در صحنه اقتصاد جهانی، تحولی آرام اما پیوسته در حال وقوع است. سلطه بلامنازع دلار آمریکا که برای دهه ها پایدار مانده بود، امروز با چالش های جدی مواجه شده است. کاهش 10 درصدی شاخص دلار در سال جاری و رسیدن آن به پایین ترین سطح از سال 2021، تنها نمود بیرونی این تحول عمیق تر است.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ از مهم ترین دلایل کاهش ارزش دلار را می توان در تغییر سیاست های پولی آمریکا (از انبساطی به انقباضی) بعد از پایان بحران کرونا اشاره کرد؛ اما مواردی هستند که پادشاهی دلار را بعد از نیم قرن می توانند ضعیف کنند. مهم ترین محرک این تغییر را باید در واشنگتن جست وجو کرد. ایالات متحده در دو دهه اخیر، از دلار به عنوان یک سلاح استراتژیک بهره برده است. تحریم های فلج کننده علیه کشورهای مختلف، این هشدار را به جهان داد که وابستگی به سیستم مالی دلاری می تواند تهدیدی برای امنیت اقتصادی باشد.

از سوی دیگر، سیاست های پولی انبساطی فدرال رزرو و کسری بودجه عظیم دولت آمریکا، با بدهی ملی بیش از 38 تریلیون دلار، به نگرانی ها درباره پایداری بلندمدت ارزش دلار دامن زده است. اکنون فدرال رزرو سیگنال کاهش تدریجی نرخ بهره در سال 2026 را داده که جریان سرمایه را از بازار آمریکا به سمت دیگر اقتصادها هدایت می کند. در برابر این شرایط، دنیا بیکار ننشسته است. داده های صندوق بین المللی پول نشان می دهد سهم دلار از ذخایر ارزی جهانی به زیر 58 درصد رسیده که کمترین میزان در دو دهه گذشته محسوب می شود. این کاهش حاصل سه تحول کلیدی است؛ پیمان های پولی دوجانبه، تنوع بخشی ذخایر ارزی و ظهور قطب های مالی جدید.

در حال حاضر، اقتصاد آمریکا نشانه هایی از کند شدن رشد اقتصادی را نشان می دهد و در مقابل، سایر مناطق در حال قدرت گرفتن هستند. مثلا اقتصاد اروپا پس از بحران انرژی، درحال تثبیت شدن است و یا ژاپن از سیاست نرخ بهره منفی خارج شده و حتی برخی از اقتصادهای آسیایی رشد قوی دارند. در نتیجه، سرمایه گذاران به سمت دارایی های غیرآمریکایی متمایل می شوند و ارزهایی مانند یورو، ین ژاپن و فرانک سوییس تقویت شده اند. همچنین ارزهای وابسته به کالاها مانند دلار استرالیا و دلار کانادا نیز از افزایش قیمت جهانی کالاها بهره مند شده اند.

همچنین اقتصادهای بزرگی مانند چین، روسیه و کشورهای عضو بریکس در حال افزایش سهم طلا، یورو و یوآن چین در ذخایر خود هستند تا وابستگی به دلار را کاهش دهند. این روند فقط اقتصادی نیست، بلکه استراتژیک است؛ زیرا بسیاری از کشورها تلاش دارند سیستم های پرداخت و ذخیره سازی ارزی مستقل از زیرساخت های مالی غرب ایجاد کنند.

نکته کلیدی در درک این تحول ها، پرهیز از تحلیل های احساسی درباره سقوط قریب الوقوع دلار است. قدرت دلار ریشه در عمق بازارهای مالی آمریکا، بزرگی اقتصاد آن و نبود یک جایگزین فوری و کاملا باثبات دارد. بنابراین، افول دلار یک فرآیند تدریجی است، نه یک رویداد ناگهانی.

آنچه در حال وقوع است، نه نابودی دلار، بلکه کاهش انحصار آن است. جهان به سمتی در حرکت است که در آن چند ارز مهم (یورو، یوآن و احتمالا یک ارز مشترک جدید) در کنار دلار، نقش های مهمی در ذخایر ارزی و مبادلات بین المللی ایفا خواهند کرد. این گذار به سوی یک نظم مالی چندقطبی، بازتابی از تحولات ژئوپلیتیک و تلاش ملت ها برای کسب استقلال عمل بیشتر در عرصه اقتصاد جهانی است. به نظر می رسد طلوع این عصر جدید، اجتناب ناپذیر باشد.