چین، خبر خوبی برای تولیدکنندگان بزرگی مانند آرامکو و آدنوک نیست، زیرا هند دیگر یک بازار امن و بلندمدت محسوب نمی شود.

پشت این تغییر تجاری، سیاست واقع بینانه ای نهفته است. دولت ترامپ هند را به کاهش خرید نفت روسیه تشویق کرد و در مقابل، آمریکا مسیر صادرات گاز مایع خود را به هند باز کرد. دهلی نو با این معامله هم به سوختی پاک تر و ارزان تر همراه با کاهش فشار تعرفه ای دست یافته و هم جریان های جهانی گاز مایع را به نفع خود بازترسیم کرده است.

مرتضی بهروزی فرد، کارشناس انرژی می گوید که از ابتدا تصور اینکه هند به بازار نفت ایران یا روسیه گرایش پیدا کند، اشتباه بود؛ چراکه این کشور تجارت بزرگی با آمریکا دارد و متحد دیرینه آمریکاست و نه تنها هند، بلکه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مراوده با آمریکا را به گرایش به سمت روسیه یا ایران ترجیح می دهند، چراکه منافع اقتصادی و تجاری سنگین تری با این کشور به عنوان بزرگ ترین اقتصاد جهان دارند.

به گفته بهروزی فرد، تلاش هند برای حل مقطعی مشکلات واردات نفت و فراورده های نفتی را نباید به حساب بازار پایدار این کشور برای ایران گذاشت. ضمن اینکه با جنگ تعرفه ای به نظر می رسد که حتی چین هم مبادلات نفتی با آمریکا را ترجیح دهد، چنان که هم اکنون اروپا بازار انرژی خود را در اختیار آمریکا گذاشته است و آمریکا بزرگ ترین صادرکننده گاز مایع به اروپاست.