فرارو- یوئل گوزانسکی تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه موسسه مطالعات امنیت ملی اسراییل

به نقل از روزنامه هاآرتص، دیدار 18 نوامبر میان دونالد ترامپ و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، می تواند به نقطه ای تعیین کننده در مسیر روابط واشنگتن و ریاض و حتی آرایش ژئوپلیتیک خاورمیانه تبدیل شود؛ دیداری که پیامدهای مستقیم و فوری برای اسراییل نیز خواهد داشت.

عربستان سعودی برای اسراییل تنها یک بازیگر قدرتمند در جهان عرب نیست؛ بلکه وزن سیاسی، مذهبی و اقتصادی ریاض و همچنین نقش آن در رقابت منطقه ای با ایران، این کشور را به یکی از مهم ترین عناصر موازنه قدرت در خاورمیانه تبدیل کرده است. نزدیکی عربستان سعودی به ایالات متحده، برای ریاض ابزاری اساسی در تقویت امنیت ملی، ارتقای جایگاه بین المللی و ایجاد سپری در برابر تهران به شمار می رود. این پیوند همچنین عربستان را به طور کامل در چارچوب اردوگاه آمریکا قرار می دهد؛ بلوکی که افزایش نفوذ چین در خلیج فارس را تهدیدی راهبردی می بیند.

در این چارچوب، هر اقدام یا توافقی که جایگاه عربستان را نزد آمریکا تحکیم کند، از منظر اسراییل در نگاه اول سودمند به نظر می رسد؛ زیرا آشکارا با سیاست مهار ایران و حفظ نفوذ واشنگتن در منطقه هم مسیر است. با این حال، این روند سویه ای دیگر نیز دارد: هرچه روابط عربستان و آمریکا عمیق تر و متوازن تر شود، انگیزه ریاض برای حرکت به سوی عادی سازی رسمی روابط با اسراییل ممکن است کاهش یابد. عربستان در این مسیر همچنان باید ملاحظات مربوط به جایگاه جهان اسلام و پرونده فلسطین را مدیریت کند و این موضوع می تواند هزینه سیاسی نزدیکی آشکار به تل آویو را بالا ببرد.

دونالد ترامپ که به اعطای امتیازهای چشمگیر به متحدان خود در خاورمیانه شهرت دارد، این بار نیز ممکن است بسته ای وسوسه کننده پیش روی محمد بن سلمان بگذارد؛ از دسترسی به فناوری های پیشرفته غیرنظامی و نظامی گرفته تا احتمال انتقال جنگنده های اف-35. همکاری های گسترده تر هسته ای و حتی توافق امنیتی شبیه آنچه قطر از آن بهره مند است نیز دور از ذهن نیست. پیش از آغاز جنگ غزه، همین مجموعه از مشوق ها در ازای عادی سازی روابط عربستان و اسراییل مطرح شده بود.

اهمیت این تحول دو پیامد عمده دارد. نخست، ریاض می تواند به اهداف امنیتی و ژئوپلیتیک خود دست یابد بدون آنکه هزینه سیاسی و اجتماعی سنگین عادی سازی با اسراییل را بپردازد؛ اقدامی که در داخل با حساسیت افکار عمومی و در جهان عرب با انتقادات شدید روبه رو است.

دوم، دسترسی عربستان به فناوری های نظامی پیشرفته می تواند برتری کیفی اسراییل در منطقه را که ستون اصلی راهبرد دفاعی آن است به چالش بکشد. علاوه بر این، اعطای اجازه غنی سازی حتی در سطح محدود و تحت نظارت سختگیرانه، تابوی دیرینه در حوزه هسته ای خاورمیانه را خواهد شکست و ریسک آغاز یک رقابت اشاعه ای جدید را افزایش می دهد؛ رقابتی که پیامدهای آن بسیار فراتر از مرزهای شبه جزیره عربستان خواهد بود.

پارادوکس پیش ِرو روشن است: هرچه روابط واشنگتن و ریاض مستحکم تر شود، احتمال رسیدن عربستان و اسراییل به یک توافق رسمی کاهش می یابد؛ مگر آنکه اسراییل آمادگی نشان دهد تا در رویکرد دیپلماتیک خود انعطاف بیشتری به خرج دهد و چشم انداز سیاسی بلندمدت تری را در نظر بگیرد.

در این چارچوب، بازگشت تدریجی نیروهای تشکیلات خودگردان فلسطین به غزه و حمایت از تشکیل یک دولت فلسطینی غیرنظامی شده می تواند نقطه آغاز این انعطاف باشد. چنین گامی می تواند بخشی از نگرانی های عربستان را کاهش دهد؛ نگرانی هایی که به جایگاه ریاض در جهان اسلام و نگاه افکار عمومی عرب گره خورده است.

در همین حال، اسراییل به دنبال ایجاد یک ائتلاف دیپلماتیک گسترده علیه ایران است، اما ممکن است دریابد شریک بالقوه مرکزی این ائتلاف یعنی عربستان، اکنون بدون نیاز به امتیاز دادن در قبال تل آویو، در حال دریافت امتیازهای امنیتی، سیاسی و فناوری از ایالات متحده است. ریاض تأکید دارد که ایجاد افق سیاسی برای مسئله فلسطین شرط ضروری هرگونه نزدیکی دیپلماتیک با اسراییل است؛ شرطی که از الگوی توافق های ابراهیم فاصله می گیرد و همچنین پیش نیاز اصلی مشارکت عربستان در آینده سیاسی و اقتصادی غزه محسوب می شود. بنابراین، در آستانه دیدار کاخ سفید، اسراییل باید تحولات را با دقت دنبال کرده و بیاندیشد که چگونه موقعیت منحصربه فرد خود را در مثلث واشنگتن ریاض - اورشلیم حفظ کند.

اگر اسراییل صرفاً نظاره گر بماند، ممکن است با شکل گیری محور جدید آمریکا -عربستان مواجه شود؛ محوری که بدون حضور اسراییل طراحی و تثبیت می شود شود. اما اگر هوشمندانه عمل کند، می تواند این نزدیکی را به فرصتی تازه تبدیل کند؛ فرصتی نه فقط برای عادی سازی روابط، بلکه از این فرصت برای حفظ برتری راهبردی خود در منطقه بهره ببرد.