روزنامه خراسان در مطلبی به انتقاد از بیلبوردهای نصب شده شهرداری تهران در گوشه وکنار این شهر پرداخته است.

این روزنامه آورده است: دست گل به جای دسته گل ، عطر و گلاب و انبر به جای عطر و گلاب و عنبر ، بیمه 12 ملیون ایرانی به جای بیمه 12 میلیون ایرانی ، تنها نمونه هایی از انبوه غلط های املایی است که ممکن است این روزها به چشمتان خورده باشد! غلط های املایی این روزها جولان می دهد، از آگهی نماها (بیلبورد) در گوشه وکنار شهر گرفته تا زیرنویس های تلویزیون و نامه های رسمی و اطلاعیه ها و گاه تیتر روزنامه ها!

گرایش به گفتاری نویسی هم که در تبلیغات تجاری و غیرتجاری در حال افزایش است، به این غلط نویسی ها افزوده است. شاهکار اخیر شهرداری تهران را هم که اصطلاحات و تعابیر نسل z را بهانه آگهی نماهای خود قرار داده بود، می توان به این زنجیره افزود. همه این غلط ها علاوه بر دلایل فراوان دیگر، کاملاً متأثر از فضای مجازی است.

از کودکی و همان کلاس اول دبستان، مهم ترین دغدغه برای دانش آموزان، پدر و مادرها و آموزگاران، پدیده غلط املایی است. ازاین رو، درس املا، یکی از دروس پایه ای است تا این چالش مهم آموزشی در بستری از تمرین و تکرار، دست کم تاحدودی سامان یابد.

این مشکل فقط به مدرسه و حتی دانشگاه خلاصه نمی شود، بلکه دغدغه اصلی هر نویسنده ای است؛ چه در رسانه، اداره و یا هر بستر و قالبی که نوشتن اتفاق می افتد.

یک نکته کاملاً روشن است و آن اینکه از طرفی غلط های املایی بیشتر در واژه های عربی رخ می دهد. از طرف دیگر تفاوت در نوشتن و خواندن برخی واژه ها مانند خواهر (خاهر) و لطفاً (لطفن) به این مشکل دامن زده است.

نکته دیگری هم وجود دارد و آن این است که در رسم الخط فارسی گاه بیش از یک علامت، نشانه یا نویسه برای یک آوا یا صدا وجود دارد؛ مانند صدای س که برای نویسه های ص، ث و س استفاده می شود. همچنین گاه برای چند آوا یا صدا، یک نویسه، نشانه یا علامت وجود دارد؛ مانند صدای اُ، واو، او که با نویسه و در واژه هایی مانند خوشرو، می روم، آبرو می آید. اما با این مشکلات که البته در دیگر زبان ها هم کمابیش دیده می شود ، به نوعی کنار آمده ایم و با تمرین و کاربست مستمر آن در نوشته هایمان، سعی کرده ایم غلط های املایی را به حداقل برسانیم.

آن را نسل به نسل به دوش کشیده و برای برطرف کردن آن هم تلاش کرده ایم. اما این دقت و حساسیت و وسواس به یکباره با ورود فناوری نت و در پی آن فضای مجازی در هم ریخت و شالوده خط فارسی را نابسامان کرد. این نابسامانی البته تا جایی رو به گسترش و نفوذ است که اصل خط فارسی را با خطری جدی روبه رو کرده است.

خوب می دانیم که خط صورت نوشتاری زبان است و همچنان که به زبان ملی نیاز داریم، به خط ملی هم نیاز داریم و نباید اجازه دهیم خط در معرض سلیقه ها و پسندهای شخصی از هم بپاشد. متأسفانه این موضوع به شدت به خط آسیب زده است (که البته در فرصتی دیگر باید به آن پرداخت.)

آنچه در این نوشتار مد نظر است این که همان پدیده نامبارک غلط نویسی، امروزه در فضای مجازی میدانی فراخ و فراهم یافته است تا ترکتازی هایش را افزون تر کند و بر تن نحیف خط فارسی بیش ازپیش بتازد. این غلط نویسی های بی دروپیکر، چنان گسترده است که هم دامن کانال های رسانه ای را گرفته است و هم گروه ها و هم صفحه های شخصی!

برش واژه ها مانند: ک به جای که ، اگ به جای اگه و ماس به جای ماست ؛ تغییر در املا مانند: باشع به جای باشه و اراعه به جای ارائه ؛ کاربرد پربسامد هکسره مانند: پسره خوب به جای پسر خوب ، کتابه من به جای کتاب من ، این سخت به جای این سخته نمونه هایی از این دست است.

بهانه این اتفاق نامبارک هم این است که زبان فضای مجازی به سمت زبان گفتار متمایل است، نه نوشتار! این سخن ناپخته آسیب های فراوانی به خط زده است و ادامه آن می تواند، خط فارسی را با بحرانی جدی روبه رو کند. زبان گفتار به اندازه زبان نوشتار قانون‎مند است و رها و یله نیست که هرکس به دلخواه خود، نوع و گونه خط خویش را انتخاب کند.

در موارد فراوانی این غلط ها ناشی از کم سوادی است که توجیهات کاملاً غیرعلمی پشتوانه آن می شود. گواه روشن آن انبوه غلط های املایی در رسانه های مجازی است که جز کم سوادی هیچ دلیل دیگری نمی توان برای آن جست؛ چراکه خط این رسانه ها غیرگفتاری است و باید به زبان و خط رسمی نوشته شود.

نمونه های فراوان این غلط های املایی موجب می شود، نگرانی ها درباره خط فارسی جدی تر شود و مهم ترین راهکار این است که حساسیت زایی جامعه را مد نظر قرار داد تا این عادت نوشتاری، فرصت جولان بی ضابطه را نداشته باشد.