محسن صالحی خواه در هم میهن نوشت: دور از واقعیت نیست اگر بگوییم ما با مذاکرات هسته ای ایران قد کشیدیم و هر نقطه عطفی در این روند که 22 سال پیش آغاز شد، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در زندگی ما تاثیر گذاشته است. از زمانی که عوامل سازمان رجوی در سال 2002 در هتل ویلارد واشنگتن، اطلاعات دریافتی خود از سرویس های اطلاعاتی درباره تاسیسات هسته ای ایران را افشا کردند تا امروز، تقریباً زمانی را سراغ نداریم که اثری از مذاکرات در اخبار ما نباشد. اخبار یا درباره شکل گیری مذاکرات بوده، یا پیشرفت آن و یا شکست ها که هر کدام از آن ها، قصه ای پشت سر دارد.

یکی از مواردی که مقامات و دیپلمات های کشورمان به درستی و همواره تکرار می کنند، این است که ایران هیچ وقت میز مذاکره را ترک نکرده و همواره آماده گفت وگوست. این جمله شاید در ظاهر جمله ای مثبت باشد اما در باطن، اشاره ای به این موضوع دارد که پرونده ایران همواره باز بوده و روندهای شکل گرفته برای حل آن، با کارشکنی های خارجی و گاهی داخلی ناتمام باقی مانده است. چرا همواره باید در بحران باشیم که مذاکره یا عدم مذاکره، همواره بخشی از زندگی ما تلقی شود؟

امروز هم مذاکرات در اخبار است و البته نمی توان به این موضوع خرده گرفت. چون پرونده باز است. حتی جنگی که پشت سر گذاشتیم و تاسیساتی که به گفته مقامات رسمی کشور با بمباران از بین رفت، تغییری در این مسیر ایجاد نکرد. دیروز و در رویدادی که مرکز مطالعات وزارت امور خارجه برگزار کرد، بار دیگر مقامات وزارت امور خارجه به تبیین مواضع تهران در خصوص موضوع مذاکرات پرداختند و وزیر امور خارجه هم به این موضوع اشاره کرد که درخواست برای مذاکره مجدداً آغاز شده است. فارغ از اینکه مذاکره ای میان ایران و آمریکا شکل بگیرد، حداقل سه مجموعه سوال درباره این پرونده و مسیری که در پیش داریم، وجود دارد.

وقتی برنامه هسته ا ی و به طور مشخص غنی سازی ایران پس از این جنگ وجود ندارد و عملاً غنی سازی صفر رخ داد، طرف مقابل برای چه باید با تهران مذاکره کند؟ چه امتیازی در مقابل چه امتیازی می خواهد به ایران بدهد؟ تابستان امسال مسعود پزشکیان در دیدار با مدیران رسانه ها به این موضوع اشاره کرد که فعالیت ها از سر گرفته شود، طرف مقابل هم بار دیگر حمله می کند. رییس سازمان انرژی اتمی هم در همین رویداد به تهدیدهای مداوم طرف مقابل اشاره کرد و رییس جمهور آمریکا هم بارها به صورت علنی و مستقیم این موضوع را تکرار کرده است. در چنین فضایی قرار است چه مذاکره ای شکل بگیرد؟

جنگی که پشت سر گذاشتیم، به دلایل مختلفی رخ داد که می توان یکی از این دلایل را، عدم انعطاف دو طرف دانست. موضع آمریکایی ها در این موضوع مشخص است و نه از موضع منطق بلکه از موضع زور، بر ایران فشار می آورند که برنامه غنی سازی خود را تعطیل کند. موضع ایران هم مشخص است و این نگاه زورگویانه را نمی پذیرد. در چنین فضایی، طرف متخاصم از توانایی خود استفاده کرد و دارایی های ایران را از بین برد؛ ما هم از لحاظ نظامی نتوانستیم از این تاسیسات محافظت کنیم. چطور قرار است از این شرایط بدون خسارت بیشتر عبور کنیم؟ وقتی هیچ طرف انعطاف نداریم و یک طرف زورش بیشتر است، نتیجه همین خواهد بود.

خوب است که هزینه فایده این برنامه را یک بار با شجاعت و صداقت بررسی کنیم. به طور مشخص، غنی سازی 60 درصد چه امتیاز و دستاوردی برای ما محسوب می شد؟ درحالی که استفاده خاصی برای آن متصور نبودیم و حتی به رغم برخی تبلیغات عجیب داخلی، باعث به وجود آوردن بازدارندگی هم نشد. قصه بازدارندگی با اورانیوم غنی شده 60 درصد همان قدر عجیب بود که این روزها تعریف قصه ای تحت عنوان ابهام هسته ای عجیب است. اورانیوم 60 درصد ایران زیر خاک مدفون شد.

به عنوان کشوری که دارنده یکی از بزرگ ترین ذخایر نفت و گاز در جهان است و می توانست در صنعت انرژی حرفی برای گفتن داشته باشد، قاعدتاً نباید همه چیز را پای برنامه ای می گذاشتیم که علاوه بر حواشی امنیتی و سیاسی آن، از لحاظ ذخایر مواد مورد استفاده در آن اورانیوم یکی از فقیرترین سرزمین های جهان محسوب می شویم.

تا چه اندازه تغییر هندسه امنیتی خاورمیانه دو سال پس از 7 اکتبر را درک کرده ایم و قصد داریم با نگاه به ترتیباتی که عوض شده، سیاست های خود را تطبیق دهیم؟ امروز هیچ چیز شبیه قبل از 7 اکتبر نیست. قرار است در این روندی که برایش چارچوب مشخص کرده ایم و چارچوب هایی غیرمنطقی هم نیستند، با وضعیت منطقه چه کنیم؟ همه می دانیم که موضوع هسته ای نقطه فشار بر ایران بوده و هیچ وقت تمام قصه در آن خلاصه نشده است. آیا نگاهی به این موضوع داریم که نگاه مان به جریان جنگ نامتقارن یعنی مقاومت را تغییر دهیم، به جای ارتباط با گروه های مقاومت بر ارتباط با دولت های منطقه تمرکز کنیم و شرایط را به سمت ثبات ببریم؟

نکته اینکه مقامات عراق و لبنان به عنوان دو کشور باقی مانده از این محور، به صورت علنی، مستقیم و غیرمستقیم این تغییر را از تهران طلب می کنند. بسیاری از ابزارهای موثر ایران در دوران پیش از 7 اکتبر در این روند دو ساله دستخوش تغییر شدند و وضعیت سابق را ندارند. تجربه هم نشان داده است که بازسازی آن ها اگر مقدور باشد، نتیجه باز هم ادامه همین وضع است. آیا به این موضوع فکر می کنیم که در عین عدم شناسایی اسراییل به عنوان یک رژیم آپارتاید، جنایتکار و نسل کش، برچسب تهدید را از خود برداریم و مسیر پیشین را تغییر دهیم؟

باید برای مجموعه ای از این سوالات پاسخ های جدی پیدا کنیم و به این نقطه برسیم که امروز دقیقاً کجا ایستاده ایم. ما امروز نیازی به مذاکره نداریم وقتی پایانی برای آن متصور نیستیم؛ نیازمند این هستیم که نقشه راهی مشخص داشته باشیم. بدانیم دقیقاً قرار است با برنامه هسته ای چه کنیم و آینده را چگونه ترسیم کرده ایم. اگر واقعاً تمام این سوال ها جواب دارد و آینده روشن است، چرا باید زمان و منابع و ظرفیت کشور را در مذاکرات هدر دهیم؟ پایان این روند را اعلام کنیم.