در حالی که آخرین توافق کنترل تسلیحات هسته ای میان آمریکا و روسیه تا فوریه آینده به پایان می رسد، دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین هفته هاست با تهدید به ازسرگیری آزمایش های هسته ای، تنش ها را بالا برده اند.

به گزارش ایرنا از سی ان ان، پس از آنکه پوتین در اواخر اکتبر (مهر) از آزمایش موشک هسته ای خبر داد، ترامپ اعلام کرد که نخستین آزمایش هسته ای آمریکا در سه دهه گذشته را دستور داده است. این اظهار نظرهای تهاجمی دو طرف، از جمله پاسخ روسیه مبنی بر بررسی ازسرگیری آزمایش های هسته ای، نگرانی های جهانی را برانگیخته است.

تمرکز دو طرف اکنون بر موعد انقضای آخرین توافق کنترل تسلیحات هسته ای، پیمان استارت جدید (New START) چهارم فوریه (16 بهمن) است. طبق این توافق دو کشور محدودیت های شدیدی بر استفاده از 1550 کلاهک هسته ای مستقر در موشک های قاره پیما، موشک های زیردریایی و بمب افکن اعمال کرده اند. این پیمان که توسط جو بایدن پنج سال تمدید شد، در آستانه پایان قرار دارد و نشانه ای از پیشرفت به سوی توافق جایگزین وجود ندارد.

پیشتر کاخ سفید در جریان دیدار ترامپ و پوتین، نشستی با کارشناسان هسته ای برگزار کرد تا سناریوهای مختلف از جمله تمدید سقف فعلی تسلیحات، گسترش زرادخانه هسته ای آمریکا و وضعیت هسته ای این کشور بررسی شود. با این حال، این دیدار بدون پیشرفت در حل بحران اوکراین یا اعلام توافق هسته ای پایان یافت.

ترامپ در واکنش به پیشنهاد پوتین برای تمدید پیمان، ابتدا با آن موافقت کرد اما تاکنون مذاکرات جدی برای تحقق این هدف گزارش نشده است.

مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، اعلام کرده که گفتگوهای احتمالی با روسیه در این زمینه در جریان است.

روسیه از سال 2023 مشارکت در مکانیسم های نظارتی پیمان را متوقف کرده است؛ با این حال هر دو کشور ظاهراً به محدودیت های تعداد تسلیحات استراتژیک پایبند مانده اند.

کارشناسان هشدار می دهند که عدم تمدید این توافق برای نخستین بار پس از 1991، امکان استقرار تسلیحات هسته ای برد بلند بدون محدودیت را فراهم می کند و می تواند منجر به سوءتفاهم، محاسبات نادرست و افزایش خطر بحران شود.

برخی تحلیلگران معتقدند که یک توافق سیاسی برای حفظ سقف فعلی تسلیحات هسته ای می تواند سریع و موثر باشد.

در عین حال، فشارهای جمهوری خواهان بر عدم تمدید توافق افزایش یافته، اما ترامپ به محدودیت ها و کنترل تسلیحات هسته ای، نه فقط با روسیه بلکه با چین نیز علاقه نشان داده است.

توسعه موشک های جدید روسیه، به ویژه پهپاد هسته ای زیردریایی و موشک کروز هسته ای، پس از پیشنهاد تمدید پیمان، تلاش روسیه برای تحت فشار گذاشتن آمریکا ارزیابی می شود اما برخی مقامات آمریکایی این اقدام را مانعی برای پیشرفت مذاکرات می دانند.

با توجه به افزایش زرادخانه هسته ای چین و توسعه سریع سامانه های موشکی آن، بسیاری از کارشناسان معتقدند که مذاکرات سه جانبه هسته ای (آمریکا، روسیه و چین) تنها پس از رسیدن چین به سطحی نزدیک به آمریکا در تعداد تسلیحات، احتمالا تا 2030 ممکن خواهد بود.

ترامپ اخیراً اذعان کرده که چین ظرف چهار تا پنج سال آینده به سطحی نزدیک به آمریکا خواهد رسید و ممکن است برنامه ای برای خلع سلاح سه کشور طراحی شود، هرچند فعلاً هیچ طرح عملیاتی در این زمینه وجود ندارد.

با پایان پیمان استارت جدید و افزایش آزمایش های هسته ای، جهان برای نخستین بار پس از دهه ها با احتمال استقرار تسلیحات هسته ای بدون محدودیت مواجه خواهد شد که نیاز فوری به تصمیم گیری درباره تمدید پیمان یا تدوین توافق جدید را افزایش داده و هر گونه تاخیر می تواند به افزایش خطرات استراتژیک و بی ثباتی جهانی منجر شود.